Holocaust

Termin holocaust Holocaust, (całopalenie – termin angielski, pochodzący z kościelnej łaciny holocaustum, z gr. holo-kautóo – spalam ofiarę w całości), spolszczenie: Holokaust – określenie stosowane do prześladowań i zagłady milionów Żydów przez władze III Rzeszy oraz jej sojuszników w okresie II wojny światowej. Jest synonimem pojęcia Szoa (hebr. שואה – całkowita zagłada, zniszczenie, – transkrypcja angielska: Shoah), uważanego przez niektórych za stosowniejsze, gdyż nie odwołujące się do pozytywnego znaczenia całopalenia. W Polsce używa się ponadto terminu Zagłada.

Czym był Holocaust Holocaust stanowił bezprecedensową próbę zagłady całego narodu przy użyciu metod przemysłowych, która nigdy wcześniej i później nie była przeprowadzona w takiej skali. Holocaust był wyjątkowy, także dlatego, że w założeniach miał doprowadzić do ostatecznego celowego rozwiązania kwestii żydowskiej, czyli fizycznej likwidacji całego narodu, co nie było wprost wyrażonym celem wobec żadnej innej nacji . Stanowił systematyczny i realizowany przez aparat państwowy proces likwidacji całego narodu w tzw. Endlösung der Judenfrage (Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej) . Chociaż polityka Hitlera wobec Słowian i Bałtów (uznawanych za podludzi) również zakładała eksterminację elit naukowych i kulturalnych (ponieważ zdaniem nazistów cywilizacja i sztuka rozwijały się jedynie dzięki nacjom zachodnim ), oraz eksploatację pozostałej części narodu poprzez pracę niewolniczą , z uwagi na fakt, że polityka przemysłowego ludobójstwa za samą przynależność narodową wymierzona była wyłącznie wobec Żydów, do pozostałych zbrodni nazizmu nie używa się zazwyczaj nazwy Holocaust.

Polityka nazistów wobec Żydów Partia nazistowska i jej przywódca Adolf Hitler po dojściu do władzy w 1933 rozpoczęli realizację programu rasistowskiego i antysemickiego, przewidującego izolację ludności żydowskiej i stopniowe pozbawienie jej wszelkich praw obywatelskich oraz cywilnych. Wspierano także emigrację Żydów z Niemiec. Oskarżali Żydów o pasożytnictwo, wyzysk, demoralizowanie i niszczenie narodów, wśród których zamieszkują. Propaganda nagłaśniała także rzekomą organizację międzynarodowego spisku, obejmującego żydowskich bankierów i przemysłowców, a także polityków pochodzenia żydowskiego i znajdujących się pod wpływem Żydów. Spisek ten miał mieć charakter międzynarodowy; obejmował rzekomo liberałów, socjaldemokratów i komunistów, a także masonów, i inne organizacje społeczno-polityczne przeciwstawiające się ideom nazizmu.

Polityka nazistów wobec Żydów c.d. Propaganda nazistowska stworzyła pojęcie hańbienia rasy (Rassenschande), aby uzasadnić konieczność wprowadzenia restrykcyjnego prawa zakazującego małżeństw kobiet niemieckich z Żydami. Jedna z ustaw norymberskichstawa o ochronie niemieckiej krwi i czci (niem. Gesetz zum Schutze des deutschen Blutes und der deutschen Ehre) z dnia 1 września 1935 wprowadzała sankcje karne za łamanie jej postanowień, zwykle w postaci więzienia lub zesłania do obozu koncentracyjnego.

Odbieranie praw Żydom Najpierw Niemcy odbierali Żydom prawa do: chodzenia po chodnikach, jazdy na rowerze, przebywania w parku, wejścia do kawiarni, restauracji, korzystania z komunikacji miejskiej i kolejowej. Żydzi musieli uczęszczać do specjalnych szkół. Poza miejscem zamieszkania mogli przebywać jedynie w ściśle określonych godzinach. Praktycznie zupełnie pozbawiono ich możliwości godziwej pracy zarobkowej. Nakazano im także noszenia specjalnych opasek z gwiazdą Dawida na ramieniu. Ułatwiało to ich piętnowanie, prześladowanie przez hitlerowskich żołnierzy. Masowo demolowano i rabowano sklepy żydowskie, palono synagogi, uniemożliwiano obchodzenie świąt religijnych.

