Radzenie sobie kobiet po mastektomii. Justyna Szczygielska Wielkopolskie Centrum Onkologii Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Celem prezentacji jest przedstawienie badań własnych dotyczących sposobów radzenia sobie kobiet po mastektomii, ukazanie sposobów radzenie sobie po amputacji, poszukanie strategii radzenia sobie z tym problemem. Zwrócono szczególną uwagę na takie zminne jak wiek, miejsce zamieszkania czy wykształcenie. Szukano odpowiedzi na pytanie Czy rodzaj wybieranej strategii radzenia sobie kobiet po mastektomii może zleżeć od tych zmiennych?

Populacja badana Badania zostały przeprowadzone w Wielkopolskim Centrum Onkologii, w oddziale Radioterapii III, oraz poradni Oddziału Radioterapii III. Badania trwały od października 2006 do marca 2007. Pacjentki z oddziału pozostawały pod opieką 7 lekarzy, 15 pielęgniarek, psychologa, fizjoterapeuty, kapelana. Badaniem objęto 65 pacjentek W.C.O, były to wyłącznie kobiety. Wszystkie badane wyraziły zgodę na udział w badaniu, i zostali poinformowani o celach tego badania. Projekt badawczy uzyskał pozytywną opinie komisji bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Badane podzielono na 4 grupy wiekowe, uwzględniono miejsce zamieszkania, wykształcenie kobiet, stan cywilny, wyznanie, oraz ilość posiadanego potomstwa.

Metoda badań i narzędzia badawcze Kwestionariusz CRI Moss’a  Inwentarz reakcji zaradczych Coping Responses Inventory CRI, został opracowany przez Mossa i jest narzędziem badawczym, służącym do rozpoznawania strategii zaradczych, jakie stosują ludzie w sytuacji trudnej, w tym i w czasie choroby. W jego skład wchodzi osiem podskal przeznaczonych do pomiaru tendencji wykorzystywanych podczas transakcji stresowej, określanych jako typy strategii zaradczych

2. Pozytywne przewartościowanie 3. Poszukiwanie wsparcia i informacji Do typów tych należą: 1.  Analiza logiczna 2.     Pozytywne przewartościowanie 3.     Poszukiwanie wsparcia i informacji 4.     Działania rozwiązujące problem 5.     Unikanie poznawcze 6.     Akceptacja – rezygnacja 7.     Poszukiwanie alternatywnych gratyfikacji 8.     Rozładowanie emocjonalne Pierwsze cztery Moss zalicza do zachowań polegających na zbliżaniu się do problemu, cztery kolejne to kategorie unikowe.

Po przeprowadzeniu badań własnych w celu ustalenia najczęściej stosowanych strategii radzenia kobiet po mastektomii uzyskano poniższe wyniki. Dane zebrane w tabelach obrazują zestawienie odpowiedzi uzyskanych od pacjentek na podstawie, których określono preferowaną strategię radzenia sobie z problemem. Wartość średnia obrazuje liczbę uzyskanych punktów dla danej strategii, a odchylenie standardowe stopień zróżnicowania. Poziom istotności - określa również maksymalne ryzyko błędu, jakie badacz jest skłonny zaakceptować. Wybór wartości α zależy od badacza, natury problemu i od tego jak dokładnie chce on weryfikować swoje hipotezy, najczęściej przyjmuje się dla badań medycznych i para medycznych α = 0,03

Strategie radzenia sobie po amputacji w badanej populacji.   N ważnych Średnia Mediana Minimum Maksimum SD Strategia 1 65 8,108 8,000 1,000 16,000 3,833 Strategia 2 10,015 10,000 2,000 18,000 3,403 Strategia 3 12,492 13,000 3,424 Strategia 4 10,631 11,000 3,871 Strategia 5 11,385 3,000 3,802 Strategia 6 7,246 7,000 0,000 14,000 3,400 Strategia 7 9,754 3,335 Strategia 8 7,169 15,000 3,262 Podczas badań zauważono, że najczęściej stosowaną strategią okazała się strategia, 3 czyli poszukiwanie wsparcia i informacji, była tez najczęściej wybieraną strategią niezależnie od podziału badanej populacji na różne kategorie.

