Żywienie dzieci w wieku poniemowlęcym, przedszkolnym i szkolnym. Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowkiego w Poznaniu

Zasady żywienia dzieci w wieku 1-3r.ż.: Urozmaicenie posiłków zdolność zapamiętywania smaku, zapachu, rozpoczyna się kształtowanie preferencji smakowych. Przyzwyczajanie do nowych produktów nowe produkty powinno się podawać w małej ilości i wraz z produktami, które dziecko już zna i lubi. nie zmuszać dziecka do jedzenia pomimo niechęci Do trzeciego roku życia nie podajemy dzieciom produktów ciężko strawnych (kotlety w panierce, frytki, placki ziemniaczane i racuchy itp. dużych ilości kapusty ,kalafior, brukselka), jedynie zielony groszek i fasolkę szparagową. Dzieci nie powinny jadać ciast kremowych i wypieków o dużej ilości tłuszczu (np. ciasta francuskiego). nie zachęcać dzieci do jedzenia produktów wysoko przetworzonych, tj. chrupki, czipsy, dań typu "fast food". Nie podawanie małym dzieciom napojów gazowanych, albo sztucznie barwionych, zalecane soczki owocowe i warzywne. Do końca 2 roku życia nie należy stosować diety z ograniczeniem tłuszczu i cholesterolu. U dzieci powyżej 2 roku życia wskazane jest stopniowe ograniczanie tłuszczu w diecie, a głównie tłuszczów nasyconych (pochodzenia zwierzęcego) do max. 10% wartości energetycznej diety, zwiększając spożycie olejów roślinnych, będących źródłem NNKT. Kierowanie się naturalnym apetytem dziecka oraz jego aktywnością fizyczną. Rozwój fizyczny dziecka oceniany w oparciu o siatki centylowe w aspekcie predyspozycji rodzinnych. Skłonność do nadwagi należy regulować zwiększoną aktywnością fizyczną w połączeniu z właściwą dietą, bez rygorystycznych ograniczeń.

Zasady żywienia dzieci w wieku 1-3r.ż.: Jadłospis dziecka w zależności od jego apetytu, powinien opierać się o 3-5 posiłków dziennie. Unikać podjadania między posiłkami i ograniczać “posiłki telewizyjne”. Umiar i regularność. Nadmierne rozdrobnienie produktów (przecieranie, miksowanie), może niekorzystnie wpływać na jego rozwój psychomotoryczny. Dieta wegetariańska i inne diety niekonwencjonalne są nieodpowiednie Proporcje białka roślinnego do zwierzęcego w racji pokarmowej - 1:2. Sposób żywienia powinien uwzględniać urozmaicony asortyment produktów z każdej grupy. Preferuje się spożywanie produktów bogatych w węglowodany złożone (pieczywo, kasze, makarony) z umiarkowanym spożyciem sacharozy (cukier, słodycze) co zmniejsza ryzyko próchnicy zębów. Zachowanie przy stole Dzieci naśladują, i wytrwale powtarzają podpatrzone u rodziny zachowania przy stole i niechęci kulinarne rodziców (np. do szpinaku, albo marchewki) Nie "nagradzać" słodyczami tego, że dziecko "ładnie zjadło" warzywa, bo maluchowi będzie się wydawało, że warzywa są produktem gorszym i jedzenie ich może być nieprzyjemne.

Jak można zachęcić dzieci do bardziej urozmaiconego jedzenia? Spróbuj dodać więcej kolorów na talerzu np. poprzez stosowanie różnych sałatek. To może zachęcić dzieci do spróbowania potraw, których zwykle unikają. Opowiedz dziecku o zaletach nowego produktu już na dzień lub dwa przed jego przygotowaniem, zachęcając do spróbowania go. Uczyń wspólny posiłek małą uroczystością, jedz razem z dziećmi te same dania. Zachęcaj dzieci do pomocy w przygotowywaniu potraw. Doświadczenie wskazuje, że będą je potem chętniej jeść.

