PROFILAKTYKA CHORÓB SERCA I NACZYŃ: wybrane zagadnienia Wojciech K. Drygas Instytut Kardiologii w Warszawie Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej UM w Łodzi WHO Collaborating Centre for Noncommunicable Disease Prevention and Control Warszawa 2006

WSKAŹNIKI UMIERALNOŚCI Z POWODU CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA W WYBRANYCH KRAJACH POLSKA Wsk. liczby zgonów/1000

Przedwczesna umieralność w wieku 35-54 lat z powodu chorób układu krążenia POLSKA

CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA SĄ NAJWAŻNIEJSZĄ PRZYCZYNĄ UMIERALNOŚCI W 1998 roku 950 000 Amerykanów zmarło z powodu CHUK Z powodu CHUK umiera rokrocznie więcej osób niż z powodu sześciu kolejnych przyczyn zgonów razem wziętych (tj. nowotworów, wypadków, chorób układu oddechowego, przewodu pokarmowego itp.) Przynajmniej 1 z 3 zgonów na choroby układu krążenia zdarza się przedwcześnie tj. przed osiągnięciem przeciętnego wieku życia Gdyby udało się wyeliminować zgony z powodu CHUK, średnia długość życia w USA zwiększyłaby się o prawie 7 lat

SZACUNKOWY KOSZT LECZENIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA W USA W 2001 ROKU Mlrd US$ wg 2001 Heart and Stroke Statistical Update, AHA

Struktura zgonów wg przyczyn Polska 1990 - 2000

Instytut Kardiologii Zakład Epidemiologii, Prewencji ChUK i Promocji Zdrowia Standaryzowana umieralność w Polsce w wieku 25-64 lat w latach 1990-2001 Mężczyźni 1008,2 795,5 464,4 324,6 134,9 119,7 54,6 70,1 G. Broda, B. Jasiński

Instytut Kardiologii Zakład Epidemiologii, Prewencji ChUK i Promocji Zdrowia Standaryzowana umieralność w Polsce w wieku 25-64 lat w latach 1990-2001 Kobiety 530,5 417,3 264,9 190,7 42,1 52,2 39,4 G. Broda, B. Jasiński

Standaryzowana umieralność ogółem w populacji polskiej , wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy.  

Standaryzowana umieralność z powodu chorób układu krążenia w populacji polskiej, wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy. standaryzacja wg. ludności Europy.

Standaryzowana umieralność z powodu choroby niedokrwiennej serca w populacji polskiej, wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy.

Standaryzowana umieralność z powodu zawału serca w populacji polskiej , wiek ogółem , lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy.

Standaryzowana umieralność z powodu chorób naczyń mózgu w populacji polskiej, wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy

Wieloośrodkowe Ogólnopolskie Badanie Stanu Zdrowia Ludności CZYNNIKI RYZYKA W POPULACJI BADANEJ

Częstość wybranych czynników ryzyka Kobiety Mężczyźni Palenie tytoniu 25 % 42% Nadciśnienie tętnicze 33 % 42 % Cholesterol>5,0 64 % 67 % Otyłość BMI30,0 20 % Cukrzyca 7 % 8 % Mała aktywność fizyczna 55 % 49 %

NIEPRAWIDŁOWE STĘŻENIA LIPIDÓW Kobiety Mężczyźni Cholesterol >5,0 68,2 67,6 Trójglicerydy >1,7 23,5 35,4 HDL <1,25 (K) < 1,0 (M) 24,3 17,3

2002

Nadciśnienie tętnicze w Polsce w roku 2002: rozpowszechnienie

Nadciśnienie tętnicze w Polsce w roku 2002

Rozpowszechnienie (%) NT w podgrupach wiekowych w Polsce w 2002 roku

Kontrola NT w populacji Wykrywalność, leczenie i jego skuteczność leczone skutecznie leczone nieskutecznie wykryte nieleczone niewykryte MĘŻCZYŹNI

PALENIE PAPIEROSÓW w Polsce w roku 2002: 33% 22% 78% 67% osoby palące osoby niepalące osoby, które nigdy nie paliły byli palacze

Rozpowszechnienie (%) palenia papierosów w podgrupach wiekowych w Polsce w 2002 roku

NADWAGA I OTYŁOŚĆ w Polsce w roku 2002: Norma (<25 kg/m2) - 48% Nadwaga ( 25 - 30 ) - 33% Otyłość (>30 kg/m2) - 19%

Rozpowszechnienie (%) nadwagi i otyłości wg. płci w Polsce w 2002 roku

Skumulowane występowanie czynników ryzyka* TORUŃ ŁÓDŹ * nadciśnienie tętnicze RRS>=140 lub RRD>=90 lub leczenie hipotensyjne poziom cholesterolu >=200 mg/dl codzienne palenie tytoniu glukoza > 126 mg% lub cukrzyca z wywiadu lub rozpoznania lekarskiego otyłość BMI>=30,0

Wpływ wysiłku fizycznego na umieralność ogólną (All-Cause Mortality) + C Umieralność ze wszystkich przyczyn u mężczyzn i kobiet * Zależność od dawki wysiłku fizycznego Siła dowodów (EBM) Korzystny efekt * analiza wyników 44 badań przeprowadzonych w okresie ostatnich 34 lat Wniosek: Aktywność fizyczna związana z wydatkiem energetycznym > 1000 kcal . tydz-1 (4200 kJ . tydz-1 ) wiąże się z 30 % redukcją umieralności ogólnej Med. Sci Sports Exerc, 2001, 33, 354

