Bezpieczeństwo społeczne Zróżnicowania społeczne jako wyzwanie dla podmiotów dbających o bezpieczeństwo społeczne

Zróżnicowanie społeczne cechy biologiczne (wzrost, płeć, wiek, kolor oczu, tusza, itp.) społeczne (np. wykształcenie, zamożność, władza).

Zróżnicowanie może dotyczyć: Dóbr materialnych (bogactwa) Władzy (panowanie, wpływ na innych) Prestiżu (szacunek, uznanie społeczne, akceptacja, sława) Wykształcenia Zdrowia Dostęp do tych dóbr jest z natury ograniczony co często bywa powodem napięć społecznych i konfliktów.

Stratyfikacja społeczna System nierówności istnieje wówczas, gdy pewne kategorie społeczne otrzymują więcej cenionych w danym społeczeństwie dóbr aniżeli inne. Podstawowymi kategoriami opisu zróżnicowań, podziałów i nierówności społecznych są klasa i warstwa.

Klasa społeczna: wielki segment społeczeństwa obejmujący osoby o podobnej sytuacji własnościowej (zwłaszcza w zakresie posiadania środków produkcyjnych, czyli kapitału ekonomicznego). Warstwy społeczne: kategorie i grupy społeczne powiązane realną więzią subiektywną i obiektywną, różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągania społecznie cenionych dóbr – bogactwa, władzy, prestiżu, edukacji itp. oraz wynikającym z tego poziomem i stylem życia, typową ideologią i obyczajami.

Bliskoznaczne pojęcia Zróżnicowanie społeczne – wskazuje na różne źródła zróżnicowania, cechy biologiczno – fizyczne, psychiczne, demograficzne, społeczne. Cechy biologiczne, demograficzne i psychiczne prowadzą do powstania kategorii społecznych Różnice społeczne prowadzą do kształtowania się zbiorowości społecznych. Są podstawą wyróżnienia struktury społecznej. Nierówności społeczne – zróżnicowanie społeczne rozpatrywane w aspekcie wartościującym, normatywnym ( a nie wyłącznie opisowym). Odwołujemy się tutaj do poczucia sprawiedliwości i niesprawiedliwości.

Struktura społeczno – zawodowa jako podstawa zróżnicowań: Jest to sposób uporządkowania ludzi według funkcji, jakie pełnią w społeczeństwie. W podziale tym odwołujemy się do podziału zawodowego – podziału pracy. Co to jest zawód? Musi istnieć wymóg klasyfikacji Czynności wykonywane są względnie stale. Przynosi dochód, daje utrzymanie osobie, która go wykonuje. Sam zawód nie wystarcza, aby umiejscowić jednostkę w danej strukturze.

Strukturę społeczno – zawodową wyróżnia się w oparciu o: Zawód Wykształcenie Miejsce w systemie zarządzania

Ranking prestiżu zawodów

Współczesne teorie nierówności społecznych

Teoria trwałości klasowego podziału Powstała w latach 40. XX wieku. Podział na klasy „pracującą” i „biznesu” utrzymuje się nadal, pomimo ogromnych zmian społecznych jakie zaszły w ostatnich 50 latach. Klasa biznesu to właściciele kapitału akcyjnego, zaś klasa pracująca to ludzie żyjący z pracy najemnej – pracownicy fizyczni i umysłowi.

Teoria trwałości klasowego podziału Lundberg – „Ameryka 60-ciu rodzin” - 1939: W Ameryce wystąpiła koncentracja kapitału w rękach nielicznych – w rękach 60-ciu najbogatszych rodzin. Główne przemiany w strukturze klasowej polegają na: Przekształceniu kapitału rzeczowego w kapitał akcyjny. Koncentracji kapitału w rękach „business-class” i wzrost liczby najemnych pracowników „working-class”.

Teoria równowagi interesów: Struktura współczesnych społeczeństw industrialnych jest strukturą klasową. Stosunki między tymi klasami są w stanie równowagi. Laski, Truman, Riesman: Klasy społeczne ulegają ogromnym przemianom biznesmeni rozpadają się na szereg grup o odmiennych interesach – rozwarstwienie akcjonariatu. oddzielenie panowania ekonomicznego od panowania politycznego. Pojawiają się menedżerowie. Naciski grup interesów wzajemnie się równoważą, dlatego władze polityczne podejmują kompromisowe decyzje. Podstawowe grupy: kapitaliści, farmerzy i robotnicy wywierają wpływy na różnych szczeblach. System taki sprawia, że nie tworzą się przywileje i upośledzenia społeczne, niweluje on nierówności społeczne.

Teoria dekompozycji struktury klasowej i instytucjonalizacji konfliktu: Następuje dekompozycja klas społecznych, klasy przekształcają się w warstwy. Dahrendorf: następuje oddzielenie własności od kierownictwa – specjalizacja kadry menedżerskiej. Społeczeństwa kapitalistyczne przekształcają się w społeczeństwa menedżerskie, w których wszyscy (w tym także akcjonariusze) są pracownikami najemnymi. Dekompozycja dotyczy także klasy robotniczej: pojawiają się różne grupy specjalistów spełniających różne role i posiadających różne grupy interesów. Instytucjonalizacja konfliktu – nastąpiło uchwalenie praw człowieka, co w efekcie przyniosło zniesienie krańcowej nierówności społecznej.

