Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski pdabrow@wspiz.edu.pl

Główne kierunki historycznego wpływu Europa (Cypr, Gibraltar, Malta) Afryka (Nigeria, Kamerun, Kenia, Egipt, RPA) Ameryka Północna (USA, Kanada) Azja (Indie, Pakistan, Kuwejt, Hong Kong, Singapur) Australia, Nowa Zelandia

Model angielski czy brytyjski ? Celowo nie mówi się o modelu brytyjskim – administracja centralna i terenowa były i są zorganizowane w inny sposób w Walii i Szkocji; Wśród terytoriów należących do Wielkiej Brytanii można wyróżnić tzw. dependencje Korony Brytyjskiej – Wyspę Man, Jersey i Guernsey (wyspy normandzkie). Rząd brytyjski jest odpowiedzialny za ich obronność oraz politykę zagraniczną.

Dewolucja Dewolucja – specyficzny model decentralizacji, gdzie peryferyjne kraje Zjednoczonego Królestwa (Szkocja, Walia, Irlandia Płn.) miałyby uzyskać autonomię, a status jego rdzenia – Anglii – pozostałby niezmieniony.  1998 r. – uchwalenie Scotland Act Powołanie szkockiego Parlamentu; Parlament decyduje on w sprawach, których wyraźnie nie zastrzeżono dla Westminsteru; Zakres jego kompetencji może być kształtowany przez Parlament angielski; Parlament powołuje rząd, na czele z premierem

Dewolucja cd. Wskutek dewolucji następuje przeniesienie części zadań i kompetencji administracji centralnej na poziom regionalny; Dotyczy to zwłaszcza takich dziedzin jak gospodarka, edukacja, służba zdrowia, rolnictwo, ochrona środowiska.

System polityczny – główne cechy Reprezentacyjna rola monarchy; Szczególna rola parlamentu – „zachwiany” trójpodział władzy; System parlamentarno - gabinetowy; Bardzo silna pozycja premiera; Rozróżnienie rządu i gabinetu.

Monarcha „Król panuje, ale nie rządzi” - od XVIII w. monarchowie wycofują się z aktywnego życia politycznego, oddając pełnię władzy premierowi; Monarcha mianuje premiera. Na mocy konwenansu jest nim przewodniczący zwycięskiej frakcji parlamentarnej.

Parlament Parlament brytyjski składa się z trzech członów: z Izby Gmin (izba niższa), Izby Lordów (izba wyższa) oraz z monarchy; Izba Gmin – izba niższa, faktycznie nadrzędna, wybieralna, obecnie 646 członków; Izba Lordów - składa się z dziedzicznych i dożywotnich lordów, z lordów duchownych oraz z lordów prawa (łącznie ok. 800 parów)

Izba Gmin Funkcje: Władza ustawodawcza; Nadzór nad pracą rządu; Kontrola finansów państwa.

Izba Lordów Funkcje: Opiniowanie projektów ustaw; Sąd najwyższy dla Anglii i Walii, Szkocji oraz Irlandii Północnej w sprawach cywilnych, zaś w sprawach karnych dla Anglii i Walii oraz Irlandii Północnej; Nadzór nad pracą rządu.

Administracja centralna Bardzo silna pozycja premiera; Rozdział rządu i gabinetu; Rząd składa się z wielu, nawet powyżej 100 osób, którzy stoją na czele poszczególnych urzędów; Gabinet jest pojęciem węższym – w skład gabinetu wchodzą ci członkowie rządu, którzy są politycznie najważniejsi. Tradycyjnie w skład gabinetu wchodzą ministrowie stojący na czele najważniejszych resortów (np. minister finansów, spraw zagranicznych).

Minister gabinetowy Kierownictwo ministerstwa. W większości wypadków minister jest nazywany sekretarzem stanu; Tradycyjny model angielski zakładał współwystępowanie dwóch zastępców ministra: jednego politycznego i jednego od zadań administracyjnych; W największych resortach z biegiem czasu dopuszczono większą liczbę zastępców

Agencje wykonawcze Istnieją od 1988 r. Świadczą różnego typu usługi publiczne; Są podporządkowane właściwym ministrom; Największa zatrudnia około 66 tys. osób (odpowiednik polskiego ZUS), najmniejsza kilkanaście osób. Obecnie istnieje ponad 100 agencji wykonawczych;

Rząd (poza gabinetem) Obejmuje szereg urzędów (w naszym rozumieniu urzędów centralnych); Zaliczają się do nich takie urzędy, w których wpływ polityczny jest niewskazany lub niekonieczny; Np. Agencja Standardów Żywności, Urząd ds. Statystyki Narodowej. Na ich czele stoi „senior civil servant” (starszy urzędnik służby cywilnej), w randze ministra.

