S ł awomir Ł odzi ń ski Wprowadzenie do socjologii zró ż nicowania kulturowego i mniejszo ś ci (semestr zimowy, poniedzia ł ki, godz , sala 304) wyk ł ad nr 7

1. Powtórzenie: przyk ł ady wielokulturowo ś ci: mierzenie etniczno ś ci (spisy powszechne ludno ś ci i pytania etniczne); j ę zyki regionalne (kaszubski i ś l ą ski) i nazwy dwuj ę zyczne. wyzwanie wielokulturowo ś ci jako problem ró ż norodno ś ci: zderzenie warto ś ci - wolno ś ci jednostki i jej przynale ż no ść do wspólnoty; problem mniejszo ś ci, dlaczego ró ż norodno ść jest uznawana za zagro ż enie dla wspólnoty politycznej?: perspektywa normatywna, historyczna (problem mniejszo ś ci jako konstrukcja historyczno – spo ł eczna) i pa ń stwowa: grupy etniczne a zasada samostanowienia; czy istniej ą jednolite etnicznie pa ń stwa?; nowe pa ń stwa a problem mniejszo ś ci. problemy: dyskryminacja, asymilacja, prze ś ladowania i separacja.

2. Polityka wielokulturowo ś ci - mo ż liwe znaczenia terminu: zró ż nicowanie kulturowe (obiektywne); ideologia emancypacji artyku ł owana przez ró ż ne mniejszo ś ci i spo ł eczno ś ci imigranckie, a tak ż e inne grupy to ż samo ś ci; filozofia polityki pa ń stwa wobec ró ż nic kulturowych; podstawa (i zasady) polityki pa ń stwa wobec tych grup. szerokie i w ą skie rozumienie: szerokie - obejmuje ka ż dy fakt ró ż nicowania kulturowego (np. p ł e ć ); w ą skie – etniczne, odnosz ą ce si ę g ł ównie do spo ł eczno ś ci imigracyjnych. s ł abe i mocne rozumienie: s ł abe – jako moda na muzyk ę, jedzenie itp.; mocne - doktryna i dzia ł ania polityczne.

3. Dyskusja na temat wielokulturowo ś ci : zró ż nicowanie terminologii: polityka ró ż nicy, polityka uznania, polityka to ż samo ś ci, polityka wielokulturowo ś ci itd. g ł ówna idea: uznanie zró ż nicowanie kulturowego (zmiana postrzegania wykluczania spo ł ecznego i jednolito ś ci kulturowej); do ś wiadczenia historyczne - koncepcja obywatelstwa T. H. Marshalla i polityka redystrybucji; prawa socjalne i pa ń stwo dobrobytu jako ś rodek do integracji narodowej (w łą czanie upo ś ledzonych spo ł ecznie do wspólnoty narodowej). ś wiadomo ść zró ż nicowania ekonomicznego (spo ł ecznego) i kulturowego (statusowego): polityka redystrybucji; polityka uznania ( żą dania wychodz ą poza wzorzec demokracji liberalnej, potrzeba uznania i utrwalenia odr ę bnych to ż samo ś ci kulturowych).

4. Zainteresowanie wielokulturowo ś ci ą (prze ł om lat 80. i 90. XX w.): polityka wielokulturowo ś ci w przesz ł o ś ci, do ś wiadczenia Australii i Kanady; skutki zmian geopolitycznych w Europie Ś rodkowej i Wschodniej; obecno ść cudzoziemców – imigrantów, tworz ą cych tzw. nowe mniejszo ś ci (spo ł ecze ń stwo "wielokulturowe" w Europie); wzrost znaczenia systemu ochrony praw cz ł owieka w Europie; d ąż enia grup narodowych (narodów nie-reprezentowanych) do uzyskania suwerenno ś ci pa ń stwowej lub autonomii politycznej; wzrost zainteresowania koncepcjami etniczno ś ci i polityki pa ń stwa wobec zró ż nicowania kulturowego; ż ywotno ść nacjonalizmu po upadku komunizmu (zale ż no ść sukcesu transformacji politycznej i gospodarczej od mapy etnicznej danego pa ń stwa); procesy globalizacji/glokalizacji (renesans kultur lokalnych, wspólnot i to ż samo ś ci etnicznych).

