HOLOKAUST

Spis treści Wyjaśnienie pojęcia „Holokaust” Prześladowania przed wybuchem II wojny światowej Polityka eksterminacyjna w czasie II wojny światowej Plan „ ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” Następstwa polityki Holokaustu Galeria

WYJAŚNIENIE POJĘCIA Zagłada Żydów, Holocaust, Szoah, eksterminacja Żydów zamieszkujących Europę dokonana 1939-1945 przez Niemcy przy udziale sojuszników i rządów państw zależnych. Zagłada Żydów zgodna była z programem politycznym A.Hitlera zapisanym w Mein Kampf (tom 1-2, 1925-1926).

Prześladowania rozpoczęły się zaraz po jego dojściu do władzy Prześladowania rozpoczęły się zaraz po jego dojściu do władzy. 1933 usunięto Żydów z urzędów państwowych, 1935 pozbawiono ich praw obywatelskich (tzw. ustawy norymberskie) - odbierano im majątek, ograniczano możliwości pracy, zakazywano podejmowania studiów. Próbowano też zmuszać ich do emigracji, jednak znaczna część państw Europy i Ameryki oraz Australia zamknęły przed Żydami granice (ustalenia konferencji w Évian-les-Bains 1938), pewne możliwości przyjazdu stworzyły im USA. Do wybuchu II wojny światowej spośród 540 tys. niemieckich Żydów wyemigrowało ponad 200 tys. Kulminację wstępnej fazy prześladowań stanowiła noc kryształowa - pogrom, w wyniku którego zginęło ok. 90 Żydów, zniszczeniu uległo 191 synagog i znaczna liczba żydowskich sklepów w Niemczech i Austrii, a do obozów koncentracyjnych trafiło ok. 35 tys. osób. W listopadzie 1938 ok. 17 tys. Żydów pochodzących z Polski Niemcy deportowali na wschód do pasa przygranicznego, gdzie przetrzymywano ich pod gołym niebem - ok. 6 tys. spośród nich Polacy internowali w Zbąszyniu.

Wybuch i pierwsze lata II wojny światowej stanowiły nową fazę polityki eksterminacyjnej. Na terenach zdobytych przez Niemcy do 1941 żyło ok. 7,8 mln Żydów - w tym 3 mln w Polsce, gdzie już jesienią 1939 nakazano im nosić znak identyfikacyjny z gwiazdą Dawida (w III Rzeszy obowiązek taki istniał od jesieni 1941, na okupowanych ziemiach zachodniej Europy od wiosny 1942). Odebrano im wszelką własność, ograniczono swobodę poruszania się itp. Od listopada 1939 w miastach powoływano żydowskie rady starszych, tzw. Judenraty, mające ułatwić wykonywanie rozporządzeń władz okupacyjnych. Zaczęto też tworzyć getta: najpierw w Polsce (ok. 400), a od 1941 również na Litwie, Łotwie, Białorusi i Ukrainie - pokazową placówkę tego typu zorganizowano w czeskim Terezínie ( 1943 Niemcy udostępnili ją inspektorom Międzynarodowego Czerwonego Krzyża). Zarzucono natomiast plany zorganizowania rezerwatów żydowskich na Lubelszczyźnie, Madagaskarze i Syberii. Warunki życia w gettach były tragiczne, a próby ucieczki karano śmiercią. W okupowanej Polsce stworzono ponad 400 obozów pracy przymusowej przeznaczonych dla Żydów, w niektórych śmiertelność sięgnęła 50%.

Inwazja na ZSRR wyznaczyła kolejny etap zagłady Żydów - na zajmowanych przez Wehrmacht terenach wymordowano do końca 1941 ok. 500 tys. osób (zasłużyły się w tym zwłaszcza tzw. Einsatzgruppen). Jednocześnie Niemcy przygotowywali się do "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej". Na mocy ustaleń konferencji w Wannsee (styczeń 1942) za realizację tego programu w Europie Zachodniej i na Węgrzech odpowiadał A. Eichmann, a w Generalnym Gubernatorstwie - O. Globocnik (Reinhard Aktion). Już w grudniu 1941 w obozie zagłady w Chełmnie po raz pierwszy uśmiercono Żydów gazem spalinowym. W 1942 ośrodki zagłady powstały w Bełżcu, Sobiborze, Treblince, następnie w Brzezince i Majdanku - Żydów prosto z ramp wyładowczych kierowano do komór gazowych, zabijając dziennie 6-8 tys. osób. Latem 1942 w wyniku wielkiej akcji deportacyjnej z getta warszawskiego uśmiercono w Treblince ok. 300 tys. Żydów. Ginęli też mieszkańcy gett innych miast polskich oraz Żydzi z całej Europy, ponieważ ośrodki zagłady ze względów ekonomicznych (bliskość największych skupisk ludności żydowskiej) i propagandowych (optymalne możliwości zachowania operacji w tajemnicy przed światem) organizowano wyłącznie na terenie okupowanej Polski. Pozbawiono w nich życia ok. 4 mln Żydów i osób pochodzenia żydowskiego (badano narodowość przodków do trzeciego pokolenia).