Quangos Quangos (quasi niezależne organizacje pozarządowe). Generalnie, są to organizacje pozarządowe, wykonujące zadania o charakterze administracyjnym i wydające publiczne pieniądze, działające na styku sektora prywatnego i publicznego. Są w dużym stopniu wyjęte spod kontroli instytucji demokratycznych. Dzieli się je na: wykonawcze (działające w sferze kultury i nauki – Komitet ds. Grantów Uniwersyteckich) doradcze – przygotowujące ekspertyzy na zlecenie rządu (Komisja Doradcza ds. Leków) i orzecznicze (Policyjny Trybunał Arbitrażowy). Inna nazwa – non departamental public body

Quangos – za i przeciw (P Quangos – za i przeciw (P. Bartczak „Instytucje pozaministerialne w Wielkiej Brytanii” /www.usc.gov.pl/)

Podział terytorialny kraju Hrabstwa Dystrykty Parafie (tylko w niektórych dystryktach)

Anglia – specyfika samorządu terytorialnego W Anglii tradycyjnie przyjęto zasadę niecentralizacji - uprawnienia administracyjne przyznawane są samorządowi terytorialnemu bez powoływania reprezentanta rządu; Współcześnie rola terenowych agend administracji rządowej wzrasta; Opiera się na zasadzie enumeratywnego wyliczenia kompetencji.

Ustrój samorządu Każda jednostka terytorialna (z wyjątkiem niektórych parafii) ma własną radę, pochodzącą z wyborów; Sesja Rady musi się odbyć minimum raz w roku; Cechą charakterystyczną jest niewyodrębnienie organów wykonawczych; Faktycznie duża rola aparatu wykonawczego.

Osłabienie samorządu terytorialnego Jeszcze na początku XX w. administracja centralna zajmowała się głównie polityką zagraniczną, a sprawami ludności administrował samorząd; Współcześnie - wzrost znaczenia agend terenowych organów centralnych; Zależność finansowa od władzy centralnej;

Kontrola administracji Administracja jest poddana kontroli sądów powszechnych; Nie stworzono odrębnego sądownictwa administracyjnego; Stworzono osobną funkcję Komisarza Parlamentarnego do Spraw Administracji.

Wpływ systemu prawa na administrację System common law - słaba akceptowalność dla biurokracji; System common law - inny niż na kontynencie charakter kontroli sądowej; Brak pisanej konstytucji - duża rola zwyczaju politycznego („konwenansu”) i precedensu; Brak podziału na prawo prywatne i publiczne - inne rozumienie prawa administracyjnego (ograniczone do reguł funkcjonowania trybunałów administracyjnych.

Common law http://pl.wikipedia.org/wiki/Common_law Jest to system prawny, w którym główną rolę odgrywa orzecznictwo sądów i tradycja. Oznacza to, że w przeciwieństwie do polskiego systemu prawnego, akty prawne ustanawiane przez organy ustawodawcze zawsze interpretuje się w świetle nadrzędnego zbioru precedensów i zwyczajów (common law). Możliwe jest nawet, żeby pewne działy prawa nie były spisane (jak np. brytyjska konstytucja), a mimo to wciąż są wiążące. Z czasem dochodzi do kodyfikacji common law – kolejne precedensy prowadzą do stworzenia zasad danej dziedziny prawa; Systemowi common law towarzyszy system prawa stanowionego.

Common law na świecie Wielka Brytania; Stany Zjednoczone (różnice między stanami); Kanada; Australia; Nowa Zelandia; Indonezja; Indie; Hongkong; RPA; Nigeria.

Anglia - podsumowanie Biurokracja występuje w ograniczonym stopniu, chociaż członkowstwo w Unii Europejskiej jest czynnikiem umacniającym biurokrację narodową. Rozróżnienie między rządem i gabinetem; Zasada „niecentralizacji.” Administracja jest poddana kontroli sądów powszechnych (a nie administracyjnych); Przeniesienie części zadań i kompetencji administracji centralnej na poziom regionalny (Walia, Szkocja); Wobec braku Konstytucji pisanej i suwerenności Parlamentu, kształt administracji jest w ogromnym stopniu zależny od woli politycznej; System administracyjny został uzupełniony o tzw. quangos (quasi niezależne organizacje pozarządowe).

Pytania - Anglia Proszę wyjaśnić pojęcie dewolucji (w Wielkiej Brytanii) i jej wpływ na administrację; Proszę wyjaśnić na czym polega rozdział rządu i gabinetu w Anglii; Proszę wyjaśnić czym są quangos i podać przykłady; Proszę wyjaśnić pojęcie niecentralizacji; Proszę wskazać główne cechy ustrojowe samorządu terytorialnego w Anglii.