ZB 8 Plastyczne kształtowanie lotniczych stopów Al (w tym Al - Li ) oraz Ti Liderzy merytoryczni Dr hab. inż. Romana Śliwa, profesor Politechniki Rzeszowskiej Prof. dr hab. inż. Franciszek Grosman Instytucje partnerskie w zadaniu Politechnika Częstochowska, Politechnika Lubelska, Politechnika Rzeszowska, Politechnika Śląska, Politechnika Warszawska

PROCESY TECHNOLOGICZNE BĘDĄCE PRZEDMIOTEM BADAŃ JEDNOSTEK UCZESTNICZĄCYCH W REALIZACJI ZB 8 Politechnika Częstochowska - Tłoczenie na zimno elementów ze stopów Ti. Politechnika Lubelska - Kształtowanie objętościowe elementów ze stopów Ti i Al w procesach: kucia na trójsuwakowej prasie kuźniczej, walcowania walcami klinowymi i walcowania poprzeczno-klinowego. Politechnika Rzeszowska - Wyciskanie stopów lotniczych na bazie Al ze szczególnym uwzględnieniem wyciskania profili o zróżnicowanym kształcie przekroju poprzecznego. Politechnika Śląska - Kształtowanie segmentowe i kształtowanie wspomagane naprężeniami ścinającymi elementów ze stopów Ti i Al. Politechnika Warszawska - Kształtowanie plastyczne elementów ze stopów Ti i Al w procesach kształtowania wybuchowego i wyciskania hydrostatycznego.

Politechnika Częstochowska - Tłoczenie na zimno elementów ze stopów Ti Kontynuacja badań eksperymentalnych i obliczeń numerycznych procesu tłoczenia blach z materiałów trudno odkształcalnych, zwłaszcza ze stopów tytanu Kontynuacja badań tarciowo-zużyciowych par trących wykonanych z materiałów stosowanych w lotnictwie na testerze T05 Kontynuacja badań doświadczalnych – wyznaczanie krzywych odkształceń granicznych blach aluminiowych Wyniki prób kształtowania czaszy kulistej z blachy ze stopu tytanu Ti6Al4V a) przy niewłaściwie dobranych parametrach procesu i średnicy wykrojki, b) właściwie ukształtowana wytłoczka Krzywa odkształceń granicznych Przebieg współczynnika tarcia: para trąca stal/tytan Gr 2 (siła docisku - 150 N, prędkość tarcia - 0,183 m/s, bez smarowania) Sumaryczne zużycie liniowe badanych próbek tytanowych i współpracującego pierścienia stalowego (siła docisku - 50 N, prędkość tarcia - 0,183 m/s, bez smarowania)

Politechnika Lubelska - Kształtowanie objętościowe elementów ze stopów Ti i Al Badania doświadczalne w warunkach przemysłowych procesu kucia odkuwki felgi ze stopu aluminium 2618A Badania doświadczalne walcowania poprzeczno – klinowego odkuwek z uzębieniami ze stopów tytanu i aluminium Odkuwka z wypływką ze stopu aluminium 2618A Gotowa odkuwka felgi – widok z obu stron Ukształtowane uzębienie proste na wałkach ze stopu tytanu w gatunku Ti6Al4V

Politechnika Rzeszowska - Wyciskanie stopów lotniczych na bazie Al Wyciskanie profili złożonych ze stopów Al ( 2017, 2018, 2024, 2099, 7075 ) Ściskanie i rozciąganie próbek ze stopu Ti6Al4V Profile wyciskane Wyciskanie profili o złożonym przekroju poprzecznym Rozciąganie próbek ze stopu Ti6Al4V Ściskanie próbek ze stopu Ti6Al4V

Politechnika Śląska – Kształtowanie segmentowe i metodyka badań technologicznej plastyczności Kształtowanie segmentowe – badania testujące Wyznaczenie charakterystyk technologicznej plastyczności dla wybranych stopów tytanu i aluminium

