AUTOR: Monika Leończyk 1B PRAWO I JEGO FUNKCJE AUTOR: Monika Leończyk 1B

CO TO JEST PRAWO? Pojęcie prawa ma wiele znaczeń, najczęściej rozumiemy go jako zbiór norm postępowania na terenie danego kraju, ustalony przez władze państwowe z uwzględnieniem norm zwyczajowych. Według Celsusa (jurysty rzymskiego)  „Prawo jest tym, co dobre i słuszne”.  „Prawo stawia dobro ogółu ponad dobrem jednostki. ” - Cyceron

Pojęcie prawa w znaczeniu podmiotowym Pojęcie prawa można rozumieć na dwóch płaszczyznach: podmiotowej i przedmiotowej. Pojęcie prawa w znaczeniu podmiotowym  - to zbiór uprawnień jednostki, służący zabezpieczeniu jej interesów. Pojęcie prawa w znaczeniu przedmiotowym  - to zbiór norm prawnych norm postępowania, których naruszenie grozi sankcjami. *Sankcje - społeczna reakcja na określone działanie jednostki postaci kary lub nagrody. 

prawo w znaczeniu podmiotowym Prawo podmiotowe względne Możność żądania spełnienia określonego świadczenia (np. tytuł umowy dzierżawy) Prawo podmiotowe bezwzględne Powstaje w chwili naruszenia praw osoby trzeciej (np. kradzież)

Podmiotami prawa są ludzie znajdujący się w różnych stosunkach społecznych regulowanych przepisami prawa czyli osoby fizyczne i osoby prawne Osobą fizyczną jest każdy człowiek od poczęcia do śmierci. Osoba prawna jest to trwałe zespolenie pewnej grupy osób i środków majątkowych dla osiągnięcia określonych celów społecznych (np. fundacja) lub ekonomicznych (np. przedsiębiorstwa państwowe, spółki akcyjne, spółdzielnie).

PODZIAŁY PRAWA Prawo naturalne - zbiór norm, który obowiązuje niezależnie od tego, czy zostały uznane przez władzę państwową, ich źródłem jest wyznawany system wartości. Prawo naturalne oparte jest na naturze ludzkiej, nie można więc jego zniszczyć lub zabrać człowiekowi. Prawo naturalne jest nadrzędne przy tworzeniu prawa państwowego, nawiązuje do godności człowieka, powszechnego dobra i sprawiedliwości społecznej, a nie dążenia władzy do zaspokojenia własnych doraźnych interesów.  

Prawo naturalne jest bardziej stabilne i trwałe od prawa stanowionego, gdyż odnosi się do woli Bożej, która podyktowała człowiekowi uniwersalne i niezmienne zasady postępowania w zbiorowości.   Podstawowe przykłady prawa naturalnego to: prawo do własności, do życia, do owoców swojej pracy, do zabawy, do religii itp.

Prawo stanowione (ius civile) - to zbiór norm, które zostały ustanowione przez organy państwowe, ustawodawcze, uwzględniając normy ogólne przyjęte w danym społeczeństwie.   Państwo gwarantuje przestrzeganie tego typu prawa za pomocą przymusu. Prawo stanowione niektórzy określają jako prawo pozytywne, gdyż jest wolne od ocen moralnych i tylko jego należy przestrzegać.

PRAWO NATURALNE PRAWO POZYTYWNE Prawo jest ściśle określona wartością. Prawo jest ściśle określone leksykalnie. Prawo wyraża dążenie do idei dobra, piękna, sprawiedliwości. Większość nie widzi potrzeby oceny prawa z punktu moralnego. Normy moralne są dane człowiekowi od Boga, wynikają z natury ludzkiej i zasad współżycia zbiorowości. Posiadają moc wiążącą. Norma moralna nie traci na ważności nawet gdy jest uznana za niesprawiedliwą i niemoralną. Norma traci swoją wagę i znaczenie dopiero gdy uchyli ją organ legislacyjny zgodnie z procedurami. Zasady moralne powinny być podstawa przepisów prawnych. W państwie istnieją zasady spisane w przepisach prawnych.

Przepis prawny - jednostka redakcyjna aktu prawnego, wyraźnie wyodrębniona w formie artykułu lub paragrafu. W sensie gramatycznym stanowi on zdanie. Norma prawna - wypowiedź zawierająca żądanie władzy publicznej, aby w określonej sytuacji adresata podjął wyznaczone w niej działanie, jest to zatem norma postępowania, która została ustanowiona przez kompetentne organy władzy publicznej. Akt prawny – to rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub samorządowy.