5. Ewolucja rozumienia wielokulturowo ś ci (wg. W. Kymlicki): wielokulturowo ść jako komunitaryzm – do 1989 r. autonomia/wolno ść jednostki a ochrona wspólnotowego stylu ż ycia; liberalna wi ę kszo ść a komunitarystyczne mniejszo ś ci. wielokulturowo ść w ramach porz ą dku liberalnego (lata 90-te XX w.): czy i jak prawa mniejszo ś ci mog ą s ł u ż y ć warto ś ciom liberalnym?; prawa mniejszo ś ci jako prawa chroni ą ce jednostk ę. wielokulturowo ść jako odpowied ź na budowanie narodu: odrzucenie zasady neutralno ś ci ś wiatopogl ą dowej i dystansu pa ń stwa wobec religii i etniczno ś ci; budowa (odtwarzanie) narodu a wolno ść jednostki; prawa mniejszo ś ci jako odpowied ź na budow ę narodu.

6. Od uznania do wielokulturowo ś ci: polityka uznania; Charles Taylor, kanadyjski filozof, profesor na Uniwersytet McGill w Montrealu; wa ż no ść to ż samo ś ci zbiorowej spo ł eczno ś ci, zwolennik komunitaryzmu. Will Kymlicka: Will Kymlicka, Liberalism, Community, and Culture, Oxford University Press, Oxford 1989; Will Kymlicka, Multicultural Citizenship, Oxford University Press, Oxford 1995; Will Kymlicka, Multicultural Odysseys. Navigating the New International Politics of Diversity (Oxford University Press, New York 2007); Will Kymlicka, Wspó ł czesna filozofia polityczna, prze ł. A. Pawelec, Fundacja Aletheia, Warszawa 2009.

Professor Will Kymlicka Canada Research Chair in Political Philosophy, Queen's University, Canada Democracy and diversity: theories of multiculturalism and minority rights; the accommodation of ethnic, racial and religious diversity within broader theories of citizenship and human rights in Political Philosophy, Queen's University, Canada Democracy and diversity: theories of multiculturalism and minority rights; the accommodation of ethnic, racial and religious diversity within broader theories of citizenship and human rights FELLOWSHIP About Fellowship Elections to the Fellowship 2011 KYMLICKA Fellows Directory How to access Fellows-only area Sections HomeHome | Fellowship | Elections to the Fellowship | 2011 | KymlickaFellowshipElections to the Fellowship2011 FELLOWSHIP About Fellowship Elections to the Fellowship 2011 KYMLICKA Fellows Directory How to access Fellows-only area Sections HomeHome | Fellowship | Elections to the Fellowship | 2011 | KymlickaFellowshipElections to the Fellowship2011 FELLOWSHIP About Fellowship Elections to the Fellowship 2011 KYMLICKA Fellows Directory How to access Fellows-only area Sections HomeHome | Fellowship | Elections to the Fellowship | 2011 | KymlickaFellowshipElections to the Fellowship2011 FELLOWSHIP About Fellowship Elections to the Fellowship 2011 KYMLICKA Fellows Directory How to access Fellows-only area Sections HomeHome | Fellowship | Elections to the Fellowship | 2011 | KymlickaFellowshipElections to the Fellowship2011

