SPRZEDAŻ ALKOHOLU ...stosunek Polaków do zjawiska sprzedaży alkoholu osobom nieletnim... Raport z badania przygotowany przez TNS OBOP Warszawa, sierpień 2008

SPIS TREŚCI Metodologia i próba 3 Cele badania Informacje o badaniu 4 Badana populacja Informacje o badaniu 5 Wnioski 6 Częstość odwiedzania miejsc, w których można kupić alkohol 9 Sprzedaż alkoholu nieletnim – ogólna ocena 10 Ocena trudności w dostępie do alkoholu 12 Próby zakupu alkoholu przez nieletnich 13 Reakcje sprzedawców 14 Reakcje badanych 15 Penalizacja sprzedaży alkoholu nieletnim 16 Stosunek Polaków do sprzedaży nieletnim piwa 21 Podejmowanie decyzji o zakupie alkoholu 23 Producenci alkoholu a kampanie społeczne 25 Postawy - zestawienie 27 2

INFORMACJE O BADANIU METODOLOGIA I PRÓBA Badanie zostało przeprowadzone w ramach badania OMNIMAS (badanie typu omnibusowego, sondaż) przy użyciu techniki CAPI (Computer Assisted Personal Interview), w domu respondenta. Próba: Ogólnopolska, reprezentatywna próba mieszkańców Polski powyżej 15 roku życia W badaniu zastosowano dobór próby typu random-route (ustalonej ścieżki). Technika random route polega na losowaniu adresów startowych i dobraniu w ich bezpośrednim otoczeniu, według ściśle określonych zasad, wyznaczonej liczby następnych adresów. W tym przypadku każdy wylosowany adres stanowi punkt startowy dla zrealizowania tylko jednego adresu. Ankieter nie przeprowadza wywiadu w punkcie startowym. Operatem losowania jest rejestr zasobów mieszkaniowych prowadzony przez Główny Urząd Statystyczny. W wylosowanym mieszkaniu, spośród osób, które mają ukończone 15 lat (bo tylko takie wchodzą do badania) dobiera się jednego respondenta za pomocą metody ostatnich urodzin. Zbiór danych uzyskany po realizacji terenowej jest ważony przy pomocy programu napisanego z wykorzystaniem procedur SPSS. Wielkość próby: N=1005 wywiadów Lokalizacja: Cała Polska – obszary miejskie i wiejskie Realizacja: Badanie realizowane w dniach 7 – 11 sierpnia 2008 3

INFORMACJE O BADANIU CELE BADANIA Badanie ma na celu zbadanie poglądów Polaków na temat problemu sprzedaży alkoholu nieletnim Na ile sprzedaż alkoholu nieletnim to negatywne zjawisko? Czy według Polaków nieletni w Polsce maja łatwy dostęp do alkoholu? Czy badani byli świadkami sprzedaży alkoholu nieletnim? Czy popierają ideę penalizacji sprzedaży alkoholu nieletnim? Jaki mają stosunek do sprzedaży nieletnim piwa? 4

INFORMACJE O BADANIU BADANA POPULACJA PŁEĆ kobiety 52% mężczyźni 48% WIEK 15-19 lat 8% 20-29 lat 20% 30-39 lat 17% 40-49 lat 16% 50-59 lat 18% 60 lat i więcej 21% MIEJSCE ZAMIESZKANIA wieś 38% do 20 tys. 13% 20-100 tys. 20% 100-500 tys. 18% 500 tys.+ 12% REGION północny 10% wschodni 17% zachodni 18% centralny 22% południowy 33% WYKSZTAŁCENIE podstawowe 22% zasadnicze zawodowe 23% średnie / pomaturalne 40% licencjat / wyższe 14% WIELKOŚĆ GOSP. DOMOWEGO 1-2 osoby 39% 3 osoby 21% 4 osoby 21% 5 osób i więcej 19% DOCHÓD NETTO GOSP. DOMOWEGO poniżej 1250 zł. 11% 1250 – 1999 zł. 15% 2000 zł.+ 33% odmowa odpowiedzi 41% STAN CYWILNY kawaler / panna 28% żonaty / zamężna / konkubinat 58% rozwiedziony / separacja 5% wdowiec / wdowa 9% 5

