Sztuka starożytnej Grecji i Rzymu

Pod pojęciem sztuki greckiej rozumie się twórczość artystyczną Greków, jaka rozwijała się na Półwyspie Bałkańskim, wyspach Morza Egejskiego, w zachodniej części Azji Mniejszej, południowej Italii i Sycylii oraz na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego między XII a I w.p.n.e. Sztuka grecka dzielona jest przez historyków na trzy podstawowe okresy : Okres archaiczny ( XII – V w.p.n.e. ) Okres klasyczny ( V w.- poł.IV w.p.n.e. ) Okres hellenistyczny ( poł. IV w.p.n.e. – I w.p.n.e. )

Okres archaiczny greckiej rzeźby trwał od końca VII w. p. n. e. do ok Okres archaiczny greckiej rzeźby trwał od końca VII w. p.n.e. do ok.480r. p.n.e. Charakterystyczne dla niego były postaci nagich młodzieńców i ubranych dziewcząt . Kompozycja była statyczna ; a ich postaci sztywne i wyprostowane ( w przypadku kurosów można mówić o pozie wykrocznej ). Na twarzach pojawiał się wymowny uśmiech. Kuros Kora

W okresie klasycznym rzeźba dążyła do ukazania perfekcyjnie modelowanego ciała w kompozycjach rytmicznych i dynamicznych. Wykorzystanie kontrapostu, czyli przeciwwagi : ciężarów, mas, napięć, kierunków. Poliklet, Doryforos

Myron, Dyskobol

W okresie hellenistycznym rzeźbiarze zainteresowali się człowiekiem nie tylko jako modelem, ale także jego wiekiem ( rzeźbiono i starców, i dzieci ), przynależnoscią społeczną ( niewolnicy i ludzie wolni), etniczną. Kompozycja działała często bardzo silnie – była dynamiczna. Artystów nie tyle interesował mechanizm ruchu, co jego wyraz, ekspresja. Posągi hellenistyczne wyrażają ból, cierpienie, rozpacz ruchem ciała.

Wenus z Milo

Nike z Samotrake Jest to posąg nieznanego autora z okresu hellenistycznego znaleziony w 1863 r. w ruinach teatru na wyspie Samotrake. Rzeźba zachowała się bez głowy i rąk. W takim stanie mierzy 3,28 m. Zapewne została poświęcona w 190 r. przed Chr. jako ex voto Rodyjczyków na pamiątkę zwycięstwa nad Antiochem III. Bogini ukazana jest tutaj w pełnym locie, w momencie, gdy stopami opiera się o pokład okrętu. Szerokie rozłożone skrzydła są gęsto pokryte piórami. Cała postać, silnie napięta, pochylona lekko naprzód, opiera się pędowi wiatru. Chiton z cienkiej, przejrzystej, delikatnie pomarszczonej materii prawie nie osłania pod nim ciała. Płaszcz zsunął się, przykrył prawą nogę cienkim fałdem. Kompozycja posągu, oparta na dwóch przeciwstawnych osiach ruchu górnej i dolnej partii ciała, nabiera dodatkowej głębi i zróżnicowania dzięki fałdom ubioru, ukształtowanego niemal niezależnie od postaci. Szata załamująca się gwałtownie pod kątem prostym nadaje rzeźbie napięcia dramatycznego i podkreśla ruch. Jest to jeden ze stosunkowo nielicznych oryginalnych przykładów hellenistycznej rzeźby greckiej. Obecnie znajduje się w Luwrze, w Paryżu.

Nike z Samotrake Nike z Samotrake Ujęcie z przodu

Oto Hermes, boski posłaniec, trzymający na ramieniu młodego Dionizosa, greckiego boga wina i odradzającej się natury.

Artemida

Grupa Laokoona - typowy przykład hellenistycznego realizmu

Laokoon, Laokos (gr. Λαοκοων) – według mitologii greckiej, syn Antenora czy też Akoitesa, kapłan Tymbrajskiego Apollina. Popełnił świętokradztwo żeniąc się i łamiąc tym samym nakaz celibatu, czym ściągnął na siebie gniew boga. Żona, Antiope, urodziła mu dwóch synów – Etrona i Melantosa (według innej wersji Antifasa i Tymbrajosa). Podczas oblężenia Troi Laokoon ostrzegał Trojan o niebezpieczeństwie, jakim był drewniany koń. Rzucił oszczepem w bok konia by pokazać Trojanom, że jego boki głucho dźwięczą. Gdy składał ofiarę Posejdonowi prosząc go o zesłanie burzy na wrogą flotę, z morza wyszły dwa ogromne węże, zabijając Laokoona i jego dwóch synów. Nie wiedzący nic o świętokradztwie Laokoona Trojanie nie mieli pojęcia że była to zemsta Apollona i uznali że Laokoon zginął z ręki bogów za sprzeciw wobec przyjęcia konia, co skłoniło ich do przyjęcia podarunku który spowodował upadek miasta.