Akt prawny - Jednostronny - Dwustronny - Konstytutywny - Deklaratoryjny W Polsce są to: Dziennik Ustaw RP oraz Dziennik Urzędowy RP “Monitor Polski”. Swój dziennik urzędowy wydaje także każde ministerstwo (np. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Obrony Narodowej). Dla wejścia w życie aktu prawnego konieczna jest jego publikacja we właściwym wydawnictwie. - rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym (orzeczenie lub inna czynność prawna). Dla prawa miejscowego wydawane są np. wojewódzkie dzienniki urzędowe.

NORMY PRAWNE SPOSÓB WYSŁOWIENIA ZAKRES STOSOWANIA ZAKRES OBOWIĄZYWANIA • nakazujące • zakazujące • uprawniające bezwzględnie obowiązujące • względnie obowiązujące • ius commune - obowiązujące na obszarze całego państwa • ius particulare - obowiązujące na części terytorium państwa

Zdarzenia prawne dzielimy na: ZDARZENIE PRAWNE Zdarzenia, z którymi obowiązująca norma prawna łączy powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego. Zdarzenia prawne dzielimy na: - fakty - zdarzenia, które wywołują skutki prawne niezależnie od woli ludzkiej, np. śmierć, - działania - zachowanie człowieka lub innego podmiotu będące wynikiem jego woli.

Wśród działań wyróżniamy: Czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych a) czynności prawne - czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych oraz inne czyny działania lub zaniechania; b) orzeczenia sądowe działania organu sądowego przybierające postać orzeczeń: - konstytutywne- jeśli orzeczenie zmienia istniejący stan prawny, np. rozwód - deklaratoryjne- stwierdzenie istniejącego stanu prawnego, np. ślub c) akty administracyjne - działania organu administracji państwowej podjęte w ramach jego kompetencji, np. decyzja zezwalająca na budowę domku jednorodzinnego, 2. inne czyny, te gdzie jest działanie lub zaniechanie.

FUNKCJE PRAWA • STABILIZUJĄCA - prawo utrwala funkcjonujący w społeczeństwie ład polityczny, społeczny i gospodarczy • DYNAMIZUJĄCA - dzięki odpowiednim zapisom prawnym można zmieniać różne obszary życia społecznego • OCHRONNA - prawo chroni wartości istotne ze społecznego punktu widzenia • ORGANIZACYJNA - prawo tworzy ramy działania organów władzy publicznej oraz organizacji społecznych • REPRESYJNA - prawo wymierza kary za popełnianie przestępstw, kara powinna działać odstraszająco

• WYCHOWAWCZA - prawo wskazuje normy pozytywne oraz działania zabronione (negatywne), kształtuje w ten sposób społecznie pożądane modele zachowań • KONTROLNA - prawo poddaje ludzkie zachowania społecznej kontroli,, określa jakie postępowanie jest zabronione, a jakie dozwolone • DYSTRYBUTYWNA - prawo rozdziela w społeczeństwie dobra i obciążenia, które wynikają z funkcjonowania państwa, np. przez odpowiednie ustawodawstwo finansowe, podatkowe • REGULATOR KONFLIKTÓW - prawo umożliwia rozstrzyganie sporów, określa sposoby rozwiązywania konfliktów, łagodzi sprzeczne interesy społeczne • KULTUROTWÓRCZA - prawo integruje ludność danego państwa, jego rozwiązania są zdobyczami cywilizacyjnymi, mają wartość kulturową, prawo decyduje także o utrzymaniu ciągłości historycznej państwa i narodu

Wszyscy obywatele państwa i cudzoziemcy na jego terenie zamieszkujący i przebywający są zobowiązani do przestrzegania obowiązującego prawa, w przeciwnym wypadku są do tego przymuszeni przez aparat przymusu. Zdarzenie prawne jest to każde zdarzenie wywołujące jakieś skutki prawne. Zespół norm społecznych, określających wiążące sposoby nakazanego albo zakazanego zachowania lub też dozwalających określone zachowanie to - prawo przedmiotowe, (np. kodeks cywilny). Pewne możliwości dowolnego zachowania się i uprawnienia (korzyści), jakie wynikają dla określonych osób z poszczególnych przepisów prawnych to - prawo podmiotowe. ZAPAMIĘTAJ !

Inne zasady prawa rzymskiego

Arkadiusz Janicki; „W centrum uwagi”, wyd. Nowa Era, Warszawa 2011 Źródła: Arkadiusz Janicki; „W centrum uwagi”, wyd. Nowa Era, Warszawa 2011 Internet (www.wikipedia.org