Najczęściej wybierana strategia radzenia sobie w określonych grupach wiekowych Od 31-40 lat Od 41- 50 lat Od 51-60 lat Od 61-70 lat Strategia 3 Strategia 5 . Zależność między wiekiem pacjentek a wyborem określonej strategii.   Wybrana strategia Analiza logiczna 0,545 Pozytywne przewartościowanie 0,754 Poszukiwanie wsparcia i informacji 0,022 Działania rozwiązujące problem 0,312 Unikanie poznawcze 0,169 Akceptacja – rezygnacja 0,881 Poszukiwanie alternatywnych gratyfikacji 0,446 Rozładowanie emocjonalne 0,412 p

Najczęściej wybierana strategia w zależności od miejsca zamieszkania. Wieś Miasteczko Miasto powiatowe Miasto wojewódzkie Strategia 5 Strategia 3 Zależność między miejscem zamieszkania pacjentek a wyborem określonej strategii zamieszkania Wybrana strategia p Analiza logiczna 0,654 Pozytywne przewartościowanie 0,210 Poszukiwanie wsparcia i informacji 0,015 Działania rozwiązujące problem 0,099 Unikanie poznawcze 0,032 Akceptacja – rezygnacja 0,118 Poszukiwanie alternatywnych gratyfikacji 0,205 Rozładowanie emocjonalne 0,169

Zależność między wykształceniem a wyborem określonej strategii Najczęściej wybierana strategia w zależności od wykształcenia Podstawowe Zawodowe Średnie Wyższe Strategia 5 Strategia 3 Zależność między wykształceniem a wyborem określonej strategii Wybrana strategia p Analiza logiczna 0,786 Pozytywne przewartościowanie 0,229 Poszukiwanie wsparcia i informacji 0,016 Działania rozwiązujące problem 0,328 Unikanie poznawcze 0,025 Akceptacja – rezygnacja 0,567 Poszukiwanie alternatywnych gratyfikacji 0,067 Rozładowanie emocjonalne 0,673

Zależność między strategiami radzenia sobie z chorobą, a własnym poczuciem choroby.   Wybrana strategia p Analiza logiczna 0,738 Pozytywne przewartościowanie 0,405 Poszukiwanie wsparcia i informacji 0,613 Działania rozwiązujące problem 0,526 Unikanie poznawcze 0,238 Akceptacja – rezygnacja 0,010 Poszukiwanie alternatywnych gratyfikacji 0,429 Rozładowanie emocjonalne 0,004 Istnieje statystycznie istotna zależność między strategią akceptacja – rezygnacja a poczuciem własnej choroby, oraz między strategią rozładowanie emocjonalne a poczuciem własnej choroby.

Zauważono, że najczęściej wybieraną strategią w procesie radzeniu sobie kobiet po mastektomii okazała się strategia numer, 3 czyli poszukiwanie wsparcia i informacji. Wybór tej strategii okazał się niezależny od takich czynników jak wiek kobiety, miejsce zamieszkania, wykształcenie, ilości posiadanych dzieci, dla wszystkich tych zmiennych badana grupa kobiet wybierała zawsze strategie numer 3 jako najlepszą strategię radzenia sobie z tym problemem. Istotna statystycznie okazała się zależność między odczuciem własnej choroby a takimi strategiami jak akceptacja – rezygnacji i rozładowanie emocjonalne. W pierwszym przypadku p = 0,010 a w drugim 0,004. Można, więc przyjąć, że gdy kobieta po mastektomii ma poczucie własnej choroby i czuje się chora wybiera jako strategię radzenia sobie z problemem akceptację - rezygnację lub próbuje poczucie własnej choroby rozładować emocjonalnie.

W badaniach wykazano zależność między trudnościami w oglądaniu siebie nagiej, a akceptacją- rezygnacją i rozładowaniem emocjonalnym. Istnieje statystycznie istotna zależność między rozładowaniem emocjonalnym a trudnością w oglądaniu siebie nagiej i wynosi ona p= 0,016, a między trudnością w oglądaniu siebie nagiej a rozładowaniem emocjonalnym p = 0,001. Świadczy to może o fakcie, że gdy u kobiety po mastektomii występuje zaburzenia w oglądaniu siebie samej nagiej, sięga ona po taką strategie radzenia sobie z tym problemem jak akceptacja – rezygnacji i rozładowanie emocjonalne.

WNIOSKI Wybór pewnych strategii radzenia sobie z chorobą nowotworową zależy od odczuć fizycznych i psychicznych badanych kobiet. Należy tu uwzględnić takie strategie jak akceptacja – rezygnacja, która w dużym stopniu zależy od odczuć fizycznych kobiety i psychicznych kobiety, czyli akceptacji bądź braku akceptacji własnego ciała po zabiegu. Wybór strategii rozładowanie emocjonalne w dużej mierze zależy od odczuć psychicznych kobiety, jest to zrozumiałe gdyż obie te wartości bardzo mocno są ze sobą powiązanie, rozładować emocjonalnie można się wtedy, gdy osiągnie się pewną psychiczną stabilizację. Na wybór danej strategii radzenia sobie nie wpływają takie czynniki jak wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, ilość posiadanego potomstwa.

Dziękuje