Byk farnezyjski

Architektura starożytnej Grecji dzieli się na 3 okresy: 1. Archaiczny - do roku 500 p.n.e. (do najazdu Persów). Powstały wtedy pierwsze świątynie murowane. 2. Klasyczny - od 500 r. p.n.e. do 336 r. p.n.e. (do podboju Grecji przez Aleksandra Wielkiego). Wykształciły się wzory architektury greckiej. 3. Hellenistyczny - od 336 r. p.n.e. do 146 r. p.n.e. (wcielenie Grecji do Imperium Rzymskiego). Na skutek podbojów Aleksandra architektura grecka rozprzestrzeniła się na cały Bliski Wschód. Partenon w Atenach

Porządek architektoniczny to system konstrukcyjno-dekoracyjny, którego elementy, o określonym kształcie i sposobie dekoracji, są powiązane określonymi proporcjami obliczanymi za pomocą modułów. Porządek obejmuje podporę (kolumna z bazą, trzonem i głowicą) oraz belkowanie. Najbardziej wyróżniającym elementem każdego porządku jest głowica. Podstawowe porządki architektoniczne wykształciły się w starożytności, w kręgu kultury klasycznej. W końcu VII wieku p.n.e. ustaliły się w Grecji zasady porządku doryckiego (prawdopodobnie najstarszy) i jońskiego (wywodzi się z Azji Mniejszej). Koryncki - trzeci po doryckim i jońskim klasyczny porządek grecki, wynaleziony w Atenach w V wieku p.n.e.,

Architektura dorycka wywodzi się prawdopodobnie z budownictwa drewnianego. Wiele dekoracyjnych szczegółów w budownictwie kamiennym imituje elementy drewniane, np. tryglif nad każdą kolumną w budownictwie drewnianym pełnił rolę ochrony czoła belki stropowej, umieszczane pod okapem regulae - naśladują deseczki, guttae to imitacja drewnianych kołków łączących konstrukcje. a. abakus (inaczej plintus) b. echinus c. trzon z kanelurami d. anuli e. scamillus f. architraw (epistyl) g. metopa h. tryglif i. geison (gzyms wieńczący)

* lekkość, smukłe proporcje, bogate zdobienia * baza oparta na plincie: w wariancie attyckim trójczłonowa złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi, albo w wariancie małoazjatyckim – wieloczłonowa, dowolnie zestawiona z torusów i trochilusów * trzon kolumny ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami), żłobkowanie jest węższe niż w stylu doryckim. Mniej wyraźnie jest zaznaczony entasis, zwężenie trzonu poniżej głowicy jest też mniejsze * głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl joński ukształtował się w VI w. p.n.e., zbudowana jest z ozdobnej, opisywanej często jako przypominającej baranie rogi, woluty. Kształt woluty wywodzi się z rolowanej nad wejściem maty. Powyżej woluty abakus o profilowanych krawędziach, często dość bogato zdobiony * belkowanie złożone z trójczłonowego architrawu na którym opiera się w wariancie attyckim bogato zdobiony fryz ciągły (w porządku doryckim fryz zdobiony był metopami rozdzielonymi tryglifami). Fryz zdobiony był reliefem z scenami mitologicznymi, historycznymi. Najbardziej znanym i ciekawym przykładem jest fryz Partenonu zwany fryzem partenońskim. Świątynie budowane w stylu jońskim kryte były, podobnie jak świątynie w stylu doryckim, dwuspadowym dachem zwieńczonym tympanonem, z gzymsem ozdobionym akroterionami. Wzdłuż dachu biegła rynna (sima) zakończona rzygaczami w postaci lwich pysków. Pole przyczółka wypełniała bogata dekoracja rzeźbiarska * świątynie stawiano na trzystopniowej podbudowie (krepidoma) Porządek joński

Porządek koryncki Cechy charakterystyczne: * smuklejsze proporcje i bardziej ozdobna głowica niż w porządku jońskim * baza – jako w porządku jońskim, czyli trójczłonowa złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi, * trzon kolumny, jak w stylu jońskim, ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami), kolumna o smuklejszych proporcjach * głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl koryncki, ma kształt koszyka (kalatosu) uformowanego z dwóch rzędów liści akantu mocno rozchylonych na zewnątrz, powyżej liści znajdują się cztery pojedyncze woluty podtrzymujące abakus. Pomiędzy tymi wolutami znajdują się jeszcze cztery pary mniejszych wolut, spomiędzy których wyprowadzona jest palmeta lub inny motyw roślinny * belkowanie podobne jak w stylu jońskim, czyli złożone z trójczłonowego architrawu na którym opiera się zdobiony fryz ciągły. Powyżej fryzu znajdowała się najwyższa część belkowania – gzyms wieńczący, często podparty wspornikami, jest to dodatkowy element w porównaniu porządku korynckiego z porządkiem jońskim

Panteon w Rzymie (z greckiego pan – wszystko, theoi – bogowie, panteon – miejsce poświęcone wszystkim bogom), to okrągła świątynia ufundowana przez Hadriana w roku 125.

Koloseum

Wnętrze Koloseum

Najświetniejsze przykłady malarstwa Rzymian zachowały się na ścianach domostw i budynków użyteczności publicznej w Pompejach. Widoczne tu malowidła pochodzące z Sali tajemnic, dają wrażenie trójwymiarowości oraz imponują bogactwem kolorów.