Zależność od dawki wysiłku fizycznego Wpływ wysiłku fizycznego na umieralność z powodu chorób układu krążenia i choroby niedokrwiennej serca (CHNS) ? C + Umieralność z powodu chorób naczyniowych mózgu Częstość występowania i umieralność z powodu CHNS Umieralność z powodu chorób układu krążenia Zależność od dawki wysiłku fizycznego Siła dowodów (EBM) Korzystny efekt Med. Sci Sports Exerc, 2001, 33, 354

INNE KORZYSTNE EFEKTY ZDROWOTNE SYSTEMATYCZNEGO WYSIŁKU FIZYCZNEGO B,C + Poprawa jakości życia u osób>65 r. życia B Depresja C ± ? Osteoarthritis A Osteoporoza Prewencja zespołów bólowych krzyża Prewencja chorób nowotworowych (rak okrężnicy) Siła dowodów (EBM) Korzystny efekt Efekty zdrowotne Med Sci Sports Exerc 2001,33

I-Min Lee al. Circulation 2003, 107, 1110 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA a ryzyko CHOROBY WIEŃCOWEJ AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA* RYZYKO minimalna 1,0 umiarkowana 0,86 znaczna 0,69 maksymalna 0,72 p=0.02 (trend) *szybki marsz, schody, pływanie, rower, siatkówka optymalnie: 30 min/dz. I-Min Lee al. Circulation 2003, 107, 1110

OSOBY O WYSOKIM POZIOMIE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ Projekt „Bridging East-West Health Gap” OSOBY O WYSOKIM POZIOMIE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ Źródło: Drygas i wsp. Medicina Sportiva 2001

OSOBY O „SIEDZĄCYM” TRYBIE ŻYCIA Projekt „Bridging East-West Health Gap” OSOBY O „SIEDZĄCYM” TRYBIE ŻYCIA Źródło: Drygas i wsp. Medicina Sportiva 2001

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA MIESZKAŃCÓW TORUNIA W WIEKU 15- 65 LAT Badanie Programu CINDI WHO 2000/2001 (n=2048) Aktywność fizyczna-częstość wykonywania ćwiczeń fizycznych trwających minimum 30 min

Częstość występowania (%) zespołu metabolicznego wg płci i wieku w populacji Warszawy w latach 1988-2001 M ę ż c z y ź n i % 40 36,6 32 * 24,0 20,4 20,6 20,5 19,9 24 14,6 * 16 9,3 * * 8 2,7 5,6 1,9 Wiek (lata) 20-34 35-44 45-54 55-64 65-74 35-64 20-74 Kobiety % 39,7 40 32 23,1 17,4 24 15,6 18,8 * 16 * NS * 10,2 5,7 8 4,5 1,4 1,6 0,0 Wiek (lata) 20-34 35-44 45-54 55-64 65-74 35-64 20-74 * p< 0,05 różnice istotne statystycznie NS – różnice nieistotne statystycznie 1988 r. 2001 r.

Czynniki zapalno-zakrzepowe Nowe czynniki ryzyka Czynniki zapalno-zakrzepowe Inne czynniki Markery zapalne swoiste (p-ciała p-ko patogenom) nieswoiste (CRP, IL-1 IL-6, Fibrynogen) Homocysteina Czynniki prozakrzepowe (Fibrynogen, Lp(a)) Markery aktywności układu autonomicznego: zmienność rytmu serca Zespół metaboliczny Leptyna

Ocena ryzyka wystąpienia epizodu sercowo – naczyniowego Diagram 1. Ocena ryzyka wystąpienia epizodu sercowo – naczyniowego zakończonego zgonem w ciągu najbliższych 10 lat

Przykład sposobu oceny korzyści Diagram 2. Przykład sposobu oceny korzyści wynikających z redukcji określonych czynników ryzyka.

Grupy wysokiego ryzyka wystąpienia epizodu sercowo – naczyniowego zakończonego zgonem wg Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego Pacjenci z rozpoznaną chorobą układu krążenia - choroba niedokrwienna serca - choroba tętnic obwodowych - choroba niedokrwienna tętnic mózgowych i udar mózgu Pacjenci bezobjawowi z: - całkowitym ryzykiem wyliczonym na podstawie diagramu SCORE ≥ 5% - znacznie nasilonymi pojedynczymi czynnikami ryzyka - cholesterol całkowity ≥ 8 mmol/wysokiego (320 mg/dl) - cholesterol LDL ≥ 6 mmol/wysokiego (240 mg/dl) - ciśnienie tętnicze ≥ 180/110 mm Hg 3. Pacjenci z cukrzycą typu 2 oraz cukrzyca typu 1 i mikroalbuminurią  

NFZ na opiekę kardiologiczną Wydatki na leczenie chorób serca i naczyń w Polsce W 2004r wydatki na programy profilaktyczne stanowiły mniej niż 0,5% wydatków NFZ na opiekę kardiologiczną Wydatki w mlrd PLN >2mlrd Ok. 1mlrd >1mlrd 107mln 9,7 mln Źródło: W. Drygas, 2006, Obliczenia własne na podstawie danych NFZ

Warto przeczytać: Forum Profilaktyki www.pfp.edu.pl wydawnictwa specjalne dla lekarzy i pacjentów Wyniki wieloośrodkowego badania WOBASZ Kardiologia Polska 2005, tom 63, supl IV Postępy w profilaktyce pierwotnej i wtórnej chorób układu krążenia Drygas W, Medycyna po Dyplomie, Wydanie Specjalne 2005, Supl 13