Lubuski Program Prewencji Pierwotnej Nowotworów Europejski kodeks walki z chorobami nowotworowymi i jego przesłanki naukowe. Wersja trzecia (2003) Lubuski Program Prewencji Pierwotnej Nowotworów

Europejski kodeks walki z chorobami nowotworowymi został sporządzony, a następnie zatwierdzony przez Komisję Ekspertów Onkologii Komisji Europejskiej w 1987 roku.

strategia Unii Europejskiej W roku 2003 w Mediolanie „Europejski kodeks walki z chorobami nowotworowymi” przyjęty został jako strategia Unii Europejskiej w walce z nowotworami.

oraz 10 krajów przyjętych w 2004 roku: Mówiąc o Unii Europejskiej (UE), mamy na myśli 15 starych krajów członkowskich: Austria Belgia Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Luksemburg Niemcy Portugalia Szwecja Wielka Brytania Włochy oraz 10 krajów przyjętych w 2004 roku: Cypr Czechy Węgry Estonia Malta Litwa Łotwa Polska Słowacja Słowenia Rozszerzenie Unii Europejskiej zwiększa zróżnicowanie społeczności europejskiej pod względem: stylu życia oraz ryzyka zachorowań.

Występowanie nowotworów złośliwych w Unii Europejskiej Według danych szacunkowych, liczba nowych zachorowań na nowotwory złośliwe, licząc wszystkie typy nowotworów z wyłączeniem nowotworów złośliwych skóry innych niż czerniak złośliwy, wynosiła w 2000 roku w UE 1.892 tys.

Zapadalność na nowotwory złośliwe w Unii Europejskiej (w tys Zapadalność na nowotwory złośliwe w Unii Europejskiej (w tys. osób, wg płci)

Zgony na nowotwory złośliwe w Unii Europejskiej (w tys. osób, wg płci) Lubski Program Prewencji Pierwotnej Nowotworów

Występowanie nowotworów złośliwych w Unii Europejskiej W 2000 roku, w UE najczęściej rozpoznawanym typem nowotworu był rak jelita grubego i odbytnicy – 258 tys. nowych przypadków, w tym: 123 tys. u mężczyzn 135 tys. u kobiet

Zapadalność na nowotwory złośliwe w Polsce (liczba osób, wg płci)

Zgony na nowotwory złośliwe w Polsce (liczba osób, wg płci) Lubuski Program Prewencji Pierwotnej Nowotworów

Zwalczanie nowotworów złośliwych Prewencja pierwotna - zapobieganie chorobie jeszcze przed jej powstaniem poprzez odpowiednie zachowania, pozwalające na ograniczenie narażenia na czynniki ryzyka (np. eliminacja palenia tytoniu); zapobieganie zachorowaniu. Prewencja wtórna - wykrycie choroby w jak najwcześniejszym stadium, w celu podjęcia jak najszybciej odpowiedniego leczenia, gwarantującego wysokie prawdopodobieństwo trwałego wyleczenia: zapobieganie zgonom.

Zalecenia Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem

Nie pal tytoniu. Jeśli palisz – rzuć Nie pal tytoniu. Jeśli palisz – rzuć. Jeśli nie uda Ci się rzucić, nie pal w obecności niepalących. Szacuje się, że 25-30% wszystkich zgonów z powodu choroby nowotworowej w krajach rozwiniętych ma związek z paleniem tytoniu. Nowotwory tytoniozależne to głównie: rak płuc rak przełyku, gardła, jamy ustnej, rak pęcherza moczowego, rak trzustki.

Palenie papierosów przez kobiety w ciąży zwiększa ryzyko: porodu martwego, obniża wagę urodzeniową, upośledza rozwój fizyczny i psychiczny. Palenie tytoniu, przez któregokolwiek z rodziców już po urodzeniu dziecka zwiększa ryzyko infekcji dróg oddechowych, ciężkiej postaci astmy i nagłej śmierci niemowlęcia.

Nie pal tytoniu. Jeśli palisz – rzuć Nie pal tytoniu. Jeśli palisz – rzuć. Jeśli nie uda Ci się rzucić, nie pal w obecności niepalących. Palenie cygar, jak również fajki, powoduje porównywalne zagrożenie rakiem jamy ustnej, gardła, krtani i przełyku.

Otyłość Otyłość w krajach zachodnich stanowi drugi po paleniu tytoniu czynnik ryzyka chorób przewlekłych, w szczególności: cukrzycy, chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworów złośliwych.

Co to jest otyłość? Otyłość jest chorobą spowodowaną nadmierną podażą energii zawartej w pokarmach w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Skutkiem tego jest magazynowanie nadmiaru energii w postaci tkanki tłuszczowej.

