Fizjoterapia w ginekologii i położnictwie mgr Elżbieta Antosiewicz mgr Katarzyna Sobczak WSIiZ Rzeszów

Rola ruchu w leczeniu ginekologicznym Nieużywane mięśnie kurczą się i tracą sprawność Brak ruchu szkodzi stawom (stają się sztywne, a każdy ruch sprawia ból) Rola psychiki skuteczności rehabilitacji Narodziny tzw. rehabilitacji wczesnooperacyjnej przyłóżkowej

Wnioski Rehabilitacja gwarantuje Szybszy efekt zdrowienia Powrót do samoobsługi Radość, dobre samopoczucie Uprzyjemnia pobyt w klinice Oddala myśli o cierpieniu

Zastosowanie fizjoterapii Ginekologia zachowawcza: Zaburzenia miesiączkowania (PMS, bolesne miesiączkowanie) Zapalenie narządów płciowych Niepłodność Klimakterium Niedorozwój narządów płciowych Ginekologia operacyjna: Usprawnianie przedoperacyjne Usprawnianie pooperacyjne Szpitalne Ambulatoryjne sanatoryjne

GINEKOLOGIA OPERACYJNA

Metody operacji w ginekologii Laparotomia (przez otwarcie jamy brzusznej) Nowotwory złośliwe Guzy Mięśniaki 2. Laparoskopia (operacja z użyciem endoskopu, ze specjalnym układem optycznym) Niepłodność Zespół bólów miednicy mniejszej Podejrzenie ciąży ektopowej 3. Per vaginam (przezpochwowo) Plastyka szyjki macicy Plastyka przedniej i tylnej ściany pochwy z powodu wysiłkowego nietrzymania moczu

Usprawnianie przedoperacyjne – znaczenie: Przygotowanie do usprawniania po operacji ze względu na łatwiejszy kontakt niż bezpośrednio po operacji Wyuczenie pacjentki: Prawidłowego oddychania oraz ćwiczeń oddechowych przydatnych podczas okresu wczesnooperacyjnego, Ćwiczeń odcinków dystalnych kończyn górnych i dolnych poprawiających pracę układu krążenia „techniki kaszlu” Umiejętności rozluźniania mięśni Właściwego sposobu wstawania z łóżek w zależności od rodzaju planowanego zabiegu operacyjnego

Usprawnianie pooperacyjne – znaczenie: Uzdrawiający wpływ na wszystkie narządy ustrojowe przez: Szybkie usuniecie środka znieczulającego z organizmu Zapobieganie powikłaniom pooperacyjnym układu oddechowego, układu krążenia Utrzymanie prawidłowej perystaltyki jelit Zapobieganie zrostom pooperacyjnym Utrzymanie sprawności układu ruchowego Znaczenie psychoterapeutyczne, polegające na wyprowadzaniu pacjentek przez szybkie uruchomienie z błędnego przeświadczenia o swojej nieprzydatności życiowej po operacji Brak obrzęków umiejscowionych szczególnie w okolicy umieszczania wenflonów – uelastycznienie ścian naczyń krwionośnych

Ćwiczenia lecznicze przed operacją Ćwiczenia ogólnokondycyjne zwiększające ogólną sprawność i kondycję pacjentki Ćwiczenia krążeniowe ćwiczenia części dystalnych oraz zmiany pozycji w łóżku jako profilaktyka przeciwzakrzepowa Na plecach nogi podkurczone Na boku Pozycja półsiedząca Przejście do pozycji stojącej poza łóżkiem

3. Ćwiczenia prawidłowego odkasływania W pozycji leżącej na plecach pod kątem 45˚, przy zgiętych kończynach dolnych (rozluźnienie mięśni brzucha) i stabilizacji rany pooperacyjnej (pacjentka dłońmi zbliża brzegi rany) na szczycie wydechu wykonywane jest skuteczne odkasływanie

4. Ćwiczenia oddechowe W razie laparotomii – torem piersiowym Po zabiegu per vaginam – torem mieszanym

5. Ćwiczenia prawidłowego wstawania z łóżka Po laparotomii: ułożenie na boku, przesunięcie podudzi poza krawędź łóżka, oparcie na dłoni i łokciu, uniesienie tułowia bokiem w górę, przejście do siadu ze spuszczonymi nogami – w ten sposób eliminuje się pracę mięśni brzucha, w pozycji siedzącej wykonujemy kilka ćwiczeń oddechowych, jeśli nie ma powikłań to pacjentka może wstać i chodzić

Po zabiegu per vaginam: pacjentki przez kilka dni nie powinny siadać, dlatego przed zabiegiem uczymy je wstawać z łóżka z ominięciem pozycji siadania

6. Sposoby wstawiania z pominięciem siadania I – z pozycji klęku podpartego pacjentka wstaje z łóżka bokiem lub tyłem i przechodzi do pozycji stojącej przed łóżkiem. Wchodząc do łóżka wykonuje ruchy w odwrotnej kolejności II – z pozycji leżenia na boku pacjentka zsuwa się z łóżka po zewnętrznej powierzchni uda . Opierając się na łokciu i dłoni, przechodzi do pozycji stojącej przed łóżkiem

