Dr hab. inż. Jolanta Zielińska Wykorzystanie osiągnięć techniki w procesie wsparcia funkcjonowania osób z uszkodzeniami sensorycznymi – przykłady praktyczne Dr hab. inż. Jolanta Zielińska prof. UP

Profesor Zygmunt Bauman socjolog, filozof, eseista, jeden z twórców koncepcji postmodernizmu, pojęcia ponowoczesności. PYTANIE: „Czym współczesne czasy wyróżniają się w dziejach ludzkości?”

ODPOWIEDŹ: „Do tej pory nurt rozwoju humanistycznego i inżynieryjnego człowieka biegły równolegle i niezależnie. W obecnych czasach po raz pierwszy w dziejach ludzkości przecięły się, a nawet nałożyły wzajemnie. Nie ma rozwoju humanistycznego człowieka bez inżynierii i jej osiągnięć i odwrotnie. Mamy szczęście być świadkami, uczestnikami i twórcami tego procesu.”

Trzy obszary, zilustrowane praktycznymi przykładami w których technika wpływa na jakość funkcjonowania osoby obarczonej wadą sensoryczną: skuteczności komunikacji, pozyskiwania i przetwarzania informacji, zmniejszenia lub eliminacji wady sensorycznej, komfortu życia codziennego.

Ocena wstępna: Wada wzroku szeroka oferta kierowana do osób niewidomych i słabo widzących, duża zmienność i dynamika w czasie. Wada słuchu mniejszy zakres oferty kierowanej do osób niesłyszących i słabo słyszących, mniejsza zmienność i dynamika w czasie. Wada wzroku i słuchu nieliczne rozwiązania techniczne wspomagające funkcjonowanie.

Ograniczenia i bariery: przekonanie o przydatności, bariera mentalna, cena, bariera materialna, dostępność na rynku, bariera materialna, informacja o produkcie i sposoby jej uzyskiwania - Internet, bariera informacyjna, informacja i sposób zakupu – Internet, bariera informacyjna, umiejętność wykorzystania, bariera mentalna.

Przykłady praktyczne: Techniczne rozwiązania zwiększające efektywność komunikacji: komputer przeznaczony dla osób niewidomych, komórka telefoniczna przeznaczona do użytkowania przez osoby niesłyszące.

Komputer przeznaczony dla osób niewidomych: umożliwienie pracy ze standardowym komputerem i oprogramowaniem, zainstalowanie programu odczytu ekranu, przekazywanie informacji alternatywnych ekranu za pomocą alternatywnych kanałów komunikacji. Dźwięk-syntezator mowy. Pismo brajla- monitor brajlowski, klawiatura brajlowska niekonieczna , pisanie bezwzrokowe, program uczący.

Wyposażenie dodatkowe komputera dla osób niewidomych: karta dźwiękowa, głośniki lub słuchawki, oprogramowanie rozpoznające druk, skaner, drukarka brajlowska np. Everest, oprogramowanie bezpłatne.

Elektroniczne notatniki brajlowskie - mobilności użytkownika dwie wersje: mówiąca, brajlowska, syntezator mowy, monitor brajlowski: od 18 do 40 znaków, transfer danych z komputera za pomocą łącza USB, Bluetooth lub Pendriva, praca z Internetem, terminarz, kalkulator, obsługa plików audio, wykorzystanie jako magnetofon.

Wyposażenie komputera dla osoby z częściową utratą wzroku: monitor o przekątnej powyżej 19 cali, powiększalniki złożone z kamery i monitora. Oglądanie materiałów drukowanych dzięki kamerze przekazywanych w powiększeniu na ekran. Rodzaje: stacjonarne - 17-20-calowe monitory, przenośne do użytku indywidualnego.

Komputer kieszonkowy BraillePen: bezprzewodową łączność Bluetooth, systemu Windows Mobile jako gwarancja rozwoju, bezprzewodowe połączenie klawiatury brajlowskiej do standardowego palmtopa, niewielkie rozmiary i poręczność.

Komórka dla niesłyszących: Przyczyna zakłóceń: emitujący silne pole elektromagnetyczne nadajnik telefonu komórkowego obok słuchawki telefonicznej.  Rozwiązanie: słuchawka umieszczona w otwieranej pod kątem rozwartym pokrywce, odległość między nadajnikiem aparatu a słuchawką ok.6-7 cm oraz między słuchawką a nadajnikiem bateria zasilająca: dodatkowa osłona przed zakłóceniami. Przykłady: Motorola z serii StarTAC. Modele StarTAC 70, StarTAC 85, StarTAC Rainbow i StarTAC 130. Ponadto w pokrywce poniżej słuchawki, a więc między słuchawką a nadajnikiem i anteną, znajduje się bateria zasilająca, która również stanowi dodatkową osłonę przed zakłóceniami.

Komórka dla niedosłyszących Zestawy słuchawkowe: wyposażenie: słuchawka i mikrofon słuchawka umieszczona przy wejściu do małżowiny usznej, w pobliżu mikrofonu aparatu słuchowego. Pętla induktofoniczna: podłączona do aparatu telefonicznego, założona na szyję tak, aparaty słuchowe w polu elektromagnetycznym wytwarzanym przez pętlę. aparaty słuchowe przestawione na odbiór indukcyjny (T). Przykład: Pętla Mobile Inductive Loopset LPS-1 do aparatów Nokia 5110 i Nokia 6150.

Komórka z Androidem dla niesłyszących CES 2010: telefon komórkowy do wideokonferencji dla niedosłyszących, Vphone 1 działa na bazie 624-megahercowego procesora z serii PXA312 firmy Marvell i systemu operacyjnego Android 1.6, zintegrowano interfejs WLAN i dwie kamery: VGA z przodu i 5-megapikselowy aparat z tyłu, w opracowaniu jest wersja dla sieci GSM przeznaczona na rynek europejski.

