PRZEOBRAŻENIA POLITYCZNE II RP www.maciejsiebert.yoyo.pl/

INFORMACJE OGÓLNE Do 1917 – koncepcja monarchistyczna – proklamowanie Królestwa Polskiego z Radą Regencyjną. Wybór drogi demokratycznej – republika parlamentarna.

STRONNICTWA POLITYCZNE W ODRODZONYM PAŃSTWIE PRAWICA: poszanowanie własności prywatnej, ograniczony interwencjonizm, tradycje i wartości katolickie, krytyka mniejszości – rodzinny nacjonalizm. Związek Ludowo-Narodowy S. Grabski, Chrześcijańska Demokracja (chadecja) W. Korfanty. CENTRUM: umiarkowane żądania reform, interesy środowisk wiejskich i miejskich, interes narodowy jak u prawicy. PSL „Piast” W. Witos, Narodowa Partia Robotnicza (NPR)

STRONNICTWA POLITYCZNE W ODRODZONYM PAŃSTWIE LEWICA NIEPODLEGŁOŚCIOWA: zaplecze J. Piłsudskiego. Głębokie reformy społeczne, nacjonalizacja, laickie państwo. Polska partia Socjalistyczna, PSL „Wyzwolenie”, PSL „Lewica” LEWICA REWOLUCYJNA: przeciwnicy niepodległości i demokracji. Chęć wprowadzenia komunizmu i wcielenia Polski do ZSRR. Komunistyczna Partia Polski

SEJM USTAWODAWCZY Wybory w styczniu 1919. - bezpośrednie, tajne, równe, powszechne, proporcjonalne. Naczelnikiem zostaje Józef Piłsudski. Obowiązuje „Mała Konstytucja” Władza Sejmu, Naczelnik i rząd podlegają Sejmowi, Równe rozłożenie głosów – trudność utworzenia rządu, ( 2,5 roku – 7 gabinetów), Brak przedstawicieli mniejszości w Sejmie.

KONSTYTUCJA MARCOWA 17.03.1921 r. Trójpodział władz: Władza ustawodawcza ( Sejm – prawo budżet podatki, Senat – poprawki). Władza wykonawcza ( Prezydent - powołuje i odwołuje rząd ma zwierzchnictwo nad armią, Rząd – kierowanie i odpowiedzialność parlamentarna). Władza sądownicza. Konstytucja zapowiadała reformę rolną i parcelację z odszkodowaniami. Gwarantowała swobody polityczne. Wynosiła kościół katolicki.

KRYZYS PARLAMENTARNY Grudzień 1922 – wybór prezydenta Gabriela Narutowicza. 16.12.1922 – zamach na prezydenta. Wybór Stanisława Wojciechowskiego. Powstanie rządu Chjeno-Piast - Chrześcijański Związek Jedności Narodowej. Premierem zostaje W. Witos. Sytuacja rządu: kryzys, hiperinflacja, krytyka J. Piłsudskiego. Rządy W. Grabskiego do 1925. Liczne reformy. Wojna celna z Niemcami. 1926 przejęcie władzy przez Chjeno-Piast i W. Witosa.

PRZEWRÓT MAJOWY 12.05.1926. Przyczyny: Kryzys polityczny (konflikty, liczne gabinety), Kryzys gospodarczy, Kryzys społeczny (strajki, demonstracje). Przebieg: Próba zajęcia Warszawy przez Piłsudskiego 12.05. Opór wojsk rządowych. 15.05. prezydent S. Wojciechowski i premier W. Witos podają się do dymisji. Skutki: 400 zabitych, 1000 rannych Prezydentem zostaje Ignacy Mościcki a premierem Kazimierz Bartel.

RZĄDY SANACJI System autorytarny: nieograniczona władza naczelnika, obsadzanie urzędów. 2.08.1926 – nowela sierpniowa: wzmacnianie roli prezydenta, rozwiązanie Sejm i Senatu. Osłabianie roli kolejnych parlamentów. 1928 powstanie Stronnictwa Narodowego. 1929 powstanie CENTROLEW-u. Wybory brzeskie 1930: Aresztowanie W. Witosa i W. Korfantego. Skutki wyborów: unieważnianie głosów na opozycję, ograniczanie swobód . Procesy brzeskie 1931-1932 – rozbicie opozycji. Bereza Kartuska 1934.

KONSTYTUCJA KWIETNIOWA 23.04.1935. Odejście od trójpodziału władzy: Prezydent: kadencja 7 lat, odpowiedzialny przed „Bogiem i historią”, wybierany przez Zgromadzenie Elektorów lub obywateli, wydaje ustawy, ma zwierzchnictwo nad armią, sejmem, senatem, rządem, sądami. Władza ustawodawcza (Sejm i Senat): ograniczone uprawnienia, pod kontrolą rządu. Władza wykonawcza (Rząd): powoływany przez prezydenta i odpowiedzialny przed nim. Władza sądownicza: niezawisła, z immunitetem, z powołania prezydenta Konstytucja kwietniowa odrzucała wybory pięcioprzymiotnikowe. Zrezygnowano z zasady proporcjonalności.

SYTUACJA II RP W LATACH TRZYDZIESTYCH 12.05.1935. śmierć marszałka. Walki o władzę ( Edward Rydz- Śmigły) Odrodzenie opozycji (Władysław Sikorski) Rozwój organizacji o charakterze faszystowskim – Obóz Narodowo-Radykalny „Falanga”

ZADANIE DOMOWE Porównaj system władzy autorytarnej z systemem totalitarnym. Scharakteryzuj program polityczny sanacji i metody walki sanacji z opozycją. Scharakteryzuj czynniki utrudniające sprawne funkcjonowanie systemu parlamentarnego w latach 1919-1936.