Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

AZJA – zagadnienia społeczno-gospodarcze Justyna Drop

Zróżnicowanie rasowe i etniczne Mieszkańcy Azji tworzą prawdziwą mozaikę narodów, ras, kultur oraz religii. Przedstawiciele rasy żółtej zamieszkują przede wszystkim Azję Wschodnią ( Chiny, Japonię, Mongolię) oraz Południowo - Wschodnią ( Indonezję, Tajlandię, Wietnam, Kambodżę). Do grupy tej zalicza się także niektóre ludy syberyjskie, np. Jakutów. Przedstawiciele rasy białej to ludy północnych i centralnych Indii, Arabowie, Żydzi, a także Rosjanie zamieszkujący południową Syberię. Przedstawiciele rasy czarnej stanowią niewielki odsetek mieszkańców Azji, spotkać ich można w południowych Indiach i Sri – Lance. Azja jest kolebką najstarszych cywilizacji globu ziemskiego: sumeryjskiej, hebrajskiej, perskiej, indyjskiej, chińskiej, mongolskiej itp. Badaniem tych kultur zajmują się odpowiednie działy orientalistyki. Mieszkańcy Indii, mimo ciemnych oczu, czarnych włosów i śniadej skóry, są przedstawicielami rasy białej. Mongoł, należy do rasy żółtej

Języki i Religie w Azji Ludność Azji posługuje się setkami języków należących do kilkunastu rodzin językowych. Najliczniejsza grupa mieszkańców kontynentu używa języków z rodziny chińsko – tybetańskiej oraz indoeuropejskiej. Z kontynentu azjatyckiego wywodzą się wszystkie wielkie religie świata. Kolebką chrześcijaństwa, judaizmu oraz islamu jest Azja Południowo - Zachodnia. Buddyzm i hinduizm biorą swoje początki z obszaru dzisiejszych Indii. Ponadto na tym kontynencie narodził się konfucjanizm ( Chiny) i szintoizm ( Japonia). Najliczniejszą grupę religijną stanowią wyznawcy islamu ( ok. 845 mln osób), Hinduiści 813 mln osób, Chrześcijaństwo wyznaje ok. 300 mln osób. Wielki Posąg Buddy w Leshan ma 71 m, znajduje się we wschodniej części Gór Emei. Jego rzeźbienie rozpoczęto w 713 roku. Po 90 latach prace nad posągiem zakończono. Buddę wyrzeźbiono w górskim zboczu nad płynącą w dole rzeką. Mówi się, że „całą górą jest posąg, a całym posągiem góra”.

Religie w Azji Chrześcijaństwo Islam Buddyzm Katolicy Protestanci Prawosławni Ormianie Islam Sunnici Szyici Wahhabici Buddyzm Buddyści Lamaiści Szintoizm Hinduizm Judaizm Sikhizm Konfucjanizm, Taoizm Religie naturalne Obszary niezamieszkane

Liczba ludności Azji W drugiej połowie XX wieku w Azji nastąpił bardzo szybki wzrost liczby ludności. W 1950 r. mieszkało tam 1,4 mld osób, w 1973 r. aż 2,4 mld osób. Główną przyczyną eksplozji demograficznej był malejący współczynnik zgonów. Mniejsza śmiertelność wynikała z poprawy warunków życia mieszkańców oraz polepszenia stanu opieki zdrowotnej. Pod koniec XX i na początku XXI w tempo wzrostu liczby ludności zmalało. Jednak w poszczególnych krajach wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie ( Arabia Saudyjska i Bangladesz). Obecnie liczba ludności w Azji wynosi: 4,1 miliarda osób ( 2009 rok), jest to 61% ogólnej populacji na całej Ziemi. Szanghaj

Rozmieszczenie ludności w Azji Ludność kontynentu jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. Ludność skupia się głównie w Azji Wschodniej ( wschodnie Chiny, Japonia , Korea), Południowo – Wschodniej ( Indonezja, Filipiny, Wietnam, Tajlandia, Myanmar) i Południowej ( Indie, Pakistan, Bangladesz). Na powyższym obszarze, zajmującym 28% powierzchni Azji, mieszka ponad 80% ludności azjatyckiej. Prawie bezludne są natomiast olbrzymie tereny Syberii oraz półpustynne i pustynne obszary centralnej i południowo – zachodniej Azji. O nierównomiernym zaludnieniu kontynentu świadczą również dane dotyczące gęstości zaludnienia. Państwa posiadające największy ten wskaźnik to np. Malediwy 1321 osób/km² Bangladesz 1099 osób/km² , podczas, gdy w dużej Mongolii gęstość zaludnienia wynosi: 1,75 osób/km 2 a w Kazachstanie 5,7 osób/km 2 . Azja jest kontynentem o najwyższej gęstości zaludnienia na Ziemi. Średnio na 1 km2 przypada tam 93 osób. Zatłoczona Dhaka, stolica Bangladeszu