WNIOSKI 6

PODSUMOWANIE STOSUNEK POLAKÓW DO ZJAWISKA SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM Okazja zakupu alkoholu nadarza się Polakom bardzo często. 81% badanych deklaruje, że w miejscach, gdzie możliwy jest zakup alkoholu (sklepy z artykułami spożywczo-chemicznymi, sklepy monopolowe, bary, puby, kluby) bywa co najmniej raz w tygodniu. 33% respondentów odwiedza takie miejsca codziennie. Problem sprzedaży alkoholu nieletnim tylko przez ok 1% badanych nie jest postrzegany jako zjawisko negatywne. Największa grupa - 41%, dokonała najsurowszej oceny sprzedaży alkoholu nieletnim uznając ten problem za wyjątkowo negatywne zjawisko. Osoby wybierające taką odpowiedź częściej w porównaniu z całą populacją znaleźć można wśród kobiet, osób starszych, rolników, a także wśród osób najlepiej wykształconych. Największy odsetek Polaków (82%) pytanych o łatwość dostępu nieletnich do różnych rodzajów alkoholu wskazuje na piwo. Za alkohol bardzo łatwo dostępny jest ono uznawane przez 34% badanych powyżej 15 roku życia. Wódka jest łatwo dostępna (bardzo łatwo i łatwo dostępna) zdaniem 66% badanych. W ciągu ostatnich trzech miesięcy od chwili badania 33% respondentów było świadkami próby zakupu piwa przez nieletniego. 38% badanych z grupy osób, które w ciągu ostatnich trzech miesięcy zaobserwowały próbę kupna alkoholu przez nieletniego deklaruje, że w przypadku ostatniej takiej sytuacji sprzedawca poprosił nieletniego o okazanie dowodu osobistego. Najwięcej – 56% osób relacjonuje, że sprzedawca o dowód nie prosił. 56% osób przyznaje, że w rezultacie ostatniej zaobserwowanej próby kupna alkoholu przez nieletniego sprzedawca sprzedał alkohol. 42% Polaków deklaruje, że zwykle reaguje na próbę kupna alkoholu przez nieletniego zwróceniem sprzedawcy uwagi. Faktycznie trudno ocenić, ile osób rzeczywiście tak się zachowuje. Odsetek ten może natomiast wskazywać ile osób uznaje reagowanie w takiej sytuacji za normę postępowania (tzw. wartość uznawana odróżniana od wartości realizowanej). Sprzedaż alkoholu nieletnim jest uznawana za przestępstwo przez 78% Polaków. 75% badanych jest zdania, że sprzedawcom, którzy sprzedają alkohol nieletnim należy odbierać koncesję. 64% jest jednocześnie przekonanych, że prawo jest w takich sytuacjach martwe. 18% osób powyżej 15 roku życia dopuszcza sprzedaż piwa osobom nieletnim. Przeciwnego zdania jest 71% badanych. Większość Polaków (80%) jest zdania, że producenci alkoholu powinni wspierać kampanie przeciwdziałające sprzedaży alkoholu nieletnim. 7

WYNIKI 8

CZĘSTOŚĆ ODWIEDZANIA MIEJSC, W KTÓRYCH MOŻNA KUPIĆ ALKOHOL ? Jak często bywa Pan(i) w miejscach, gdzie możliwy jest zakup alkoholu (np. piwa, wina, wódki)? Mam na myśli zarówno sklepy sprzedające alkohol obok innych produktów spożywczo-chemicznych, sklepy monopolowe, jak również bary, puby i kluby. Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji: - kobiety (37%) - osoby między 30-39 rokiem życia (41%) - aktywni zawodowo (38%) - przedsiębiorcy (48%) - mieszkańcy dużych miast (42%) 81% co najmniej raz w tygodniu 9 dane w% Podstawa: Polacy 15+, N=1005