Powstawanie gett Od października 1939 roku Niemcy zaczęli tworzyć specjalne dzielnice mieszkalne dla Żydów - getta. Później otaczano je murem i drutem kolczastym tak, aby ludność aryjska nie miała z nimi żadnego kontaktu. Pierwsze getta na ziemiach polskich powstały w Piotrkowie Trybunalskim, Puławach i Radomsku. W Terezinie na terenie Czech założono pokazowe getto, które w 1943 roku odwiedzili wysłannicy Czerwonego Krzyża. Chociaż z pozoru getta przypominały zwyczajne osiedla, to jednak panowała w nich wielka ciasnota, racje żywnościowe były bardzo ubogie. Na przykład w 1941 roku racja dla jednej osoby pochodzenia żydowskiego wynosiła 184 kalorii (a dla Niemca - 2310 kalorii). Najlepiej podobno powodziło się tym, którzy pracowali dla Niemców, również przy wywózkach do obozów, przy pilnowaniu porządku. Zdjęcie znajdujące się po prawej stronie przestawia Budowa murów getta w Warszawie na rozkaz gubernatora Fischera, Warszawa , sierpień 1940.

Eksterminacja Żydów Prawdziwa zagłada, jeżeli w ogóle można to tak określić, rozpoczęła się dopiero z początkiem 1942 roku. W styczniu Hitler ogłosił "ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej" ("Endlösung"). Zgodnie z tym założeniem stopniowo wywożono ludzi z getta, zsyłając ich do obozów masowej zagłady. Masowo mordowano także Żydów w obozach pracy. "Ostateczne rozwiązanie" objęło tereny całej Europy. W Związku Radzieckim wykonywały je specjalne grupy operacyjne, tak zwane "Einsatzgruppen". Sami Żydzi na swoje masowe mordowanie mówili "szoa" ("Shoah") czyli "zagład. Poza obozami, najbardziej znanym miejscem eksterminacji jest wąwóz Babi Jar koło Kijowa, gdzie w 1941 zamordowano ok. 100.000 Żydów, a także podwileńskie Ponary, gdzie naziści wymordowali prawie 80.000 Żydów.

Eksterminacja Żydów krajach europejskich Rząd III Rzeszy nie tylko realizował plan wymordowania Żydów przy pomocy własnych wyspecjalizowanych służb na terytoriach okupowanych, ale także stosował naciski polityczne i wojskowe, aby zmusić pozostałe kraje europejskie do współpracy w tej zbrodni. Rezultaty takiej polityki były różne: od aktywnej współpracy (Słowacja, Francja), przez współpracę częściową (Rumunia, Bułgaria,Węgry), do kategorycznej odmowy (Włochy, Dania).

Sposoby zabijania Żydów Władze nazistowskie oceniły taką metodę zabijania Żydów za zbyt kosztowną (amunicja) i pracochłonną oraz trudną do powtórzenia w krajach, w których terror był słabszy, a działania wojenne dalekie. Na mniejszą skalę eksperymentowano z innym pomysłem: samochodami wydzielającymi gazy spalinowe do ładowni i zabijające znajdujących się w niej ludzi tlenkiem węgla. Jeszcze przed decyzjami Konferencji w Wannsee takich metod użyto w obozie zagłady ludności żydowskiej z wydzielonego Kraju Warty (Wartheland) – Kulmhof. W niektórych obozach stosowano gaz Cyklon B, używany dawniej jako środek owadobójczy. Eksterminacja obejmowała wszystkie grupy Żydów lub osób uznanych za Żydów, w tym osób starszych, kobiet i dzieci. Systematycznie opróżniono żydowskie getta, przeprowadzano polowanie na Żydów ukrywających się po tzw. stronie aryjskiej, zwożono ludzi z terytoriów okupowanych całej Europy. Wykorzystując pomoc kolaborantów osoby pochodzenia żydowskiego odizolowywano i wysyłano transportem kolejowym do obozów zagłady, gdzie były z reguły bezzwłocznie kierowane do komór gazowych, ich ciała palone, a mienie stawało się własnością III Rzeszy.

