PROBLEMATYKA PATOLOGII SPOŁECZNYCH

PROBLEM DEFINICJI PATOLOGII CO TO JEST PATOLOGIA?!

PATOLOGIA Z medycznego punktu widzenia patologia jest nauką o chorobach (istota, przyczyny, warunki i mechanizmy powstania, wyjaśnianie zaburzeń, zmian czynnościowych i anatomicznych w organizmie). Pathos (grec.) - cierpienie; logos (grec.) - nauka. „Patologiczne” jest synonimem „chorobowe” - zamiennie „objawy chorobowe” - „objawy patologiczne”. Z terminologii medycznej „patologia” przeniknęła do języka innych nauk, w tym społecznych (przełom XIX i XX wieku). Stosowany dziś powszechnie termin nabrał wieloznaczności.

PATOLOGIE SPOŁECZNE Patologie społeczne to te zachowania, instytucje, typy funkcjonowania systemu społecznego, które pozostają w zasadniczej sprzeczności z uznawanymi w danej zbiorowości światopoglądowymi wartościami (A. Podgórecki, 1969). Patologia jest więc uzależniona od oceny członków zbiorowości. Warto uwzględnić także następujące elementy zjawiska: występowanie zjawiska w większej zbiorowości, brak społecznej akceptacji dla tego rodzaju zachowań, Konieczność aktywizacji całej zbiorowości do przeciwstawienia się tym zjawiskom

SYSTEM AKSJO-NORMATYWNY Centralny segment kultury, w którym mieszczą się reguły społeczne dotyczące ludzkich działań (z jednej strony pewnych środków, sposobów, metod postępowania, z drugiej strony celów, do których mają one prowadzić). Normy – reguły, których przedmiotem są sposoby czy metody działania, środki stosowane dla osiągnięcia celu. Wartości – reguły, których przedmiotem są cele działania. Proces deregulacji systemu aksjo-normatywnego, stan chaosu wśród norm i wartości, zanik jednoznacznych drogowskazów postępowania określa się mianem anomii. Konformizm vs. dewiacja.

TYPOLOGIA R. MERTONA Widząc zbytnie uproszczenie w przeciwstawieniu sobie konformizmu i dewiacji, Robert Merton w 1938 roku zaproponował następującą typologię zachowań w ramach systemu aksjo-normatywnego: konformizm – pełna akceptacja zarówno norm jak i wartości, innowacja – akceptacja celów (wartości), ale szukanie nowych sposobów ich realizacji, rytualizm – kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania, przy zupełnym abstrahowaniu od celów, rezygnacja (wycofanie się) – dewiacja pełna i pasywna, oznacza odrzucenie norm i wartości, bunt – dewiacja pełna ale aktywna, oznacza odrzucenie obowiązujących norm i wartości i jednoczesne zaproponowanie alternatywnych.

W PRAKTYCE Określenie konkretnego zachowania, instytucji bądź sposobu funkcjonowania systemu jako patologiczne bądź nie jest stosunkowo trudne. W praktyce wskazuje się na trzy cechy: śmierć ludzi, osłabienie ich odporności fizycznej i psychicznej, wzrost zachorowalności i chorobowości, uszkodzenia ciała, nasilenie stresów; internalizacja wadliwych norm i wzorców; straty mienia. Traktowanie jako patologicznych tych zachowań, które przynoszą cierpienie ofiarom lub sprawcom. Akceptowanie zachowań, które stanowią osobisty wybór dorosłej jednostki i współuczestników relacji.

NA STYKU MEDYCYNY I SOCJOLOGII Ciekawie prezentuje się wieloczynnikowy model etiologiczny, który uwzględnia: warunki fizyczno-ekologiczne, system społeczny, w tym: czynniki makrospołeczne (ustrój polityczny, gospodarka, system ochrony zdrowia) czynniki mikrospołeczne (praca, status społeczno-zawodowy, kultura zdrowotna i styl życia, więzi społeczne) człowieka i jego zasoby: wyposażenie biologiczne, system odporności własnej, osobowość, wsparcie społeczne (na poziomie mikro- i makrospłecznym).

CYTAT W sumie więc nasza wiedza na temat mechanizmów odpowiedzialnych za występowanie tych związków jest ciągle jeszcze stosunkowo nikła. Nie jesteśmy w stanie w większości przypadków powiązać przyczynowo czynników społeczno-kulturowych z określonymi problemami zdrowotnymi – i stąd zapewne w dużej mierze pochodzi opór czy rezerwa medycyny, przyzwyczajonej do klasycznego modelu etiologicznego przed wchodzeniem na tak „niepewny” grunt. A. Firkowska-Mackiewicz, Teorie przyczyn chorób [w:] Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy, A. Ostrowska (red.), IFiS PAN, Warszawa 2009, s. 60

JAKOŚĆ ŻYCIA WYMIAR WSKAŹNIKI fizyczny Aktywność fizyczna, zróżnicowana dieta, samoopieka w zakresie zdrowia (unikanie tytoniu, narkotyków, alkoholu) społeczny Satysfakcjonujące relacje społeczne, aktywność w życiu publicznym, troska o środowisko, zdolność do interakcji z ludźmi i ze środowiskiem emocjonalny Umiejętność wyrażania i akceptacji własnych uczuć, ograniczeń, możliwości, umiejętność panowania nad emocjami, pokonywania sytuacji stresowych intelektualny Poczucie kreatywności, rozwijanie wiedzy i umiejętności duchowy Rozumienie wartości życia, posiadanie systemu wierzeń i wartości, które decydują o celu życia zawodowy Satysfakcja z pracy, równowaga pomiędzy życiem zawodowym i czasem wolnym, satysfakcja z nowych wyzwań, osiągnięć, postawy wobec pracy, interakcje ze współpracownikami