SPRZEDAŻ ALKOHOLU NIELETNIM – OGÓLNA OCENA PROBLEMU ? Na ile kwestia sprzedaży alkoholu nieletnim jest według Pana(i) negatywnym zjawiskiem społecznym? Osoby, które statystycznie istotnie częściej niż badani z całej populacji najsurowiej oceniały zjawisko sprzedaży alkoholu nieletnim (to wyjątkowo negatywne zjawisko – 41%) to: - kobiety (47%) - osoby powyżej 60 roku życia (47%) - osoby z wyższym wykształceniem (50%) - rolnicy (66%) Tylko 1% badanych uważa, że sprzedaż alkoholu nieletnim nie jest negatywnym zjawiskiem społecznym. 10 Podstawa: Polacy 15+, N=1005

alkoholu nieletnim to wyjątkowo negatywne STRUKTURA GRUPY RESPONDENTÓW WYJĄTKOWO NEGATYWNIE OCENIAJĄCYCH ZJAWISKO SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM ? Na ile kwestia sprzedaży alkoholu nieletnim jest według Pana(i) negatywnym zjawiskiem społecznym? 41% n=412 …twierdzi, że sprzedaż alkoholu nieletnim to wyjątkowo negatywne zjawisko W kolumnach - struktura grupy respondentów, którzy najsurowiej ocenili zjawisko sprzedaży nieletnim alkoholu (…to wyjątkowo negatywne zjawisko…) w porównaniu ze strukturą populacji (linia) 11 Strzałki wskazują istotność statystyczną na poziomie 0,05

OCENA TRUDNOŚCI, NA JAKIE NAPOTYKAJĄ NIELETNI W DOSTĘPIE DO ALKOHOLU ? Chciałabym prosić Pana(ią) o ocenę trudności, na jakie napotykają nieletni w dostępie do alkoholu w Polsce. 66% 78% 82% Spośród różnych rodzajów alkoholu najłatwiejszy dostęp nieletni mają do piwa (82% - bardzo ławo dostępne i łatwo dostępne), relatywnie najtrudniejszy – do wódki (66% odpowiedzi łatwo dostępna i bardzo łatwo dostępna) piwo wino wódka 12 dane w% Podstawa: Polacy 15+, N=1005

PRÓBY ZAKUPU ALKOHOLU PRZEZ NIELETNICH ? Czy w ciągu ostatnich trzech miesięcy był(a) Pan(i) świadkiem próby zakupu alkoholu przez nieletniego? piwa wina wódki alkoholu innego rodzaju Podstawa: Polacy 15+, N=1005 Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji: - mężczyźni (37%) - osoby najmłodsze: między 15-19 (48%) między 20-29 r.ż (42%) - osoby z wykształceniem średnim (38%) - uczniowie i studenci (49%) - aktywni zawodowo (40%) - osoby z dobrą sytuacja materialną (42%) - mieszkańcy miast pow. 500 tys. (43%) Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji: - mężczyźni (22%) - osoby między: 20-29 rokiem życia (27%) 30 a 39 rokiem życia (28%) - osoby z wykształceniem średnim (22%) - uczniowie i studenci (28%) - przedsiębiorcy (36%) - osoby z dobrą sytuacją materialną (23%) - mieszkańcy miast 500 tys. (29%) Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji: - osoby między: 15-19 rokiem życia (23%) 20-29 rokiem życia (21%) 30-39 rokiem życia (21%) - osoby z wykształceniem średnim (19%) - rolnicy (35%) uczniowie i studenci (22%) osoby z dobrą sytuacja materialną (21%) mieszkańcy miast 500 tys. (27%) Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji: - osoby między: 20-29 rokiem życia (18%) - mężczyźni (17%) - osoby aktywne zawodowo (17%) - rolnicy (35%) osoby z dobrą sytuacją materialną (22%) mieszkańcy wsi (21%) - mieszkańcy miast 500 tys. (20%) 13

REAKCJE SPRZEDAWCY NA PRÓBĘ KUPNA ALKOHOLU PRZEZ NIELETNIEGO ? ? Jak zareagował sprzedawca w ostatniej zaobserwowanej przez Pan(ią) sytuacji próby kupna przez nieletniego alkoholu: piwa, wina, wódki bądź innego rodzaju alkoholu? Czy w trakcie ostatniej zaobserwowanej przez Pana(ią) próby kupna alkoholu przez nieletniego sprzedawca…? 56% sprzedawca sprzedał alkohol nieletniemu 14 Podstawa: osoby, które w ciągu ostatnich 3 miesięcy były świadkiem zakupu alkoholu przez nieletniego, n=363