Rodzaje nierówności: Nierówności polityczne Nierówności ekonomiczne Nierówności społeczne – np. nierówne możliwości kształcenia się. Pojęcie nierówności jest odnoszone do wyobrażeń tego, co równe i sprawiedliwe, dlatego jest pojęciem wartościującym (podział wedle urodzenia i pozycji społecznej; wedle zasług – każdemu tyle, ile przyznaje mu prawo, każdemu to samo itp.).

W socjologii równość społeczną rozumie się jako: równe traktowanie, czyli równość miary równe możliwości, czyli równość szans równe pozycje, czyli równość sytuacji

Dwa rodzaje nierówności: nierówności uniwersalne – wynikają z istoty życia społecznego (kierownicy vs. kierowani) nierówności swoiste – są wynikiem danego systemu społecznego (Tutsi – Hutu).

Jedna Polska czy dwie Polski? - geneza i istota zróżnicowań społecznych

Przegląd przykładowych kryteriów służących opisowi zróżnicowania społeczeństwa polskiego po roku 1990 bogaci – średnio zamożni – biedni odgrywający rolę aktorów – widzowie przemian społecznych uczciwi – oszukujący zdolni do adaptacji – niezdolni do adaptacji innowatorzy – konformiści wygrani – przegrani optymiści – realiści – pesymiści aktywni zawodowo – bierni zawodowo aktywni życiowo – bierni życiowo zajmujących wysokie pozycje społeczne – średnie – niskie akceptujący zmiany społeczne – nieakceptujący zmian

Historia ma znaczenie

Dynamika polskiej przestrzeni Procesy kształtowania się terytorium państwa polskiego charakteryzowała znaczna dynamika, która pozostawiła wyraźne ślady w krajobrazie kulturowym, demograficznym, gospodarczym i społecznym, różnicując dzisiejsze terytorium Polski i wyznaczając podziały regionalne.

Polska w orbicie cywilizacji europejskiej Wpływ innych cywilizacji (np. bizantyjsko-prawosławnej albo tureckiej) w porównaniu z inspiracjami zachodnimi pozostawał uboczny Czerpane wzory były i są często moralnie przeciwstawne (tolerancja religijna – wyznaniowy fanatyzm; prawa człowieka – praktyki systemów despotycznych, etc.) Wędrówki wzorów kultury w przeciwnym kierunku były nader rzadkie (Polska dla Europy była na peryferiach; wyjątki – Chopin, Skłodowska-Curie, Paderewski – ale już nie Mickiewicz). Na opóźnienie rozwojowe jesteśmy skazani także dziś, z uwagi na nasz stosunkowo słaby potencjał gospodarczy i olbrzymi ekonomiczny koszt nowatorstwa . Młodzież wychowana już w okresie wolnego rynku, nie czuje przywiązania do szkolnego kanonu lektur czy do symboli walk o niepodległość – mogą się więc zacierać kontury narodowych kultur. Jak jest teraz?

Dziedzictwo zaborów ZABÓR PRUSKI Ziemie te wchodziły w skład szybko modernizującego się państwa europejskiego (Wielkopolska i Pomorze). Zbiorowość polska funkcjonowała w warunkach szacunku dla prawa, pracy, oszczędności i bogacenia się – wartości, które sprzyjają rozwojowi kapitalizmu. ZABÓR ROSYJSKI Ziemie te znajdowały się w kręgu cywilizacji będącej pod przemożnymi wpływami azjatyckimi i były w sposób dla niej charakterystyczny administrowane. Administracja ta była niesprawna, źle opłacana i mocno skorumpowana, co społecznie działało silnie demoralizująco. ZABÓR AUSTRIACKI Ziemie te były pod silnym wpływem europejskiej cywilizacji, lecz dotyczyło to głównie większych ośrodków miejskich (Kraków, Lwów). Duża autonomia kulturalna i polityczna, rozwój szkolnictwa. Wielonarodowość Monarchii Habsburskiej sprzyjała rozwojowi tolerancji.

Atrybuty położenia społecznego jednostek Nierówny dostęp WIEDZA BOGACTWO WŁADZA Zasoby działania Atrybuty położenia społecznego jednostek

Nowy układ przywilejów Przywileje to rodzaj korzyści przysługujących określonym osobom bądź grupom osób Immunitety Przywileje gospodarcze Przywileje branżowe i zawodowe Przywileje korporacyjne Przywileje dobrego urodzenia

Klasa średnia – klasa uprzywilejowana?

