KLAUDIA JERZYŃSKA KLASA III HO CZOŁGI UŻYWANE PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ

I wojna światowa 28 lipca 1914 – 11 listopada 1918 Pretekstem do wybuchu wojny było zabójstwo austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914, po którym Austro -Węgry wypowiedziały wojnę Serbii (28 lipca). W odpowiedzi na mobilizację armii rosyjskiej Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji (1 sierpnia) i jej sojuszniczce Francji (3 sierpnia). Po ataku niemieckim na neutralną Belgię (4 sierpnia) do wojny włączyła się Wielka Brytania. 6 sierpnia Austro -Węgry wypowiedziały wojnę Rosji.

W czasie I wojny światowej brytyjski pułkownik Ernest Swinton doszedł do wniosku, że skuteczną osłoną atakującej piechoty mógłby być opancerzony traktor na gąsienicach. Dzięki poparciu Winstona Churchila powstał pojazd nazwany "Mały Willy". Osiągał prędkość 3,2 km/h przy wadze 18,3 ton i długości ponad 4 m (z tylnymi kołami pomocniczymi długość wyniosła 8 m), a co najważniejsze, był w stanie przejechać przez okopy i rowy strzeleckie o szerokości do 1,35 m. Z racji podobieństwa ""Willy'ego"" do zbiornika na benzynę i w celu zmylenia wywiadu niemieckiego, pułkownik Swinton nadał maszynie kryptonim "tank", czyli dosłownie zbiornik.

W lipcu 1915 r. Marynarka Wojenna Wielkiej Brytanii zaprezentowała opancerzony pojazd gąsienicowy z umieszczonym karabinem maszynowym. Pojazd, zwany "Mały Willie" (Little Willie) okazał się odporny na karabin maszynowy i sprawnie (jak na owe czasy, oczywiście) pokonywał przeszkody terenowe. We wrześniu 1915 r. powstał, więc pierwszy czołg.

Wkrótce po tym powstał "Duży Willie" (Big Willie), któremu Armia nadała nazwę Mark I. Charakterystyczny, romboidalny kształt miał ułatwiać forsowanie okopów. Na niskim podwoziu umieszczona prostokątne, "klockowate" nadwozie, silnik marki Daimler o mocy 105 KM umieszczony był z tyłu pojazdu. Sterowanie pojazdem było niezmiernie skomplikowane i potrzebne były do tego aż cztery osoby – kierowca, "hamulcowy" i dwóch "biegowych" (odpowiedzialnych za zmianę biegów na niezależnych gąsienicach). Uzbrojenie została zamontowane z przodu pojazdu (5-calowe 60-funtowe działo polowe lub 6-calowa haubica). Działo lub haubica mieściło się na ruchomej platformie która była obniżana na ziemię przed oddaniem strzału. Teoretycznie miało być także możliwe strzelanie bezpośrednio z transportera, w praktyce było to tylko możliwe w wersji uzbrojonej w haubicę.

W sumie wyprodukowano 150 czołgów Mark I w wersji "żeńskiej" (wyposażone w 5 ciężkich karabinów maszynowych) i "męskiej" (wyposażone w 2 armaty 57mm i 3 karabiny maszynowe 15 września 1916 roku, 49 czołgów Mark I miało wspomagać atak piechoty brytyjskiej w bitwie nad Sommą. Na linię frontu dotarły tylko 32 czołgi, z czego 5 ugrzęzło w podmokłym terenie, a 9 uległo awarii. Pozostałe 18 wozów nie odegrało decydującej roli w przebiegu walk. Atakowały w znacznym rozproszeniu (w grupach po dwa, trzy wozy) na nieprzyjaznym terenie, pomimo to były zaskoczeniem dla Niemców.

Rysunek z ówczesnej prasy przedstawiający Mark I i piechotę w bitwie nad Sommą.

Czołg Mark I stale rozwijano i wkrótce pojawiły się jego nowe wersje Brytyjski MARK II

MARK III Tank, Light, Mk III miał budowę klasyczną. W tylnej części kadłuba znajdował się sześciocylindrowy, rzędowy, chłodzony cieczą silnik gaźnikowy Rolls-Royce o mocy 49 kW. Silnik napędzał umieszczone z przodu kadłuba koła napędowe. Z każdej strony znajdowały się cztery koła jezdne zblokowane w dwa wózki, amortyzowane ukośnymi sprężynami srubowymi. Koło napinające znajdowało się z tyłu. Każda gąsienica o szerokości 240 mm była podtrzymawana przez dwie rolki. Uzbrojeniem był karabin maszynowy Vickers kalibru 7,7 mm.