REAKCJE BADANYCH NA SYTUACJĘ SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIEMU ? W jakim stopu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami… Proszę o ocenę na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. W SYTUACJI, GDY SPRZEDAWCA CHCE SPRZEDAĆ ALKOHOL NIELETNIEMU ZWYKLE REAGUJĘ ZWRÓCENIEM MU UWAGI 42% Polaków deklaruje, że zwraca uwagę sprzedawcy w sytuacji gdy ten chce sprzedać alkohol nieletniemu W porównaniu z całą populacją osoby, które deklarują reagowanie na sytuację sprzedaży alkoholu nieletnim statystycznie istotnie częściej występują w następujących grupach: osoby między 50 a 59 rokiem życia (50%) osoby z wyższym wykształceniem (54%) kierownicy i specjalistów (59%) - aktywni zawodowo (47%) 15 Podstawa:Polacy 15+, n=1005

PENALIZACJA SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? SPRZEDAŻ ALKOHOLU NIELETNIM TO PRZESTĘPSTWO ZGADZAM SIĘ (4+5) 78% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 12% ocena na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. 16

PENALIZACJA SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? SPRZEDAŻ ALKOHOLU NIELETNIM TO PRZESTĘPSTWO ZGADZAM SIĘ (4+5) 78% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 12% Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji uznających sprzedaż alkoholu nieletnim za przestępstwo znaleźć można wśród: Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji nie zgadzających się z poglądem, że sprzedaż alkoholu nieletnim za przestępstwo znaleźć można wśród: kobiet 82% osób między 20 a 29 rokiem życia 17% osób z wyższym wykształceniem 87% osób z wykształceniem średnim 15% kierowników i specjalistów 92% pracowników administracji i usług 17% mieszkańców wsi 81% osób z miast 100-500 tys. 16% osób, które uznają sprzedaż alkoholu nieletnim za wyjątkowo negatywne zjawisko 87% 17

PENALIZACJA SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? ZA SPRZEDAŻ ALKOHOLU SPRZEDAWCA POWINIEN BYĆ POZBAWIONY KONCESJI ZGADZAM SIĘ (4+5) 75% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 11% ocena na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. 18

PENALIZACJA SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? ZA SPRZEDAŻ ALKOHOLU SPRZEDAWCA POWINIEN BYĆ POZBAWIONY KONCESJI ZGADZAM SIĘ (4+5) 75% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 11% Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji uznających, że sprzedawców alkoholu nieletnim należy karać odbierając im koncesję znaleźć można wśród: Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji przeciwników poglądu, że sprzedających alkohol nieletnim należy karać odbierając im koncesję znaleźć można wśród:: osób starszych, powyżej 60 roku życia 80% osób między 15 a 19 rokiem życia 20% osób z wykształceniem zawodowym 82% osób z wykształceniem średnim 14% robotników 82% przedsiębiorców 25% osób z gospodarstw domowych z co najmniej trójką dzieci 86% uczniów i studentów 24% osób, które uznają sprzedaż alkoholu nieletnim za wyjątkowo negatywne zjawisko 83% mieszkańców dużych miast 18% 19

Penalizacja sprzedaży alkoholu nieletnim ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? W POLSCE SPRZEDAWCÓW, KTÓRZY SPRZEDAJĄ ALKOHOL ZWYKLE NIE SPOTYKA ŻADNA KARA ZGADZAM SIĘ (4+5) 64% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 15% ocena na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. 20

STOSUNEK POLAKÓW DO SPRZEDAŻY PIWA OSOBOM NIELETNIM ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? DOPUSZCZAM MOŻLIWOŚĆ SPRZEDAŻY PIWA OSOBOM, KTÓRE NIE UKOŃCZYŁY 18 ROKU ŻYCIA ZGADZAM SIĘ (4+5) 19% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 71% ocena na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. 21