BMI (Body Mass Index) Relacja między masą ciała a wzrostem. BMI = masa ciała (kg)/ wzrost (m)2 Wskazane jest utrzymywanie masy ciała w zakresie BMI od 18,5 do 25 Osoby o BMI przekraczającym < 25 mają nadwagę, < 30 mówimy o otyłości

Typy otyłości

Czynniki wpływające na otyłość, na które mamy bezpośredni wpływ: siedzący tryb życia i związana z tym mała aktywność fizyczna, wpływ rodziny, społeczeństwa, uwarunkowań kulturowych na sposób odżywiania, stereotypy związane z jedzeniem.

Zjawisko otyłości [rozumianej jako (BMI) ≥30 kg/m2] Dotyczy: od <10% populacji – we Francji, około 20% populacji – w Wielkiej Brytanii i w Niemczech, ponad 30% populacji w krajach środkowej Europy.

Szacuje się, że w Europie Zachodniej otyłość jest powodem około: 11% raków okrężnicy, 9% raków sutka, 39% raków trzonu macicy, 37% gruczolakoraków przełyku, 25% raków nerki, 24% raków pęcherza.

Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne Wyniki badań wskazują, że regularne ćwiczenia fizyczne mają związek z obniżeniem ryzyka zachorowania na : raka okrężnicy, raka sutka, trzonu macicy, stercza.

Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne Działania przeciwdziałające nadwadze i otyłości oraz promocja aktywności fizycznej powinny być adresowane już do ludzi młodych.

Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne Efekt zmniejszenia ryzyka wystąpienia nowotworów zależy do stopnia aktywności fizycznej. Częstsze, bardziej forsowne ćwiczenia mogą być bardziej korzystne z punktu widzenia profilaktyki chorób nowotworowych.

minimum: 3 razy w tygodniu x 30 minut Regularna aktywność fizyczna z elementami ćwiczeń wysiłkowych wskazana jest dla utrzymania odpowiedniej masy ciała, szczególnie u osób prowadzących siedzący tryb życia. Ćwiczenia te, powinno się wykonywać trzy razy w tygodniu, po pół godziny.

Spożywaj więcej różnych warzyw i owoców Szereg badań epidemiologicznych wskazuje, że spożywanie dużych ilości warzyw i owoców zmniejsza ryzyko zachorowań zwłaszcza na raka: żołądka, okrężnicy, odbytnicy, trzustki.

Zgodnie z zaleceniami WHO i agencji rządu USA: „Owoce i warzywa należy spożywać przy każdym posiłku i konsekwentnie zastępować nimi przekąski między posiłkami„ (minimum 400 g dziennie, tj. 2 sztuki owoców i 200 g warzyw).

Polska nadal pozostaje krajem o zbyt niskim spożyciu warzyw i owoców Polacy spożywają średnio 1,5 porcji warzyw i owoców dziennie, a zaledwie 5% Polaków zjada 5 zalecanych porcji. w Grecji 400 kg/osobę/rok. w Polsce około 150 kg/osobę/rok,

Sezonowe, świeże, lokalnie dostępne Jakie warzywa? brokuły, por, papryka, marchew, kapusta, kalafior, czosnek, cykoria, cebula, pomidor, sałata buraczki ………. Sezonowe, świeże, lokalnie dostępne

I owoce… winogrona, pomarańcza, kiwi, gruszka, grapefruit, brzoskwinia, banany. Sezonowe, świeże, lokalnie dostępne

Kraje UE charakteryzują się zróżnicowanym średnim spożyciem alkoholu na głowę mieszkańca Wyróżnia się trzy grupy krajów: kraje południa, w których dominuje picie wina, kraje środkowej Europy, gdzie głównie spożywa się piwo, kraje północy z najczęstszym spożyciem alkoholi wysokoprocentowych.

Ilość alkoholu wypitego przez rok, w przeliczeniu na mieszkańca (w litrach)

Rodzaj wypitego alkoholu nie ma znaczenia – głównym czynnikiem zwiększonego ryzyka jest ilość spożywanego etanolu ! Dzienne limity spożycia alkoholu: dla mężczyzn – 20 g etanolu (ok. 2 piwa, 2 lampki wina ‘lub 2 kieliszki mocnego alkoholu), dla kobiet - 10 g etanolu ( ok. 1 piwo, 1 lampka wina lub 1 kieliszek mocnego alkoholu).

Picie alkoholu zwiększa ryzyko nowotworów górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz układu oddechowego nawet u osób niepalących. Picie wraz z paleniem tytoniu znacząco podwyższa ryzyko zachorowania na te nowotwory, a każdy z tych czynników potęguje działanie drugiego.

W latach 1960-1990 podwoiła się częstość zachorowań, spowodowana wzrostem ekspozycji na promienie słoneczne. bardzo silnym czynnikiem ryzyka zachorowania jest obecność dużej liczby znamion barwnikowych na skórze liczba znamion jest uwarunkowana genetycznie, natomiast narażenie na promienie słoneczne ma udział dodatkowy

Czerniak złośliwy:

O czym należy pamiętać ? O szczególnej ochronie przed nadmiernym słońcem !! osoby łatwo ulegające poparzeniom słonecznym powinny unikać działania promieni przez całe życie podczas lata umiejętnie się opalać, a najlepiej unikać słońca od godz. 11 do 15.