7. Will Kymlicka – sprawiedliwo ść etnokulturowa: zasada sprawiedliwo ś ci etnokulturowej: kultura spo ł eczno ś ci/ publiczna [societal culture], łą czy grup ę wi ę kszo ś ciow ą i mniejszo ś ci w danym spo ł ecze ń stwie; kultura spo ł eczno ś ci – to wspólny j ę zyk i instytucje spo ł eczne; adaptacja winna opiera ć si ę na wspólnym j ę zyku i instytucjach i pozostawia ć swobod ę dla wyra ż ania indywidualnych i zbiorowych ró ż nic; zasada: dialektyka budowy narodu i ochrony praw mniejszo ś ci. rozwi ą zanie dylematu ochrony ró ż norodno ś ci etnicznej i utrzymania zasad demokracji: uznanie zró ż nicowania (ale brak dyskusji o warunkach, jakie te grupy mia ł y by spe ł nia ć, aby zosta ć uznane); przyznanie praw, podobnych do wi ę kszo ś ci a ż do autonomii politycznej w łą cznie (brak dyskusji o praktycznych - spo ł ecznych i politycznych granicach ich akceptacji); pa ń stwo powinno tak ż e aktywnie dzia ł a ć na rzecz tolerancji i przeciwdzia ł ania dyskryminacji etnicznej (to oczywiste); spe ł nienie tych postulatów stanowi warunek udanej integracji mniejszo ś ci w spo ł ecze ń stwie wi ę kszo ś ci i stabilno ś ci pa ń stwa (brak dyskusji o warunkach i kosztach).

8. W. Kymlicka (modele wielokulturowo ś ci) – mniejszo ś ci narodowe: 5 analizowanych grup: mniejszo ś ci narodowe; Imigranci; izolacjonistyczne grupy etniczo-religijne; metojkowie (cudzoziemcy nielegalni); Afroamerykanie (grupy rasowe). mniejszo ś ci narodowe: narody subpa ń stwowe i ludy rdzenne; oczekiwania: d ąż enie do autonomii (konkurencyjny model budowy narodu); dowody (empiryczne i teoretyczne) na rzecz stabilizuj ą cego uznawania mniejszo ś ci. potrzeba teorii dopuszczaj ą cej ró ż ne formy budowy narodu w ramach demokracji liberalnej.

9. W. Kymlicka (modele wielokulturowo ś ci) – imigranci: imigranci to cudzoziemcy maj ą cy prawo do obywatelstwa kraju przyjmuj ą cego; integracja jest d ł ugotrwa ł a i wymaga tak ż e szacunku dla wspólnych instytucji spo ł ecznych kraju przyjmuj ą cego; sprawiedliwo ść etnokulturowa i jej zasady wobec imigrantów: uprzywilejowanie mniejszo ś ci w procedurach kwalifikacyjnych (affrmative action) w konkursach o pozycje w sektorze publicznym; gwarancja miejsc we w ł adzach publicznych (kwoty); rewizja programów nauki historii i literatury; elastyczne godziny pracy ze wzgl ę du na ś wi ę ta i tolerancja w sprawie ubioru; edukacyjne programy antyrasistowskie (dla policji i s ł u ż by zdrowia); wspomaganie wydarze ń kulturalnych oraz programów studiów etnicznych; regulacje dotycz ą ce stereotypów etnicznych w mediach (polityczna poprawno ść ).

10. Krytyka podej ś cia Kymlicki: zalety: pogodzenie zasad pluralizmu kulturowego z regu ł ami demokracji; utrzymania spoisto ś ci pa ń stwa (pomoc dla wykluczonych); zachowanie to ż samo ś ci kulturowej i rozwój poczucia obywatelsko ś ci w ś ród imigrantów; zado ść uczynienie imigrantom (mniejszo ś ciom) za minione krzywdy; wzbogacenie ż ycia kulturowego spo ł ecze ń stwa. wady: uprzywilejowanie imigrantów, sprzeczne z zasadami demokracji; podtrzymywania odr ę bno ś ci kulturowej i spo ł ecznej przez imigrantów, co zmniejsza ich szanse na pe ł n ą integracj ę ( ż yj ą obok siebie, spo ł ecze ń stwo segmentarne); trudno ś ci w utrzymaniu spoisto ś ci pa ń stwa i solidarno ś ci wszystkich obywateli; prowadzi do konfliktów etnicznych, których ofiarami s ą p.w. imigranci; brak uwzgl ę dnienia pogl ą dów i reakcji przedstawicieli mniejszo ś ci na cele i zasady polityki wielokulturowo ś ci; sprzeczno ś ci w rozumieniu praw mniejszo ś ci jako indywidualnych (czyli praw przys ł uguj ą cych jednostce) lub grupowych.

