Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski pdabrow@wspiz.edu.pl

Model angielski – kierunki wpływu

Model angielski (brytyjski) – kierunki wpływu Europa (Cypr, Gibraltar, Malta) Afryka (Nigeria, Kamerun, Kenia, Egipt, RPA) Ameryka Północna (USA, Kanada) Azja (Indie, Pakistan, Kuwejt, Hong Kong, Singapur) Australia, Nowa Zelandia

Model francuski – kierunki wpływu

Model francuski – kierunki wpływu Kraje Europejskie (m.in. Belgia, Hiszpania, Polska); Kraje kolonialne (np. Algieria); Kraje Ameryki Południowej (za pośrednictwem Hiszpanii).

Rosja/ZSRR – kierunki wpływu Poprzez ekspansję komunizmu (Europa Środkowa, Wschodnia, Azja)

Kształtowanie struktury Subsydiarność i decentralizacja; Prywatyzacja zadań i funkcji administracji publicznej; Relacja polityki i administracji; Podział terytorialny i status części składowych państwa; Europeizacja.

Czym jest NPM ? Stanowi ono próbę zastosowania zasad i modeli zarządzania znanych z działalności gospodarczej w administracji publicznej. Bazując na tym, wyodrębniono szereg zadań administracji publicznej, które winny być zrealizowane poprzez metody przeniesione z najlepszych praktyk sektora prywatnego.

New Public Management (nowe zarządzanie publiczne) NPM spotkał się ze szczególną akceptacją w takich krajach jak Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia i USA; Najbardziej znany jest przykład brytyjski – reformy Margaret Tchacher; W latach 80. XX w. NPM był czynnikiem zmiany administracji także w Australii i Nowej Zelandii; W latach 90. prądy NPM dotarły do USA.

Główne założenia NPM Administracja jest blisko związana z biznesem; Administracja powinna być zorientowana na osiąganie wyników. W tym celu, tam gdzie dostarcza produkty lub świadczy usługi powinna korzystać z mechanizmów wolnorynkowych; Jednostka jest postrzegana jako konsument; „Uwolnienie kierownictwa”. Kierownicy administracji muszą się cieszyć dużą swobodą w zarządzaniu, zwłaszcza od polityków. Administracja jest z założenia apolityczna;

Główne założenia NPM cd. Ograniczenie rozwiązań biurokratycznych, na rzecz tzw. adhokracji, cechującej się m.in.: Elastycznością i łatwością w przekształcaniu; Ograniczeniem hierarchiczności; W szerokim zakresie wykorzystuje technologie informatyczne.

Wpływ NPM na strukturę administracji Prywatyzacja lub outsourcing; Jednostki administracji mogą zostać przeorganizowane na wzór prywatnych spółek; Organy i jednostki administracji publicznej mogą konkurować ze sobą, a także z resztą podmiotów rynkowych; Tzw. dezagregacja – tworzenie mniejszych podmiotów.

Dewolucja Dewolucja – specyficzny model decentralizacji, gdzie peryferyjne kraje Zjednoczonego Królestwa (Szkocja, Walia, Irlandia Płn.) miałyby uzyskać autonomię, a status jego rdzenia – Anglii – pozostałby niezmieniony.  1998 r. – uchwalenie Scotland Act Powołanie szkockiego Parlamentu; Parlament decyduje on w sprawach, których wyraźnie nie zastrzeżono dla Westminsteru; Zakres jego kompetencji może być kształtowany przez Parlament angielski; Parlament powołuje rząd, na czele z premierem

Dewolucja cd. Wskutek dewolucji następuje przeniesienie części zadań i kompetencji administracji centralnej na poziom regionalny; Dotyczy to zwłaszcza takich dziedzin jak gospodarka, edukacja, służba zdrowia, rolnictwo, ochrona środowiska.