Główne wyniki zrealizowanych prac badawczych Politechnika Warszawska – Wyciskanie hydrostatyczne stopu aluminium 8090 Główne wyniki zrealizowanych prac badawczych Badanie składu chemicznego stopu, charakterystyka mikrostruktury i właściwości materiału w stanie wyjściowym (stan dostawy), procesy wieloetapowego wyciskania hydrostatycznego stopu aluminium z litem (8090) w stanie dostawy oraz po przesyceniu, analiza parametrów procesów wyciskania hydrostatycznego, analiza właściwości mechanicznych w oparciu o pomiary twardości. Wsady przygotowano z pręta o średnicy Ø20 mm. Wyciskanie hydrostatyczne przeprowadzono według schematu i z parametrami widocznymi poniżej (gdzie e – odkształcenie skumulowane) Al 8090 po przesycaniu (530ºC / 30min) Al 8090 w stanie dostawy

Stan współpracy z przedsiębiorstwami Doliny Lotniczej Zespoły utrzymują stałe kontakty z: ZOP Sp. Z o.o. w Świdniku. Prowadzone są stałe konsultacje dotyczącej grupy odkuwek szczególnie nadających się do wykonania metodami opracowanymi w ramach projektu. WSK Rzeszów. Prowadzona współpraca dotyczy opracowania technologii tłoczenia na zimno części ze stopów Ti stosowanych na elementy kadłuba nośnego silnika lotniczego. Prace koncentrują się na modelowaniu numerycznym procesu tłoczenia wybranej części. W symulacji numerycznej analizie poddano siłę docisku, warunki tarcia, rodzaj materiału itp. PZL Mielec. Prowadzone badania dotyczą wykorzystania wytłoczek przygotowanych w technologii “tailored blanks”. Instytut Lotnictwa w Warszawie. Prowadzone są bieżące konsultacje i współpraca w zakresie wyboru elementów samolotu, które mogą być wykonywane w procesach segmentowego kształtowania elementów integralnych.

Główne wyniki zrealizowanych prac badawczych Rzeczywiste aktualnie osiągnięte obowiązkowe wskaźniki realizacji celów projektu (produktu i rezultatu) – podsumowanie całego okresu realizacji projektu: Nazwa wskaźnika Wartość bazowa przed rozpoczęciem realizacji projektu Wartość docelowa wskaźnika Wartość wskaźnika osiągnięta w I i II kwartale 2012 r. Aktualna wartość wskaźnika Stopień realizacji wskaźnika (%) 1 2 3 4 5 6 Wskaźniki rezultatu Liczba zgłoszeń patentowych jako efekt realizacji przedsięwzięcia 8 12 150 Liczba publikacji powstałych w efekcie realizacji projektu 50 53 43 106 Liczba stopni naukowych uzyskanych bezpośrednio w związku realizowanym projektem (Dr) 38 Liczba stopni naukowych uzyskanych bezpośrednio w związku realizowanym projektem (Hab.) 300 Liczba stopni naukowych uzyskanych bezpośrednio w związku realizowanym projektem (Mgr) 10 14 140

Z realizacji projektu w ostatnim okresie sprawozdawczym Główne wnioski Z realizacji projektu w ostatnim okresie sprawozdawczym Realizacja prac przebiega zgodnie z aktualizowanym na bieżąco programem badań. Uzyskane w trakcie realizacji projektu rezultaty dają realne podstawy do pozytywnej oceny możliwości zastosowania technologii kształtowania segmentowego, wyciskania hydrostatycznego, walcowania poprzeczno- klinowego, szybkiego prototypowania i tłoczenia ze wsadów „tailored blanks” do wytwarzania elementów konstrukcyjnych dla przemysłu lotniczego. Opracowywane technologie mają charakter innowacyjny i są zabezpieczone zgłoszeniami patentowymi. Współpraca z partnerami przemysłowymi i Instytutem Lotnictwa jest bardzo efektywna i jest podstawowym warunkiem dla właściwego ukierunkowania prac naukowo – badawczych i prób eksperymentalnych. Wykonane w ramach projektu urządzenia badawcze pozwalają na rozszerzenie możliwości badawczych jednostek uczestniczących w realizacji ZB8.

DZIĘKUJĘ ZA CIERPLIWE WYSŁUCHANIE