Polskie Państwo Podziemne wobec eksterminacji Żydów Już od lipca 1942 roku podziemie polskie stale donosiło Londynowi o masowych zagładach dokonywanych na Żydach w obozach przez Niemców. Początkowo Anglicy nie wierzyli w doniesienia. We wrześniu 1942 roku Kierownictwo Walki Cywilnej wydało odezwę, w której protestowało przeciwko takiemu traktowaniu ludzi. Armia Krajowa nawiązała kontakt z organizacją bojową w getcie warszawskim - ŻOB (Żydowska Organizacja Bojowa). Była to konspiracyjna grupa wojskowa powstała z inicjatywy lewicy syjonistycznej, Bundu i PPR-u. W AK w gruniu 1942 roku powstała Rada Pomocy Żydom zwana "Żegotą". Żydom pomagała również ludność cywilna: głównie udzielając schronienia, za co groziła kara śmierci zarówno dla ukrywającego się Żyda, jak i dla Polaka, który mu pomagał. Jednakże postawa Polaków nie była jednolita. Z jednej strony chętnie udzielano im schronienia, a z drugiej wydawano bądź szantażowano, w najlepszym razie obojętnie patrzono na ich los. Nie należy jednak oceniać postawy Polaków żyjąc w miarę bezpiecznym i spokojnym XXI wieku, bo trudno przewidzieć jak człowiek się zachowałby w takiej sytuacji - w końcu nie każdy decydował się na bohaterskie czyny ratując Żydów, ale z drugiej strony ratował siebie i swoich najbliższych. Stąd też ocena nigdy nie będzie obiektywna.

Powstania w gettach Już od początku ludność żydowska próbowała stawiać opór przeciwko Niemcom. Pierwsze powstania wybuchły między innymi w Klecku 21 lipca 1942 rok i w Lachwi 3 września 1942 roku. Jeżeli chodzi o powstanie w getcie warszawskim, to najpierw kilka słów o samym getcie. Otóż, getto to zostało podzielone na dwie części: małe i duże getto. W dużym znajdował się Pawiak i to właśnie tam rozpoczęły się pierwsze walki powstańcze. Pomiędzy obiema częściami przebiegała powiem "aryjska" ulica i Żydzi musieli długo czekać, zanim otworzono bramy i pozwolono im przejść do drugiej części. W 1942 roku zbudowano dla nich specjalną kładkę (mogę stwierdzić że sytuacja ta jest bardzo dobrze zobrazowana w filmie Romana Polańskiego "Pianista")

Sytuacja w innych gettach Reichsführer SS Heinrich Himmler zarządził likwidację wszystkich gett na terenie okupywanej Polski 11 czerwca 1943 roku. Jako pierwsze likwidacji miało podlec getto lwowskie. Dnia 2 sierpnia w Treblince, największym po Oświęcimiu miejscu kaźni Żydów, wybuchł bunt więźniów. Na jego czele staną Leichert, były kapitan Wojska Polskiego. Części więźniów udało się zbiec do okolicznościowych lasów. W dwa tygodnie później w Białymstoku wybuchło kolejne powstanie żydowskie po tym jak oddziały SS przystąpiły do jego likwidacji. Na czele powstania białostockiego stanął M. Tennenbaum, jednak Niemcy już po kilku dniach opanowali sytuację i zabili powstańców. 14 października wybuchł bunt więźniów w Sobiborze pod wodzą byłego radzieckiego oficera A. Pieczerskiego. Więźniom udało się opanować magazyn broni, zabili nawet dwunastu SS-manów i 300-osobową grupą sforsowali ogrodzenie z drutu kolczastego. Większość uczestników został jednak złapana w okolicznych lasach przez policję i SS. W ramach akcji "Erntefest" ("Dożynki") Niemcy dnia 3 listopada 1943 roku dokonali masowego mordu na 18 tysiącach Żydów w Majdanku. W gettach panował bród, ludzie umierali z głodu, szerzyły się epidemie i zarazy. W ciągu trzech lat w getcie warszawskim zmarło lub zostało zabitych około 100 tysięcy Żydów. Największe getta powstały w: Warszawie, Łodzi, Częstochowa, Sosnowiec, Stanisławów, Lublin, Lwów, a także w Wilnie, Kownie i Mińsku. W 1943 roku zlikwidowano praktycznie wszystkie.

Skutki Niemieckiej polityki eksterminacji Żydów Skutkiem prowadzonej przez Niemców polityki eksterminacji Żydów była śmierć 5-6 milionów osób i prawie doszczętna likwidacja wielu społeczności żydowskich, w szczególności zamieszkujących wschodnią Polskę, Galicję i Ukrainę. Z tego regionu zniknęła cała kultura sztetli, wszystkie skupiska chasydów, w zaniku pozostał język jidysz. Zginęło wówczas 80-90% Żydów zamieszkałych przed wojną Europę Środkową. Wśród ocalałych wiele osób cierpiało na liczne post-traumatyczne przypadłości psychologiczne. Ich umiejętność opowiadania o przeszłości dojrzewała bardzo powoli.

Wykonanie Bitel Michał kl. III „c”