Święta żydowskie

ODPOWIEDNIK W KALENDARZU GREGORIAŃSKIM MIESIĄC LICZBA DNI ODPOWIEDNIK W KALENDARZU GREGORIAŃSKIM ŚWIĘTO nisan 30 marzec/kwiecień 7 dni Pesach ijar 29 kwiecien/maj Dzień Niepodległości Izraela oraz Rocznica Zagłady siwan maj/czerwiec Szawuot (w 7. tyg. po Pesach) tamuz czerwiec/lipiec Tamuz, symbol niewoli i post upamiętniający zdobycie i zburzenie Jerozolimy aw lipiec/sierpień 9 dni dalszego postu i dni półpokutnych ku pamiątce zdobycia Jerozolimy ,po których następuje Tisza be-Aw upamiętniający zburzenie obu świątyń (9.dzień miesiąca) elul sierpień/wrzesień przygotowanie do Nowego Roku tiszri wrzesień/październik Rosz ha-Szana oraz Jom Kippur, 7 dni Sukkot zakończone Szmini Aceret oraz Simchat Tora heszwan 29 lub 30 październik/listopad kislew 30 lub 29 listopad/grudzień Chanuka tewet grudzień/styczeń post upamiętniający oblężenie Jerozolimy szewat styczeń/luty Tu bi-szwat (15 dzień miesiąca) adar adarII luty/marzec Purim; czytanie Księgi Estery Żydowski kalendarz Kalendarz żydowski

Szabat najważniejsze i bardzo uroczyste święto; upamiętnia odpoczynek Boga po trudzie tworzenia świata; święto zaczyna się w piątek tuż przed zmrokiem kolacją, przed którą kobiety zapalają w domu świece, a mężczyźni uczestniczą w modlitwie w synagodze; po zachodzie słońca następuje całkowity zakaz wykonywania jakiejkolwiek pracy, która byłaby twórczą ingerencją człowieka w świat; Szabat jest doskonałą okazją do świętowania w gronie rodziny oraz studiowania Tory i innych tekstów religijnych; W sobotę odbywają się jeszcze dwie uczty; święto kończy tzw. Hawdala, czyli pożegnanie szabatu po ukazaniu się trzech gwiazd; typowe potrawy szabatowe: ryby faszerowane, kugel, czulent, cymes.

Świeczniki szabasowe, Muzeum Regionalne w Pińczowie Lichtarz szabasowy, balsaminka, Lubaczów

Rosz HaSzana – Święto Trąbek przypada na pierwszy dzień miesiąca Tiszri, trwa dwa dni; rozpoczyna czas 10 dni pokutnych, zakończonych świętem Jom Kipur; żydowski Nowy Rok; upamiętnia stworzenie świata; według tradycji w tym dniu Bóg otwiera księgę, w której zostały zapisane wszystkie czyny każdego człowieka i wydaje sąd, kto zostanie wpisany do Księgi Życia; zwyczaje: składanie życzeń noworocznych, jedzenie jabłek z miodem, taszlich.

A. Gierymski, Święto trąbek, Muzeum Narodowe, Warszawa Podczas modlitw rozbrzmiewa dźwięk szofaru – rogu baraniego bądź koźlego, symbolizującego m.in. wezwanie do powrotu do Boga i stanięcie przed Nim z bagażem swoich grzechów.

Żydzi nad brzegiem Wisły podczas tzw. taszlich Żydzi nad brzegiem Wisły podczas tzw. taszlich. W głębi widoczny Most Kolejowy przy Cytadeli (Gdański) (1930/10), Warszawa; Zdjęcie ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

Jom Kipur – Dzień Pojednania przypada 10 dnia miesiąca tiszri; Żydzi wierzą, że tego dnia Bóg przebacza człowiekowi grzechy poczynione wobec Niego; przygotowując się do święta, poszczą przez 25 godzin; odwiedza się również cmentarze, rozdaje jałmużnę ubogim, składa wizyty znajomym, prosząc o wybaczenie i pojednanie; publicznie wyznaje się grzechy.

Sukot – Święto Namiotów obchodzone jest 15-21 dnia tiszri i trwa siedem lub osiem dni (poza Izraelem); rodziny przenoszą się do prowizorycznych szałasów (kuczek), by upamiętnić czterdziestoletnią wędrówkę ludu Izraela po pustyni; obchodzone jest w porze jesiennej, po zbiorze plonów, ma ono m.in. charakter rolniczy – dziękczynny za czas żniw; siódmy dzień Sukot to Hoszana Raba (Wielka Radość); podczas nabożeństwa porannego wierni machają etrogiem (zieloną cytrynką) i bukietem nazywanym lulaw, w cztery strony świata oraz ku górze i ku dołowi jako znak wszechobecnej istoty Boga.