11. Umi ę dzynarodowienie zasad polityki wielokulturowo ś ci: Will Kymlicka, Multicultural Odysseys. Navigating the New International Politics of Diversity (Oxford University Press, New York 2007); przeniesienie zainteresowa ń badawczych w zakresie relacji etnicznych z krajowych na rzecz mi ę dzynarodowych dzia ł a ń ; paradoks nowej mi ę dzynarodowej polityki ró ż norodno ś ci – instytucje mi ę dzynarodowe tworz ą normy, a pa ń stwa s ą ich odbiorcami; g ł ówne tezy tej pracy: wzrastaj ą ce umi ę dzynarodowienie relacji pa ń stwo – mniejszo ś ci; globalizacja politycznego dyskursu o wielokulturowo ś ci; mi ę dzynarodowa kodyfikacja norm prawnych zwi ą zanych z wielokulturowo ś ci ą. zmiana konceptualizacji problemu mniejszo ś ci. od traktowania go w kategoriach kultury do ujmowania w perspektywie pa ń stwa i praw cz ł owieka; zmiana wizerunku pa ń stwa - staje si ę ono bardziej pluralistyczne, wieloj ę zyczne i wielo-poziomowe; ochrona mniejszo ś ci jako cz ęść systemu demokratycznego. dlaczego nast ą pi ł a globalizacja wielokulturowo ś ci?

12.Will Kymlicka – umi ę dzynarodowienie a do ś wiadczenia europejskie: w Europie rozwój mi ę dzynarodowych mechanizmów ochrony mniejszo ś ci poszed ł najdalej ni ż w innych cz ęś ciach ś wiata (dlaczego?): poczucie geopolitycznego bezpiecze ń stwa i de-sekurytyzacja problemu mniejszo ś ci; ocena praktyk wielokulturowych: trudno ś ci w ocenie (ró ż norodno ść sytuacji), sukcesy jak i pora ż ki, ale w łą czenie polityk etnicznych do systemu politycznego i pog łę bienie demokratyzacji pa ń stwa. wielokulturowo ść nie rozwi ą zuje wszystkich problemów kulturowych i spo ł ecznych, ale jest ju ż cz ęś ci ą aktywno ś ci pa ń stwa (jej biurokratyzacja i upolitycznienie); w Europie nadszed ł obecnie krytyczny moment funkcjonowania wielokulturowo ś ci; krytyka pracy W. Kymlicki w Europie: nadu ż ywanie kategorii mniejszo ś ci ento-kulturowej, stosowanie terminu naród, zbyt ogólnikowe podej ś cie.

13. Avigail Eisenberg, Will Kymlicka (ed.), Identity Politics in The Public Realm. Bringing Institutions Back In, UBC Press, Vancouver-Toronto 2011: Ryzyko stosowania polityk wielokulturowo ś ci (to ż samo ś ci) - badania wskazuj ą na szereg ryzykownych i perswazyjnych skutków powi ą zanych z polityczna mobilizacj ą grup to ż samo ś ci: 1) polityki to ż samo ś ci mog ą umacnia ć istniej ą ce hierarchie w ramach grup mniejszo ś ciowych oraz w ł adze tradycyjnych elit przywódczych; 2) ryzyko kooptacji elit w szersze struktury spo ł eczne i pa ń stwowe; 3) esencjalizm, który mo ż e umacnia ć w ą skie, stereotypowe i nostalgiczne rozumienia tradycji kulturowej, która tworzy to ż samo ść grupy. 4) negatywny wp ł yw a spójno ść i stabilno ść spo ł ecze ń stwa: wielokulturowo ść zamiast umacnia ć spo ł ecze ń stwo, bardziej kieruje uwag ę na to, co ró ż ni i oddziela ludzi; przyczynia si ę to tak ż e do spadku znaczenia spo ł ecznego kapita ł u, oraz przynosi koroduj ą ce skutki dla warto ś ci demokratycznych.