Prowokacja podstępne, wyzywające i zaczepne działanie, którego celem jest postawienie jakiejś osoby (lub grupy osób) w trudnej, kłopotliwej sytuacji i wymuszenie reakcji niekorzystnej w skutkach dla tej osoby wyzwala trudne, nieprzyjemne emocje, ponieważ narusza wartości i normy społeczne Definiowanie zachowań prowokacyjnych. Prowokację można porównać do zaproszenia na ring bokserski. Wchodząc na ring i decydując się na oddawanie razów nauczyciel wikła się w sytuację praktycznie bez dobrego wyjścia. Realizuje destrukcyjny scenariusz narzucony przez osobę niedojrzałą, która w tej walce ma znacznie więcej atutów i czuje się bardziej bezpiecznie niż dorosły pełniący rolę wychowawcy. Warto pamiętać, że nauczyciel na ringu zawsze przegrywa. Przegra, jeśli da się znokautować uczniowi, ale również przegra, gdy sam znokautuje ucznia. Przed oddawaniem zbyt silnych ciosów muszą go, bowiem, powstrzymać zasady etyki zawodowej i przepisy prawa. Dziecko czy nastolatek nie ma aż takich ograniczeń lub może nie być ich świadomy. O ile da się znaleźć okoliczności łagodzące dla zachowania dziecka, które ma kłopoty z kontrolowaniem i hamowaniem emocji, o tyle nauczyciel nie może liczyć na pobłażanie. Dlatego hasłem i głównym wskazaniem, którym powinien się kierować jest: „Nie daj się wciągnąć na ring!” Jest to właśnie hasło proponowanego szkolenia.   Nauczyciel musi zareagować, ale powinien zaproponować swój własny scenariusz, na który młody człowiek nie jest przygotowany. Zamiast destruktywnej, wrogiej konfrontacji podejmuje konfrontację, ale konstruktywną, która pomaga wygaszać niepożądane zachowania, ale też otwiera drzwi do dalszych pozytywnych kontaktów. 1 1

konstruktywnej konfrontacji Etapy/Kroki konstruktywnej konfrontacji Etapy konstruktywnej konfrontacji Przedstawię 3 kole kroki konfrontacji, potem praktyczne wskazania do realizacji wraz z przećwiczeniem metody. 2 2

Krok 1. „Widzę.., słyszę…” Opisuję krótko zachowanie ucznia (co widzę, słyszę ..). Mogę dodać, jakie mam oczekiwania dotyczące zachowania ucznia. „Jacku widzę, że masz gazetę w ręku i ją oglądasz. Chciałabym, abyś ją schował i zajął się lekcją.” Krok pierwszy Nauczyciel rozpoczyna stwierdzając, jakie są fakty, w sposób kliniczny, nie oceniając, bez emocji. Nauczyciel może powiedzieć na przykład: „Marcin, właśnie teraz powiedziałeś, że...” albo: „Tomku, rzuciłeś ten papier.” Ważne jest to, by to stwierdzenie opisywało czysty, obiektywny fakt, tak jak zarejestrowałaby to wydarzenie kamera video. Na początku wydaje się to prosta sprawa, ale nie jest aż tak prosta jak się wydaje. Proszę o przypomnienie sobie ćwiczenia „Widzę”, w którym uczestniczyliście państwo na początku zajęć. 3 3

Krok 2. „Czuję się ..,ponieważ..” powtarzam poprzedni komunikat nazywam emocje jakie mi towarzyszą mówię również dlaczego tak się czuję informuję jakiego zachowania oczekuję „Jacku widzę, że nadal oglądasz gazetę. Irytuje mnie to, ponieważ usiłuję wytłumaczyć trudne zadanie. Chcę, abyś ją schował”. Krok drugi Na tym etapie nauczyciel dzieli się tym, co czuje (w związku z zachowaniem opisanym w Kroku 1) bezpośrednio z uczniem, którego sytuacja dotyczy. I nie chodzi tutaj o zrobienie odpowiedniej miny, tylko wypowiedź. W tym kroku szczere i bezpośrednie wyrażenie uczuć zwykle „uczłowiecza” wymianę i podnosi szansę na pozytywny wynik. Wielu nauczycieli obawia się, że pozbawiają się swojej siły, jeśli dzielą się swoimi uczuciami z uczniami. Czują, że ten rodzaj odsłonięcia się spowoduje umniejszenie ich autorytetu. Na ironię- dzieje się odwrotnie. Wyjawienie swoich uczuć może być często rzeczą trudną, ponieważ nie jest łatwo precyzyjnie wyrazić to, co czujemy w danym momencie. Czasem, gdy czujemy się smutni i bezbronni, opowiadamy dowcipy i śmiejemy się. Gdy boimy się, nie mamy poczucia bezpieczeństwa usiłujemy odzyskać siłę i kontrolę agresywnie okazując gniew. 4 4

Krok 3. „Zastanawiam się, po co to robisz?” Podaję najbardziej prawdopodobną interpretację (hipotezę) zachowania ucznia „Jacku, zastanawiam się, po co to robisz i przyszło mi do głowy (wydaje mi się), że chcesz… zwrócić moją uwagę lub kolegów? jeszcze bardziej mnie zdenerwować? pokazać, że lekcja Cię nie interesuje? Być może się mylę, ale tak sobie pomyślałam (to zdanie dodajemy, gdy uczeń, np.. zaprzecza).” Krok trzeci Trzeci krok w konstruktywnej konfrontacji to pokazanie uczniowi, jaki jest namacalny skutek jego zachowania w odniesieniu do nauczyciela czy innych uczniów w klasie. Niezmiennie używamy słowa „ponieważ”. Nauczyciel wskazuje uczniowi, że jego działania mają negatywne konsekwencje. Jeśli, na przykład, uczeń rozmawia na lekcji i konfrontujemy się z nim na mocy określonej reguły, jest on mniej skłonny do współpracy niż w sytuacji gdybyśmy pokazali mu, nie obwiniając, jak negatywnie jego zachowanie wpływa na nas, w praktyczny sposób. Namacalny skutek tego, że uczeń rozmawia, może być taki, że nauczyciel nie mógł się skoncentrować na trudnej pracy. Przypominam,że celem konfrontacji jest nawiązanie kontaktu z uczniem a nie pojedynek „kto –kogo” 5 5

Proponuję rozmowę po lekcji (jeśli konfrontacja okaże się mało skuteczna) „Mamy problem - proponuję, abyśmy porozmawiali o Twoim zachowaniu po lekcji”. - jeśli chcę wyjaśnić trudną sytuację, dopytać o przyczyny zachowania, uruchomić inną interwencję Mamy problem. Jeśli nie zadziała krok 3, proponujemy rozmowę po lekcjach lub na przerwie. Otwieramy rozmowę nie karę. Czwarty krok to proste stwierdzenie, że „Mamy tutaj problem i musimy współpracować, żeby znaleźć rozwiązanie, na które wszyscy możemy się zgodzić.” Rozmawiamy bez publiczności jaka jest klasa. Ale rozmowa nie jest już elementem konstruktywnej konfrontacji. 6 6