Ściśle stosuj przepisy regulujące postępowanie zapobiegające ekspozycji na karcynogeny. Przestrzegaj zaleceń krajowych ośrodków ochrony radiologicznej.

Czynniki środowiskowe, na które nie my bezpośredniego wpływu EKSPOZYCJA ŚRODOWISKOWA ZAWODOWA Czynniki środowiskowe, na które nie my bezpośredniego wpływu Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na nowotwór występujące w miejscu pracy

Ekspozycja środowiskowa: ekspozycja środowiskowa, to ekspozycja całej populacji, na którą pojedyncza osoba nie ma bezpośredniego wpływu Czynniki rakotwórcze zanieczyszczenia powietrza i wody pitnej, bierne palenie, substancje chemiczne emitowane przez przemysł, skażenia pożywienia (pestycydy, estrogeny czy dioksyny)

Ekspozycja zawodowa: … to narażenie na czynniki wywołujące wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór, związane z wykonywanym zawodem… Najczęściej występujące nowotwory: PŁUC JAMY NOSA SKÓRY PĘCHERZA MOCZOWEGO

Istotne jest, aby każdy potencjalny czynnik ryzyka został zbadany pod kątem charakteru, stopnia zagrożenia i czasu jego trwania. Pozwoli to określić, jakie środki należy przedsięwziąć, aby zapobiec ekspozycji lub ją ograniczyć.

Zalecenia „Kodeksu” adresowane są do 3 grup mających wpływ na zapobieganie ekspozycji na substancje rakotwórcze: do osób, które zajmują się formułowaniem aktualnych i przejrzystych instrukcji oraz aktów prawnych, do osób, którzy powinni wdrażać te instrukcje, do wszystkich obywateli, którzy ze względu na zdrowie swoje i innych powinni stosować się do instrukcji i przepisów mających na celu zmniejszenie lub zniesienie ekspozycji na karcynogeny .

8 Zaszczep się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby WZW typu B

Rak Wątroby W Unii Europejskiej co roku rejestruje się ok. 30 000 nowych przypadków. Przyczyną są przewlekłe zakażenie wirusem wątroby typu B (WZW B) oraz C (WZW C). Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B

Rak szyjki macicy W Unii Europejskiej co roku rejestruje się ok. 25 000 nowych przypadków. W 99% materiałów z biopsji raka szyjki macicy na świecie wykrywa się kilkanaście typów HPV HPV (16,18,31,33,45) Szczepienie szczepionką ma na celu zabezpieczenie przed chorobami wywoływanymi przez wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 6, 11, 16 i 18.

Rak żołądka W Unii Europejskiej co roku rejestruje się ok. 78 000 nowych przypadków. 65% można przypisać zakażeniom Helicobacter pylori (Hp) Prace nad szczepionką przeciwko Hp trwają

9 Kobiety po 25. roku życia powinny poddawać się badaniom przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy.

10 Kobiety powyżej 50. roku życia powinny poddawać się badaniom przesiewowym w kierunku raka sutka.

Profilaktyka raka szyjki macicy Maksymalną skuteczność w profilaktyce raka szyjki macicy można osiągnąć organizując program przesiewowy: o szerokim zasięgu, obejmujący kobiety od 25 roku życia, o częstotliwości badań, co 3 lata do 60 roku życia.

Badania profilaktyczne Wśród kobiet obecnie poddawanych mammograficznym badaniom przesiewowym spadek umieralności wynosi około 1/3.

10 Kobiety i mężczyźni i po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego i odbytnicy.

Na korzyści z wykonywania badań przesiewowych w kierunku raka okrężnicy i odbytnicy wskazują: możliwość rozpoznawania zmian przedrakowych (polipów gruczolakowych), dobre rokowanie chorych, z rozpoznaniem ustalonym we wczesnych stadiach zaawansowania choroby.

Pamiętajmy ! Zdrowszy styl życia oznacza poprawę ogólnego stanu zdrowia i zapobieganie zgonom z powodu nowotworów złośliwych. Każdy ma prawo do wyboru stylu życia, niemniej jednak niektóre zachowania mogą obniżać ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową.

Wczesne objawy choroby nowotworowej Idź do lekarza jeśli zauważysz: guzek niegojącą się ranę znamię skórne, które zmienia kształt, wielkość lub kolor nową i powiększającą się zmianę na skórze krwawienie (inne niż regularne krwawienie miesięczne) Idź do lekarza jeśli masz przewlekłe objawy takie jak: kaszel uporczywa chrypa zaburzenia rytmu wypróżniania i trudności z oddawaniem moczu niewyjaśniona utrata masy ciała

Lubuski Program Prewencji Pierwotnej Nowotworów Biuro Programu: Wojewódzka Poradnia Onkologiczna ul. Walczaka 42 66-400 Gorzów Wlkp. Tel. 095 7331-707 Fax.095 7331-612