Następny w tej serii tank Mark IV posiadał mocniejszy silnik i w wersji „tadpole” dłuższy kadłub. Był to najliczniej produkowany typ angielskiego tanka (1015 sztuk). Mark IV Tadpole z moździerzem jako uzbrojeniem dodatkowym (widok z tyłu)

Na wiosnę 1917 r. wprowadzano Mark IV, odporny na powstałą w tym okresie niemiecką broń przeciwczołgową. Został użyty w bitwie pod Messines w czerwcu 1917 r., ale już rok później pod Ypres - utknął w błocie. Poważnymi problemami dla załogi czołgu były wysokie temperatury wewnątrz pojazdu, słaba widoczność i właściwie brak drogi ucieczki z płonącej maszyny.

Mark V z 1918r. pierwszy z angielskich tanków z planetarnymi mechanizmami skrętu, dzięki którym tylko kierowca (bez pomocy innych członków załogi) mógł realizować skręty

Wnętrze tanka Mark V – widoczne stanowisko kierowcy

Konstruktorem nowego pojazdu pancernego został William Trittom Konstruktorem nowego pojazdu pancernego został William Trittom. W celu przyspieszenia prac starał się on wykorzystać w maksymalnym stopniu już przetestowane rozwiązania. Kadłub czołgu wykonano z płyt stalowych o grubości 6-14 mm połączonych ze sobą nitami. W jego przedniej części znajdowały się akumulatory. Za nimi znajdował się przedział silnikowy mieszczący dwa silniki gaźnikowe (silniki tego samego typu napędzały piętrowe autobusy). Każdy silnik napędzał jedną gąsienicę. Gąsienicowy układ jezdny został zaadoptowany z prototypowego czołgu Little Willie. W tylnej części pojazdu znajdował się przedział trójosobowej załogi (często zabierano dodatkowego strzelca km). Nad przedziałem załogi przymocowano nieruchomo wieżyczkę z samochodu pancernego Austin. W jej ścianach umieszczono cztery jarzma dla karabinów maszynowych. Prototypowy wóz uzbrojony był w cztery lkm Lewis.

Po próbach wóz przyjęto na uzbrojenie jako Medium Mark A, ale popularniejsze były nazwy Trittom Chaser i Whippet. Wozy seryjne uzbrojono w lkm Hotchkiss Mk. I LMG. Po raz pierwszy czołgi Mark A zostały użyte bojowo w marcu 1918 roku. Działania bojowe wykazały że Mark A jest udaną konstrukcją, ale ma niedopracowany układ napędowy. Okazało się że jednoczesna obsługa dwóch silników i skrzyń biegów jest na tyle skomplikowana, że w celu wykonani skrętu najlepiej zatrzymać czołg i wykonać zwrot w miejscu. Dlatego w 1918 roku major Philipp Johnson zmodernizował jeden z czołgów Mark A zastępując jego dwa silniki jednym silnikiem Rolls-Royce Eagle przejętym z czołgu Mark V. Tak zmodyfikowany pojazd osiągnął prędkość maksymalną 45km/h i stał się pierwowzorem czołgu Medium Mark D. W sierpniu 1918 roku w czasie ofensywy Ludendorffa kilka czołgów Whippet przedostało się za linie niemieckie, gdzie zwalczało stanowiska artylerii. Po zakończeniu wojny czołgi Medium Mark A były używane przez armię brytyjską na terenie Irlandii i podczas interwencji przeciw Sowietom. Kilka wozów sprzedano Japonii, a jeden Związkowi Południowej Afryki.

Równolegle z Brytyjczykami swoje czołgi produkowali Francuzi Równolegle z Brytyjczykami swoje czołgi produkowali Francuzi. Ich pierwszy czołg nosił nazwę "Schneider", obsługiwany był przez 6 ludzi i oprócz karabinu maszynowego miał też działo 75 mm. Po raz pierwszy został użyty w kwietniu 1917 r. w bitwie nad Aisne. Nie spisał się dobrze i zastąpiono go brytyjskimi Mark V.