Cele rehabilitacji jako przygotowania do zabiegu operacyjnego Zmniejszenie powikłań związanych z układem krążenia obwodowego – zapobieganie stanom zapalnym Chorobie zatorowo-zakrzepowej, której sprzyjają: Żylaki kończyn dolnych Otyłość Zaburzenia krążenia obwodowego Niewydolność krążenia Odwodnienie Niewydolność nerek

Postępowanie profilaktyczne Zakładanie pończoch przeciwżylakowych Bandażowanie kończyn dolnych z żylakami podudzi Tak zabezpieczone kończyny podtrzymuje się do chwili pionizacji, czy do momentu rozpoczęcia chodzenia Istotne jest wczesne uruchomienie pacjentki

Cele rehabilitacji jako przygotowania do zabiegu operacyjnego c.d. 2. Zmniejszenie powikłań związanych z układem oddechowym i poprawa wentylacji Na powikłania płucne mają wpływ: Infekcje w okresie okołooperacyjnym Bóle w okolicy rany pooperacyjnej Palenie tytoniu (powikłania 5-6 razy częściej niż u niepalących) Wiek pacjentki (starszy sprzyja niedodmie i zapaleniu płuc) Otyłość, zakrzepica żylna

Schemat postępowania po zabiegu operacyjnym Rehabilitacja wewnątrzszpitalna | Przed zabiegiem operacyjnym Po zabiegu operacyjnym (od 1 – 9 doby) Rehabilitacja pozaszpitalna | Ambulatoryjna Sanatorium

Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii I doba ( czas ćwiczeń 20-30minut), pacjentka wykonuje ćwiczenia w pozycjach: Leżenie tyłem i na boku Siad na łóżku ze spuszczonymi nogami Stosowane ćwiczenia: Porawiajace krązęnie krwi Oddechowe ( torem piersiowym) statyczne - zwane gimnastyką przekrwienna czyli izometryczną; ćwiczenia wykonuje się z ostrożnością w pozycji leżącej lub siedzącej dynamiczne – wprowadzane z chwilą wystąpienia ppoprawy w umiejscowionym odczuciu bólu; wykonuje się je w bezbolesnych odcinkach układu ruchowego Czynne mięśni i szyi Czynne kończyn górnych

Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii Stosowane ćwiczenia cd: Czynne kończyn dolnych ( bez angażowani mięśni brzucha) Czynne mięśni grzbietu ( izomteryczne, w niepełnym zakresie) Izometryczne ( mięśnie pośladków, czworogłowe uda, trójgłowe łydki) Prawidłowego i skutecznego odkasływania Częste odwracanie się na boki ( zapobiega powstawaniu zrostów, poprawia perystaltykę jelit) Prawidłowy siad na łóżku ze spuszczonymi nogami ( w tej pozycji niektóre ćwiczenia oddechowe oraz niektóre czynne) Pełna pionizacja – stanie, chodzenie Zaleca się powtórzenie ćwiczeń w ciągu dnia, szczególnie przeciwzakrzepowych, oddechowych, częstą zmianę pozycji i chodzenie.

Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii II doba – powtarza się ćwiczenia z pierwszej doby i dodaje indywidualne ćwiczenia kształtujące, pamiętajac o przeciwskazaniach III doba - powtarza się ćwiczenia z pierwszej doby i dodaje ćwiczenia ogólnokondycyjne. Po ćwiczeniach należy ułożyć pacjentkę na brzuchu mniej więcej na 20-30minut, płasko na brzuchu, z podłożoną poduszka pod ranę pooperacyjną. Ma to na celu: Zapobieganie tworzeniu się zrostów pooperacyjnych Poprawę perystaltyki jelit Poprawę pracy trzewi Poprawę samopoczucia Zaleca się powtarzać przez kilka dni 2xdzienie ułożenie na brzuchu , pacjentka może spać na brzuchu.

Usprawnianie po zabiegu operacyjnym na otwartej jamie brzusznej - laparotomii IV –IX doba: Powtarza się poprzednie ćwiczenia Włącza się ćwiczenia w pozycji leżenia na brzuchu Ćwiczenia izometryczne mięśni prostych brzucha i ćwiczenia czynne mięśni skośnych brzucha Ćwiczenia poprawiające sylwetkę X doba – jeżeli nie ma przeciwwskazań pacjentka wychodzi do domu z zaleceniami kontynuowania rehabilitacji oraz z instruktażem fizykoterapeutycznym dotyczącym pielęgnacji blizny pooperacyjnej w domu ( masaż, rozgrzewanie lampą)

Usprawnianie po zabiegu operacyjnym per vaginam: Postępowanie jest takie samo jak po laparotomii ( wg schematu) ze szczególnym uwzględnieniem: Pionizacji – odbywającej się wg zasad wyuczonych w i lub II dobie po zabiegu operacyjnym ( decyduje o tym lekarz) ze względu na wybrana metodę operacyjną. Skutecznego odkasływania Zastosowania ćwiczeń Kegla w III dobie po zabiegu operacyjnym Siadania oraz ćwiczeń w pozycji siedzącej - wprowadzanych indywidualnie Jeżeli nie ma przeciwwskazań pacjentka wypisywana jest do domu w X dobie po operacji, z zaleceniami dalszej rehabilitacji, szczególnie wykonywania mniej więcej przez 2 miesiące ćwiczeń wzmacniających mięśnie krocza i dna miednicy.