Zasady układania jadłospisu dla dzieci 1-3 lat: I śniadanie: zupa mleczna, ciepły napój mleczny (kawa zbożowa, kakao, bawarka); pieczywo z masłem, wędliną, serem lub jajkiem w postaci past z dodatkiem zieleniny, twarożku. Zalecany dodatek warzyw lub owoców. II śniadanie: powinno łagodzić uczucie głodu przed obiadem, niezbyt sycące, mała kromka chleba z dodatkiem produktów białkowych (serka, wędliny) lub warzywnych a do picia soki. Można podać jogurt owocowy Obiad: Zupa, drugie danie, lekki deser. Zupy na wywarach jarskich (zupy o wyraźnym smaku, pomidorowa, ogórkowa, barszczyk czerwony). Zupy zabielać mlekiem, śmietanką i ewentualnie zagęszczać mąką. Drugie danie winno zawierać warzywa, produkt białkowy (jak mięso, jajko, ser) oraz węglowodanowy (jak ryż, ziemniaki, kluski, kaszę). Deser: kompot lub porcja świeżych owoców. Podwieczorek: mały słodki posiłek. Porcja ciasta, lub koktajl mleczny, mus owocowy, galaretkę. Owoce lub przetwory owocowe. Kolacja: Posiłek gotowany. Np. gotowane warzywa i produkty warzywno-mięsne, ale też pieczywo i napoje z dodatkiem mleka.

Stosowanie soli w żywieniu dzieci 1-3 lat: 2,5g NaCl = 1gNa Średnie spożycie Na w Polsce przez dorosłych 12-15g NaCl (=5-6g Na) Zalecane spożycie 3g Na Zalecane spożycie Na u dzieci 3mg/kg masy ciała (10kg dziecko=30mg, Na=90mg NaCl) – taka ilość sodu znajduje się w 100 g mleka krowiego Dieta dziecka bez dosalania przekracza zapotrzebowanie na sól

Dlaczego nie należy stosować w diecie soli oraz przestrzegać nieprzekarmiania tłuszczem i cukrem? Zwykła niekontrolowana dieta dziecka zawiera sól kuchenną. Stałe utrzymywanie się tego stanu może prowadzić do nadciśnienia, a dalej do miażdżycy oraz dalszych konsekwencji tych zmian. Nadmierna ilość tłuszczy już w wieku dziecięcym grozi otyłością a także odkładaniem lipidów w świetle ścian naczyń krwionośnych. Wielokrotne spożywanie słodyczy w ciągu dnia grozi wczesną próchnicą zębów. Szczególnie wypijanie słodkiego posiłku mlecznego w godzinach wieczornych – powoduje zaleganie mleka w jamie ustnej i niszczenie szkliwa zębów.

Zalecane dzienne normy spożycia energii i niektórych składników pokarmowych dla dzieci w wieku l—3 lat (opracowane przez Zakład Żywienia Instytutu Matki i Dziecka): Wiek Wzrost Masa Kalorie Białko Tłuszcze1 Węglowodany w latach w cm ciała w kg na kg m.c. ogółem NPU* 100% NPU* 70% % kcal g/kg m.c. g/kg w.c. 1 76,3 10-11 100 1000 2,10 3,0 33 13 2,91 32,0 32 12,5 137,5 55 2 85,7 12-13 90 1100 1,96 2,8 36 2,71 35,2 11,6 151,2 3 94,5 14-15 80 1200 1,82 2,6 39 2,56 38,4 11,0 165,0

Zalecane dzienne normy spożycia energii i niektórych składników pokarmowych dla dzieci w wieku l—3 lat (opracowane przez Zakład Żywienia Instytutu Matki i Dziecka) Składniki mineralne Witaminy Wiek lata Ca mg P mg I g Fe Mg rozpuszczalne w tłuszczach rozpuszczalne w wodzie A2 j. m. D3 j.m. E mg C mg kwas fol. mg ekwiwalent PP* mg B2mg B6 mg B1 mg B12 1 1000 60 10 100 2000 800 50 0,10 8 0,8 0,7 0,6 2,0 2 150 500 0,15 0,9 2,5 3 0,20 1,0

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym (4-6 lat): Roczne tempo wzrostu 2,5 kg i około 8-10cm Szybkość procesów rozwojowych maleje, brak nasilonego rozrostu organizmu, gwałtownego przyrostu wagi i wysokości ciała, Zmiana uzębienia „model” rodzinny rozwoju fizycznego Różnice: dziecko „wiejskie” (warunki domowe) i „miejskie” (przedszkola)