Inteligencja a klasa średnia – problemy definicyjne Klasa średnia może być rozumiana jako zbiór jednostek: ulokowanych centralnie w schemacie stratyfikacji społecznej będących właścicielami środków produkcji i jednocześnie je obsługujących dysponujących kwalifikacjami i wykształceniem, lecz nie sprawujących władzy posiadających własne firmy i związany z tym kapitał realizujących swe zadania w oparciu o określony etos przedsiębiorczości zachowujących względną niezależność od władzy państwowej dzięki posiadanym zasobom (majątkowi, kwalifikacjom, wiedzy) utożsamianych z kategoriami inteligenckimi, a więc absolwentów uczelni

Klasa średnia wg H. Domańskiego Za odpowiednik klasy średniej na polskim gruncie przyjąć należy inteligencję, która ze względu na swe cechy zbliżona jest do „nowej klasy średniej”

Korupcja - jako narzędzie budowania nierówności

PRL-owskie podwaliny pod rozwój korupcji w okresie transformacji Władza jest atrybutem, który w sposób naturalny przekłada się na korzyści osobiste (a ktoś kto ją posiada i postępuje inaczej jest naiwny) Umiejętność tworzenia przez ludzi władzy układów korupcyjnych, które opierają się na mniej lub bardziej ukrytej zasadzie wymiany korzyści (brudne wspólnoty) Utrwalone przekonania w kręgach ludzi władzy, że prawdziwe centra władzy i podejmowania decyzji istnieją poza oficjalnymi strukturami państwa.

Kapitalistyczny grunt dla korupcji Przekonanie, iż kapitalizm jest ustrojem z natury niemoralnym (pierwszy milion trzeba ukraść) Łagodne przejście od ustroju poprzedniego do obecnego (brak katharsis, gruba kreska) Bogusław Bagsik: rok 1991 - poz. 8 na liście 100 najbogatszych Polaków tygodnika Wprost– czerwiec 1994 roku zatrzymany przez policję na lotnisku w Zurichu Rząd, który utworzę, nie ponosi odpowiedzialności za hipotekę, którą dziedziczy. Ma ona jednak wpływ na okoliczności, w których przychodzi nam działać. Przeszłość odkreślamy grubą linią. Odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy, by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania. Tadeusz Mazowieckie sejmowe expose, 24 sierpnia 1989

Zróżnicowanie społeczna a wartości społeczne

Grupy czynników wpływających na system wartości współczesnego społeczeństwa polskiego te, które pochodzą z przeszłości odległej (ze społeczeństwa „przedsocjalistycznego”) te, które są efektem oddziaływania okresu „realnego socjalizmu” te, które wywodzą się z historii najbliższej, żywej jeszcze w pamięci i doświadczeniu: historii działania opozycji demokratycznej, Solidarności, represji stanu wojennego i uniesienia w momencie zmiany systemu te, które wywodzą się i oddziałują w teraźniejszości

System wartości współczesnego społeczeństwa polskiego Wpływ tradycyjnej kultury przywiązanie do wartości narodowych i religijnych brak poszanowania dla władzy państwowej szczególna natura polskiej wspólnotowości – wspólnota „romantycznego patriotyzmu”, walki i poświęcenia, odczuć, symboli oraz masowych manifestacji i wystąpień słabo rozwinięty etos pracy – szlachecka tradycja „klasy próżniaczej” versus ciężka dola chłopa

System wartości współczesnego społeczeństwa polskiego Dziedzictwo realnego socjalizmu specyficzny stosunek do władzy państwowej – traktowana jako narzucona, ale też mająca roztoczyć szeroką opieką i gwarancją obywateli wyuczona bezradność i zrzeczenie się odpowiedzialności za państwo i za własne życie dekompozycja czynników statusu (dochodu, władzy i prestiżu) słabe poszanowanie własności: własność państwowa – niczyja, własność prywatna – podejrzana dyformizm systemów wartości: wartości oficjalne, publiczne, traktowane jako narzucone i nieautentyczne, przeciwstawiały się wartościom „prawdziwym”, „oddolnym”, prywatnym

obchody Milenium Chrztu Polski wizyty papieskie System wartości współczesnego społeczeństwa polskiego Doświadczenia historii najnowszej kolejne protesty przeciw komunistycznej władzy i działania opozycji demokratycznej obchody Milenium Chrztu Polski wizyty papieskie Sierpień 1980 – powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” „miodowy miesiąc” transformacji po czerwcu 1989 roku, oparty na wspólnocie uczuć i wartości Wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja, Jan Paweł II, papież. Wołam z całej głębi tego Tysiąclecia, wołam w przeddzień Święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi! Czerwiec 1979

Nowe wymiary zróżnicowania społecznego System wartości współczesnego społeczeństwa polskiego Współczesne uwarunkowania procesy globalizacyjne Integracja z Unią Europejską rozwój społeczeństwa informacyjnego modernizacja imitacyjna – naśladowanie, uleganie wpływom zewnętrznym – typ idealny: kraje wysokorozwinięte nowa kompozycja czynników statusu (dochodu, władzy, prestiżu… wiedzy) Nowe wymiary zróżnicowania społecznego