System polityczny – główne cechy Reprezentacyjna rola monarchy; Szczególna rola parlamentu – „zachwiany” trójpodział władzy; System parlamentarno - gabinetowy; Bardzo silna pozycja premiera;

Monarcha „Król panuje, ale nie rządzi” - od XVIII w. monarchowie wycofują się z aktywnego życia politycznego, oddając pełnię władzy premierowi; Monarcha mianuje premiera. Na mocy konwenansu jest nim przewodniczący zwycięskiej frakcji parlamentarnej.

Administracja centralna Bardzo silna pozycja premiera; Rozdział rządu i gabinetu; Rząd składa się z wielu, nawet powyżej 100 osób, którzy stoją na czele poszczególnych urzędów; Gabinet jest pojęciem węższym – w skład gabinetu wchodzą ci członkowie rządu, którzy są politycznie najważniejsi. Tradycyjnie w skład gabinetu wchodzą ministrowie stojący na czele najważniejszych resortów (np. minister finansów, spraw zagranicznych).

Minister gabinetowy Kierownictwo ministerstwa. W większości wypadków minister jest nazywany sekretarzem stanu; Tradycyjny model angielski zakładał współwystępowanie dwóch zastępców ministra: jednego politycznego i jednego od zadań administracyjnych; W największych resortach z biegiem czasu dopuszczono większą liczbę zastępców

Agencje wykonawcze Istnieją od 1988 r. Świadczą różnego typu usługi publiczne; Są podporządkowane właściwym ministrom; Największa zatrudnia około 66 tys. osób (odpowiednik polskiego ZUS), najmniejsza kilkanaście osób. Obecnie istnieje ponad 100 agencji wykonawczych;

Rząd (poza gabinetem) Obejmuje szereg urzędów (w naszym rozumieniu urzędów centralnych); Zaliczają się do nich takie urzędy, w których wpływ polityczny jest niewskazany lub niekonieczny; Np. Agencja Standardów Żywności, Urząd ds. Statystyki Narodowej. Na ich czele stoi „senior civil servant” (starszy urzędnik służby cywilnej), w randze ministra.

Quangos Quangos (quasi niezależne organizacje pozarządowe). Generalnie, są to organizacje pozarządowe, wykonujące zadania o charakterze administracyjnym i wydające publiczne pieniądze, działające na styku sektora prywatnego i publicznego. Są w dużym stopniu wyjęte spod kontroli instytucji demokratycznych. Dzieli się je na: wykonawcze (działające w sferze kultury i nauki – Komitet ds. Grantów Uniwersyteckich) doradcze – przygotowujące ekspertyzy na zlecenie rządu (Komisja Doradcza ds. Leków) i orzecznicze (Policyjny Trybunał Arbitrażowy). Inna nazwa – non departamental public body

Quangos – za i przeciw (P Quangos – za i przeciw (P. Bartczak „Instytucje pozaministerialne w Wielkiej Brytanii” /www.usc.gov.pl/)

Podział terytorialny kraju Hrabstwa Dystrykty Parafie (tylko w niektórych dystryktach)

Anglia – specyfika samorządu terytorialnego W Anglii tradycyjnie przyjęto zasadę niecentralizacji - uprawnienia administracyjne przyznawane są samorządowi terytorialnemu bez powoływania reprezentanta rządu; Współcześnie rola terenowych agend administracji rządowej wzrasta; Opiera się na zasadzie enumeratywnego wyliczenia kompetencji.

Ustrój samorządu Każda jednostka terytorialna (z wyjątkiem niektórych parafii) ma własną radę, pochodzącą z wyborów; Sesja Rady musi się odbyć minimum raz w roku; Cechą charakterystyczną jest niewyodrębnienie organów wykonawczych; Faktycznie duża rola aparatu wykonawczego.

Osłabienie samorządu terytorialnego Jeszcze na początku XX w. administracja centralna zajmowała się głównie polityką zagraniczną, a sprawami ludności administrował samorząd; Współcześnie - wzrost znaczenia agend terenowych organów centralnych; Zależność finansowa od władzy centralnej;

Kontrola administracji Administracja jest poddana kontroli sądów powszechnych; Nie stworzono odrębnego sądownictwa administracyjnego; Stworzono osobną funkcję Komisarza Parlamentarnego do Spraw Administracji.