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym: Energia: 1400-1700kcal/dzień Białko: 12% zapotrz. energet. (60% białko zwierzęce; tj. 2,3g/kg m.c.). Mleko, produkty mleczne, mięso i jaja Tłuszcz: 30-32% zapotrz. energet. (2,5g/kg m.c.). nie podawać tłuszczów utwardzanych (kwasy „Trans”) W umiarkowanej ilości masło i oleje roślinne (oprócz kokosowego iż ziaren palmowych) uzupełniać śmietaną lub śmietaną Węglowodany 56-60% zapotrz. energet. Produkty zbożowe uzupełniać warzywami i owocami (uwaga kwasowość!) Suplementacja wit. D (od późnej wiosny do wczesnej jesieni 5g; późną jesienią i wczesną wiosną 10-15g Utrwalenie w rodzinie właściwych wzorców żywieniowych

Rozkład posiłków w ciągu dnia dzieci w wieku przedszkolnym 4 posiłki dziennie 5 posiłków dziennie I śniadanie II śniadanie Obiad Podwieczorek kolacja 25% ok. 400kcal - 35% ok. 630 kcal 15% ok. 270 kcal 25% ok. 400 kcal 10% ok. 180 kcal 30% ok. 540 kcal 1700kcal

Udział produktów spożywczych w dziennej racji pokarmowej dzieci w wieku 4-6 lat: Mleko W tym produkty mleczne przeliczone na ilość mleka Ok. 750 ml Mięso, drób, ryby 1 raz dziennie (5-6 razy w tyg. lub codziennie) Warzywa i owoce 2 razy dziennie Masło Ok. 2-3 łyżeczek dziennie Olej roślinny Ok. 1-2 łyżeczek dziennie Chleb gruboziarnisty 2-3 razy dziennie dla uzupełnienia i pokrycia części potrzeb energetycznych Kasza, makarony itp.. 1 raz dziennie

Dzienne normy spożycia składników pokarmowych dla dzieci w wieku 4-6 lat (zalecane przez Instytut Matki i Dziecka) Składniki pokarmowe Zalecana ilość Kalorie Białko ogółem Tłuszcze Węglowodany Składniki mineralne Ca P Fe Mg J Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A D E Witaminy rozpuszczalne w wodzie B1 B2 PP B6 B12 C Kwas foliowy 1400-1800 40-50g 45-55g 200-25g 0,8g 1,0g 10,0mg 150,0mg 80,0g 2000j.m. 500jm. 10 mg 0,8mg 1,0mg 8,0mg 2,5g 50,0mg 0,2mg

Najczęstsze problemy towarzyszące żywieniu dzieci w wieku 4 –6 lat: Niechęć do jedzenia zależy głównie od pewnych stanów emocjonalnych, czasem od wahań łaknienia, jeśli rodzaj pokarmu, którego dziecko nie chce przyjmować ma wysoka wartość odżywczą należy próbować tę niechęć przezwyciężać. Gdy dziecko przyzwyczai się do takiego postępowania – to w końcu odnajduje w tym przyjemność, odczuwając zainteresowanie jego osobą. (czasem brak łaknienia jest pozorny wskutek podawania dzieciom dużych ilości pokarmu dowolnie ustalanych przez rodziców). Nadmierne łaknienie może powodować łakomstwo, objadanie się pożywieniem jednostronnym (słodycze), może doprowadzić do nadmiernego wzrostu wagi i być przyczyną niedoborów witamin, soli mineralnych czy białka.

Żywienie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym: Skok wzrostowy-masa ciała ulega podwojeniu -zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe jest związane ze skokiem wzrostowym Energia : wyraźne różnice w płci (do 18r.ż różnice sięgają 1000kcal) Białko (wg WHO): 0,82g/kgm.c. dla 10-latków, 0,61 dla 17-latków (2/3 podaży białka zwierzęcego) Witaminy i składniki mineralne

Zalecane dzienne spożycie podstawowych składników pokarmowych dla dzieci do 15 lat: Wiek lata Wysokość ciała cm Masa ciała kg Energia Białko Tłuszcz Węglowodany kcal/kg m.c. ogółem kcal g/kg m.c. udział energii o/ /n ogółem g wartość odżywcza 100% 70% Dziewczęta 10-12 13-15 141-151 157-163 35-42 47-55 51-60 42-47 2100-2150 2200-2300 1,7-2,0 1,4-1,6 13 13 70 75 1,8-2,1 1,5-1,6 31-32 31 75-80 7,1-8,1 5,8-6,6 55-56 56 285-300 310-320 Chłopcy 141-150 156-170 47-59 62-71 51-57 2500-2600 2700-3000 1,8-2,1 1,6-1,9 12 13 90-95 2,1-2,4 1,8-2,0 85-90 95-105 8,8 - 10,3 7,1-8,0 57 360-370 375-420