Przykłady praktyczne Techniczne rozwiązania zmniejszające lub eliminujące wadę sensoryczną: bioniczne oko szansą dla niewidomych, implanty ślimakowe szansą dla nieslyszących.

Bionic Ele: okulary za nimi kamera do widzenia kontrastów, w oko wszczepiony procesor z odbiornikiem sygnału, drogą radiową implant otrzymuje sygnał i wysyła go do nerwu wzrokowego, widzenie: kontury i zmiany oświetlenia.

BrainPort: zamiana sygnału z kamery na siatkę impulsów na plastrze umieszczanym na języku, orientacja przestrzenna, czytanie dużych liter.

Bioniczne oko: wszczepienie do wnętrza oka mikroskopijnych elektrod, które przekazują impulsy do mózgu, system składa się z: okularów z wbudowaną kamerą, jednostki centralnej oraz elektrod, działanie: Okulary przechwytują obraz w zasięgu obiektywu w rozdzielczości 5 megapikseli. Jednostka centralna przekształca obraz tak, aby móc go "narysować" przy pomocy 100 jednobarwnych kropek, elektrody stymulują nerwy, aby mózg "zobaczył" obraz w zasięgu okularów, prace nad drugą generacją, obsługującą 1000 elektrod i pozwalającą na czytanie dużych czcionek, pierwsza implementacja w 2013 roku.

Implanty ślimakowe: zaawansowane urządzenie elektroniczne, wszczepiane podczas operacji chirurgicznej osobom obustronnie niesłyszacym lub z obustronnym głębokim niedosłuchem zmysłowo-nerwowym, składa się z dwóch części: wewnętrznej, wszczepianej pod skórę, umieszczanej w loży kostnej w zagłębieniu kości czaszki, oraz części zewnętrznej, przetwarzającej sygnały akustyczne w sygnały elektryczne, przekazywane do części wewnętrznej, elektroda części wewnętrznej umieszczona w ślimaku bezpośrednio pobudza nerw słuchowy, wywołując wrażenia słuchowe, w Polsce stosowane są implanty firm: Advanced Bionics Ear, Cochlear oraz Medel.

Przykłady praktyczne Techniczne rozwiązania wspomagające komfort życia codziennego osób niewidomych Aparat fotograficzny: zamiast wyświetlacza LCD na głównym panelu znajdują się tzw. niby-szpilki, zdjęcie oglądane poprzez dotyk. Przykład: Aparat o nazwie Touch Sight zaprojektowany przez firmę Samsung, zdjęcie poprzez przyłożenie aparatu do czoła, podczas robienia 3 sekundowy dźwięk, wyposażony jest w trójwymiarowy panel Braille’a.

Samochód dla niewidomych: wykonany w ramach programu Blind Driver Challenge, na Uniwersytecie Tech College of Engineering, korzysta on z laserowych czujników, systemu komend i informacji głosowych oraz całej gamy najnowocześniejszych, wyposażenie to: wibrująca kamizelka, system komend głosowych, dotykowa mapa.

Zegarek dla niewidomych: otwierana koperta, tarcza z czterema wypukłymi cyframi czterech godzin punkty pośrednie z minutami, grube wskazówki umożliwiają odczyt palcami, zegarki udźwiękowione, głosowo podają czas i datę.

Inne przykładowe rozwiązania przydatne dla osób z wadą wzroku: mówiąca miara: płynomierz: identyfikator kolorów: autolektor: wykrywacz przeszkód: elektroniczny lokalizator:

Przykłady praktyczne Techniczne rozwiązania wspomagające komfort życia codziennego osób niesłyszących: budzik dla niesłyszących: głośniejszy alarm, mrugająca lampka, wibrator.

Rozwiązania informujące i ostrzegawcze w postaci wibracji i świetlnych sygnałów: urządzenie alarmowe informujące o niebezpieczeństwie przypominające wyglądem radioodbiornik, opaska na rękę informująca o dzwoniącym telefonie, telefon dla niesłyszacych TTY, klawiatura połączona z telefonem, wybór numeru sygnalizowany świetlnie, informacja przesyłana pisemnie, serwis TTY Relay Servie, osoba przekazująca wiadomość łączy osobę używającą TTY z adresatem korzystającym z normalnego telefonu, przenośnie TTY firmy Apple można podpiąć do telefonu komórkowego.

Przenośne urządzenie o nazwie UBIDUO: pomaga osobom mającym problemy z mówieniem oraz pisaniem, posiada dwa ekrany i dwie klawiatury, w rozmowie może brać udział od dwóch do czterech osób jednocześnie.

Muzyczny kołnierz: pomaga usłyszeć muzykę poprzez pobudzenie wibracjami odpowiednich partii mózgu. „Emoti-Chair”: krzesło do słuchania muzyki oparte na technologii „sensory-substitution.

TRANSMATTER mata, która informuje o ruchach osób w pomieszczeniu. SORENSON VIDEO RELAY SERVICE bezpłatna, całodobowa usługa, pozwalająca na przekazywanie i odbieranie połączeń przy udziale tłumacza języka migowego za pomocą szybkiego łącza internetowego lub wideotelefonu.

STICK-TALK: komunikacja słyszących, niesłyszących i niewidomych, wielkości długopisu, na ekranie wyświetlany jest tekst mówiony, osoba niesłysząca wstukuje tekst do urządzania.

Wnioski końcowe: bez konkretnych, technicznych rozwiązań, zastosowanych w praktyce jakość życia osób obarczonych wadą nie ulegnie wyraźnej, jakościowej zmianie, przyszłość komfortowego, skutecznego funkcjonowania osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniami o charakterze sensorycznym to technika i inżynieria.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