Ginekologia zachowawcza postępowanie w wybranych jednostkach Rzadkie i skąpe miesiączkowanie Celem terapii jest uzyskanie silnego przekrwienia narządów miednicy mniejszej oraz wywołanie krwawienia miesiączkowego. Stosuje się: Ćw. czynne dynamiczne mm. brzucha i pośladków Ćw. izometryczne mm. krocza i dna miednicy Ćw. wstrząsania i wibracji miednicy mniejszej Masaż brzucha i okolicy krzyżowej Terapuls 5-15-20min Sollux, UV na całe ciało, 30min DKF co drugi dzień 5-15 min.

Przykładowe ćwiczenia Pw: siad na taborecie z przywiedzionymi kończynami dolnymi ruch: pochylanie miednicy ku przodowi z wdechem, uwypuklenie brzucha i wygięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa ku przodowi

Przykładowe ćwiczenia Pw: siad na taborecie z przywiedzionymi kończynami dolnymi ruch: prostowanie miednicy z wydechem, wciągnięcie mięśni brzucha i wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym ku tyłowi

Przykładowe ćwiczenia Pw: leżenie na plecach, podudzia na niskim taborecie, kąt zgięcia w stt. biodrowych wynosi ok.. 450 ruch: ściągnięcie (napięcie) mięśni pośladkowych z lekkim uniesieniem pośladków – następnie nagłe, pełne rozluźnienie i opadnięcie napiętych i uniesionych pośladków (podłożyć odpowiednią kołdrę lub kocyk)

Zespół napięcia przedmiesiączkowego Kinezyterapia ćw. Rozluźniające Ćw. Wstrząsania miednicy ( w leżeniu tyłem ujmujemy kolejno stopy i wykonując ruch podciągania kończyny dolnej ku górze, skręcamy ja na boki ruchem wstrząsającym) Ćw. Wibracji (wykonujemy w siadzie na krześle, ręka terapeuty ułożona na brzuchu wykonuje wibracje w momencie oddychanie torem brzusznym).

2. Masaż – wykonywany w pozycji leżenia bokiem, ruchem tzw 2. Masaż – wykonywany w pozycji leżenia bokiem, ruchem tzw. cięcia prowadzonym do krętarzy tylnych kości biodrowej do kości krzyżowej 3. Fizykoterapia Sollux na całe ciało, 30min DKF co 2 dzień, 5-15 min Terapuls 5-15min

Terapię rozpoczyna się ambulatoryjnie w połowie cyklu stosując ćwiczenia rozluźniające, wibracje, wstrząsania, światłolecznictwo i DKF aż do fazy krwawienia, a po 3-5 dniach masaż tkanki łącznej co drugi dzień. Leczenie fizjoterapeutyczne można rozpoczynać w połowie cyklu, odwrotnie niż masaż tkanki łącznej, a następnie po menstruacji zastosować pozostałe formy terapii.

Leczenie uzdrowiskowe Wodolecznictwo: kąpiele nasiadowe i gorące kończyn dolnych Kąpiele lecznicze:siarczkowo-siarkowodorowe, solankowe, kwasowęglowe, radonowe, aromatyczne Peloidoterapia: borowinowe zawijania i półkąpiele Kuracje pitne

Bolesne miesiączkowanie W przypadkach zespołu napięcia i bolesnego miesiączkowania, ze względu na zbliżone objawy tych zaburzeń, stosuje się podobne metody postępowania rehabilitacyjnego. Celem zabiegów fizjoterapeutycznych jest wspomaganie leczenia medycznego, łagodzenie dolegliwości, likwidacja dyskomfortu psychofizycznego oraz osiągnięcie bezbolesnego krwawienia

Klimakterium Kinezyterapia wywiera bardzo korzystny wpływ na zmniejszenie dolegliwości okresu pokwitania. Ma na celu poprawę krążenia obwodowego, przemiany materii, zapobiega zmianom kostnym i stawowym. Duże znaczenie ma w poprawie ogólnej kondycji fizycznej, co wpływa na samopoczucie kobiety. Kinezyterapia ćw. Ogólnousprawniające Ćw. Rozluźniające Ćw. W wodzie , pływanie 2. Masaż (rozluźniający) 3. Leczenie sanatoryjne 4. Fizykoterapia Sollux +UV na całe ciało Masaż podwodny całego ciała

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