Drugim typem czołgu ciężkiego był 22 tonowy ST Drugim typem czołgu ciężkiego był 22 tonowy ST.Chamond uzbrojony w armatę 75mm i 4 km-y (załoga 9 żołnierzy) również z transmisją elektryczną. Zaprojektowany był przez inż.M.Bretona i płk.Rimailho i zamówiony w ilości 400 sztuk w fabryce ST.Chamond. Oba te czołgi charakteryzowały się bardzo krótkimi gąsienicami i wystającym poza nie kadłubem, co powodowało liczne ugrzęźnięcia w lejach, transzejach i przy pokonywaniu naturalnych przeszkód terenowych. Użyto go pierwszy raz bojowo 1 maja 1917 r. podczas natarcia w rejonie Conde-sur-Aisne.

NULL NULL Renault FT-17 (Renault FT Modèle 1917) to francuski czołg lekki, skonstruowany w 1917. Był to pierwszy czołg o klasycznej konstrukcji - typowej dla prawie wszystkich konstruowanych później do czasów obecnych czołgów. Konstrukcja ta charakteryzowała się przedziałem bojowym (załogi) z przodu, uzbrojeniem w obrotowej wieży i przedziałem napędowym z tyłu.

Czołg ten przeznaczony do wsparcia piechoty, dlatego rozwijał niewielką prędkość. Jego niewielkie rozmiary, będace zaletą, powodowały pewne problemy w pokonywaniu okopów i transzei, co starano się zniwelować za pomocą "ogona" z tyłu. Wyprodukowano ponad 3800 czołgów tego typu. Czołgi FT-17 były szeroko używane w bitwach końca I wojny światowej, począwszy od ich debiutu 31 maja 1918. Po I wojnie były one szeroko eksportowane - używane były w większości państw posiadających wojska pancerne, często jako ich pierwsze czołgi.

NIEMIECKI A7V 15 września 1916 roku wojska angielskie, po raz pierwszy w historii, użyły nowej broni - czołgów. Niemieckie władze wojskowe początkowo zlekceważyły ten fakt, jednak już w listopadzie 1916 roku zleciły inż. Josefowi Vollmerowi konstrukcję pierwszych niemieckich wozów bojowych tego typu. Produkcja czołgów ruszyła w połowie 1917 roku. Zamówiono 38 sztuk, ale ostatecznie zdołano wyprodukować tylko 20. 27 lutego 1918 czołg A7V został zaprezentowany cesarzowi Wilhelmowi II. 24 kwietnia 1918 5 czołgów A7V wzięło udział w pierwszym bezpośrednim starciu z czołgami nieprzyjaciela.

A7V zabierał 18 członków załogi, uzbrojony był w jedno działo 57 mm umieszczone z przodu pojazdu oraz 6 karabinów maszynowych rozmieszczonych dookoła. Załoga nie miała lekkiego życia, przedział bojowy czołgu był wypełniony dymem, hałasem dwóch silników i furkotem kaemów. Do tego panowała tam temperatura ponad 40°C, a cały pojazd nieustannie kołysał się na boki w czasie jazdy w terenie. Dlatego często żołnierze nazywali je maszyną śmierci. Niemcy nie przykładali większej wagi do nowej broni, jaką były czołgi. Świadczą o tym choćby statystyki, 21 marca Niemcy dysponowali 20 własnymi czołgami A7V oraz 40 zdobycznymi angielskimi typu Mk IV przeciw około 3000 francuskich, 1000 amerykańskich oraz 1600 angielskich.

Rysunek z ówczesnej prasy przedstawiający potyczkę A7V z Mark IV

Nie sposób nie wspomnieć o rewelacyjnym włoskim czołgu ciężkim Fiat 2000, który w 1917r. zaprojektowany i zbudowany został z prywatnej inicjatywy firmy Fiat. W momencie powstania był to niewątpliwie najbardziej zaawansowany pod względem konstrukcyjnym i technicznym czołg na świecie. Główne uzbrojenie, krótkolufową armatę 65 mm, umieszczono w obrotowej wieży, dodatkowe uzbrojenie stanowiło aż sześć km-ów umieszczonych wokół pojazdu w taki sposób, że prawie nie było martwego pola ostrzału. Łącznie zbudowano sześć czołgów tego typu. Czołg nie zdążył wziąć udziału w I wojnie światowej, ale na uzbrojeniu armii włoskiej pozostał aż do połowy lat 30.

ŹRÓDŁA : MULTIMEDIALNA ENCYKLOPEDIA PWN ENCYKLOPEDIA SZKOLNA „HISTORIA” GAZETY WOJENNE WIKIPEDIA „ WOLNA ENCYKLOPEDIA” MILITARIA ZDJĘCIA: WWW.CZOLGI.INFO, WWW.WIKIPEDIA.ORG,