Kuczka w Płocku, fot. K. Bielawski

Pesach (Pascha) obchodzone jest podczas pierwszej pełni księżyca po wiosennym zrównaniu dnia z nocą – czyli 15 dnia nisan; trwa 8 dni; upamiętnia wyjście narodu Izraela z Egiptu; charakterystyczna dla tego święta jest uroczysta kolacja (seder); podczas kolacji sederowej spożywa się m.in. macę oraz gorzkie zioła; tradycyjnie nikt nie nalewa sobie sam wina, aby każdy mógł poczuć się jak król; takim wieczorem sederowym była w istocie Ostatnia Wieczerza.

Talerz sederowy z ekspozycji Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E Talerz sederowy z ekspozycji Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma, fot. K. Bielawski

Szawuot – Święto Tygodni obchodzone jest 50 dni po święcie Paschy, 6 dnia miesiąca siwan w Izraelu, a poza Izraelem – 6 i 7; upamiętnia otrzymanie Tory na górze Synaj; tradycyjnie spożywa się potrawy mleczne; jest to starożytne święto pierwszych plonów; ponieważ Góra Synaj miała pokryć się wtedy bujną roślinnością i barwnymi kwiatami, dekoruje się wnętrze synagogi młodymi roślinami; przed świętem Szawuot rozpowszechnił się zwyczaj czytania Tory przez całą noc; według przekazu naród czekający na Mojżesza pod Synajem zaspał – teraz więc czuwa się w wigilię święta; pierwszego dnia w synagodze czyta się tekst dziesięciu przykazań oraz historię Ruth.

Chanuka – Święto Świateł rozpoczyna się 28 dnia miesiąca kislew; święto upamiętnia oczyszczenie Świątyni Jerozolimskiej przez Judę Machabeusza z posągów greckich bóstw po zwycięstwie nad wojskami syryjskimi oraz bohaterstwo Judyty, która zgładziła Holofernesa; aby wznowić kult, potrzebna była oliwa do zapalenia menory; chociaż znaleziono tylko jej małą porcję – świecznik palił się cudownie przez 8 dni; dlatego niezwykłe doniosłym rytuałem jest zapalenie świec na chanukiji – ośmioramiennym świeczniku; z okazji Chanuki dzieci dostają pieniądze lub prezenty; bawią się również w grę nazywaną „bączkiem” (drajdel); spożywa się potrawy smażone głównie na oliwie;

Lampa chanukowa, Judaika w Kamienicy Celejowskiej, Kazimierz nad Wisła, fot. K. Bielawski

Motyw Judyty z głową Holofernesa był szczególnie popularny w malarstwie renesansowym i barokowym Caravaggio „Judyta i Holofernes” Łukasz Cranach „Judyta z głową Holofernesa”

Purim święto Purim przypada 14 dnia miesiąca adar; zgodnie z tradycją to miesiąc urodzin i śmierci Mojżesza; według przekazów Estera – Żydówka – żona perskiego króla Achaszweosza uratowała naród swych przodków przed prześladowaniem Hamana; Purim to święto wielkiej radości i ufności w to, że Bóg wybawia naród Izraela; zakazy jest post i umartwianie; w to święto należy spełnić cztery micwy (obowiązki): wysłuchanie tekstu Księgi Estery, podarowanie dwóch posiłków biedakom (lub złożenie należnej ofiary pieniężnej), wysłanie podarków dla przyjaciół, Seudat Purim – wspólny rodzinny posiłek; wskazane jest picie alkoholu; podczas czytania Księgi Estery, według zwyczaju, za każdym razem gdy rozbrzmiewa imię Haman – zagłusza się je tupaniem i kołatkami. Pośród radosnych zwyczajów popularne jest wykonywanie kukły Hamana, którą potem się spala; specjalną potrawą są trójkątne pierożki nadziewane marmoladą i makiem – „kieszenie” lub „uszy Hamana”.

Purim w Synagodze Nożyków w Warszawie, fot. K. Bielawski

MIĘDZYSZKOLNY KONKURS LITERACKI napisz wiersz lub opowiadanie twórcze poświęcone patronowi szkoły; praca powinna być wydrukowana w formacie A4 (max. 2 strony) i prawidłowo opisana; termin nadsyłania prac do 10 kwietnia 2012 r.; dla uczestników konkursu przewidziane są dyplomy i nagrody rzeczowe.

Dziękuję za uwagę, życząc wielu wrażeń w Lublińcu i we Wrocławiu.