STOSUNEK POLAKÓW DO SPRZEDAŻY PIWA OSOBOM NIELETNIM ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? DOPUSZCZAM MOŻLIWOŚĆ SPRZEDAŻY PIWA OSOBOM, KTÓRE NIE UKOŃCZYŁY 18 ROKU ŻYCIA ZGADZAM SIĘ (4+5) 19% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 71% Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji zwolennicy sprzedaży piwa nieletnim znajdą się w grupie: Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji przeciwnicy sprzedaży piwa nieletnim znajdą się w grupie: mężczyzn 23% kobiet 77% osób powyżej 60 roku życia 76% osób między 15 a 19 rokiem życia 32% rolników 88% bezrobotnych 28% osób z dochodem gospodarstwa domowego poniżej 1200 PLN 80% uczniów i studentów 31% osób z dużych miast 27% osób uznających sprzedaż alkoholu za wyjątkowo negatywne zjawisko 83% 22

PODEJMOWANIE DECYZJI O ZAKUPIE ALKOHOLU ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? TO RODZICE POWINNI DECYDOWAĆ CZY ICH NIELETNIE DZIECKO MOŻE KUPIC ALKOHOL ZGADZAM SIĘ (4+5) 41% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 46% ocena na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. 23

PODEJMOWANIE DECYZJI O ZAKUPIE ALKOHOLU ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? TO RODZICE POWINNI DECYDOWAĆ CZY ICH NIELETNIE DZIECKO MOŻE KUPIC ALKOHOL ZGADZAM SIĘ (4+5) 41% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 46% Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji zwolennicy poglądu, że to do rodziców należy decyzja o zakupie alkoholu przez dziecko to: Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji przeciwnicy poglądu, że to do rodziców należy decyzja o zakupie alkoholu przez dziecko to: osoby nieaktywne zawodowo 44% osoby między 50-59 rokiem życia 55% uczniowie i studenci 51% osoby z wykształceniem zawodowym 52% rolnicy 64% osoby mieszkające w małych miastach do 20 tys. 55% 24

PRODUCENCI ALKOHOLU A KAMPANIE SPOŁECZNE ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? PRODUCENCI ALKOHOLU POWINNI WSPIERAĆ INICJATYWY I KAMPANIE PRZECIWDZIAŁAJĄCE ZJAWISKU SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM ZGADZAM SIĘ (4+5) 80% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 8% ocena na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. 25

PRODUCENCI ALKOHOLU A KAMPANIE SPOŁECZNE ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? PRODUCENCI ALKOHOLU POWINNI WSPIERAĆ INICJATYWY I KAMPANIE PRZECIWDZIAŁAJĄCE ZJAWISKU SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM ZGADZAM SIĘ (4+5) 80% NIE ZGADZAM SIĘ (1+2) 8% Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji zwolennicy poglądu, że producenci alkoholu powinni Kampanie przeciwdziałające zjawisku sprzedaży alkoholu nieletnim: Statystycznie istotnie częściej niż w całej populacji przeciwnicy poglądu, że producenci alkoholu powinni kampanie przeciwdziałające zjawisku sprzedaży alkoholu nieletnim : osoby między 40 a 49 rokiem życia 86% osoby dobrze oceniające swoją sytuację materialną 11% osoby z wykształceniem zawodowym i wyższym 87% osoby z miast powyżej 500 tys. mieszkańców 14% kierownicy i specjaliści oraz bezrobotni 93% Osoby z wykształceniem średnim 11% osoby oceniające sprzedaż alkoholu nieletnim jako wyjątkowo negatywne zjawisko 85% 26

POSTAWY WOBEC SPRZEDAŻY ALKOHOLU NIELETNIM - ZESTAWIENIE ? W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami? producenci alkoholu powinni wspierać kampanie i inicjatywy przeciwdziałające zjawisku sprzedaży alkoholu nieletnim to rodzice powinni decydować czy ich nieletnie dziecko może kupić alkohol dopuszczam możliwość sprzedaży piwa osobom, które nie ukończyły 18 roku życia ocena na skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam, 2-raczej się nie zgadzam, 3-ani się zgadzam ani nie zgadzam, 4-raczej się zgadzam, 5-zdecydowanie się zgadzam. w Polsce sprzedawców, którzy sprzedają alkohol nie spotyka zwykle żadna kara za sprzedaż alkoholu nieletnim sprzedawca powinien być pozbawiony koncesji sprzedaż alkoholu nieletnim to przestępstwo 27

aleksandra.klin@tns-global.com KONTAKT: 28