Gęstość zaludnienia w Azji Liczba mieszkańców na 1 km 2 Powyżej 200 100 – 200 50 -100 10 – 50 1 -10 Poniżej 1 Obszary niezamieszkane

Miasta giganty w Azji Spośród innych kontynentów Azję wyróżnia duża liczba miast-gigantów. Znajduje się tam ponad 200 aglomeracji o liczbie ludności przekraczającej milion. W 10 aglomeracjach liczba ludności przekracza 10 milionów! Największe miasta i zespoły miejskie to: Szanghaj w Chinach – 16,3 mln miasto ( 2010), aglomeracja -18,5 mln Tokio – w Japonii – 8,7 mln miasto 2010, 37,7 mln – aglomeracja (Yokohama, Kawasaki, Saitama) , Mumbaj ( Bombaj) w Indiach – 13,8 mln miasto i 21,9 mln –aglomeracja ( 2010), Karaczi w Pakistanie – 13,2 mln – miasto, 16,7 mln aglomeracja ( 2010), Seul w Korei Płd – 12,5 mln – miasto, 24,5 mln – aglomeracja (Bucheon, Goyang, Incheon, Seongnam, Suweon) (2010), Kalkuta w Indiach – 5, 1 mln samo miasto i 15,6 mln - aglomeracja ( 2010), Dhaka w Bangladeszu – 10,8 mln miasto, aglomeracja 14,3 mln ( 2010) New Delhi w Indiach – 12,5 mln - miasto, aglomeracja - 23,9 mln. Panorama Szanghaju – najludniejszego miasta w Azji.

Kraje Azji Największym krajem w Azji jest Rosja, której azjatycka część zajmuje powierzchnię 13 mln km 2 ( całkowita pow. 17, 1 mln km2). Rosja jest także największym państwem na świecie według powierzchni, jej terytorium jest większe od kontynentu: Europy, Australii i Antarktydy. Drugie pod względem wielkości są Chiny – 9,6 mln km 2, Trzecie Indie – 3,3 mln km 2, Do najmniejszych krajów Azji, nieprzekraczających 1000 km 2 należą: wyspiarskie Malediwy, Singapur i Bahrajn. Najludniejsze w Azji, a zarazem na świecie są Chiny – 1,3 mld osób, niewiele ustępują im Indie – 1,1 mld osób. Kraje o największych dochodach (PKB na 1 mieszkańca – 2009r.) w Azji to: Katar ( 83,8 tyś USD – pod względem dochodu na 1 mieszkańca w 2009 r. najbogatsze na świecie) Japonia ( 32,6 tyś USD), Zjednoczone Emiraty Arabskie( 36, 5 tyś USD, Hongkong, Kuwejt ( 38,3 tyś USD), Singapur i Izrael ( 28, 3 tyś USD). Japonia, Singapur ( 50,5 tyś USD), Hongkong i Izrael są krajami wszechstronnie rozwiniętymi o zróżnicowanych źródłach dochodu, pozostałe czerpią dochód głównie ze sprzedaży ropy naftowej i gazu ziemnego. Najbiedniejsze państwa to: Kambodża ( 2,0 tyś USD), Nepal ( 1,2 tyś USD), Bangladesz, Myanmar i Afganistan ( 935 USD). Jedną z przyczyn trudnej sytuacji gospodarczej tych państw jest przeludnienie wynikające z bardzo wysokiego przyrostu naturalnego a także skutki działań wojennych ( Kambodża, Afganistan).

Gospodarka Azji  Azja jest najbardziej zróżnicowanym pod względem gospodarczym obszarem świata. W ostatnim dwudziestoleciu kontynent ten wykazuje najwyższe tempo wzrostu gospodarczego. Pod względem PKB na jednego mieszkańca najbogatszym krajem Azji jest Katar z największą wartością PKB/os równą 83,8 tyś USD. Stało się tak za sprawą wielkich pokładów gazu ziemnego i ropy w tym kraju. Sprzedaż tych surowców doprowadził Katar do wielkiego bogactwa. Japonia jest drugą największą gospodarką świata zaraz po USA. Jednak Chiny bardzo szybko nadrabiają do niej dystans, notując wysoki wzrost gospodarczy i prawdopodobnie już wkrótce zajmą jej miejsce. Poza tymi wielkimi potęgami gospodarczymi, w Azji znajdują się najsłabiej rozwinięte państwa na świecie, jak np. Afganistan, Nepal, Bhutan czy Bangladesz.

Rolnictwo azjatyckie Na rozwój rolnictwa w Azji bardzo duże znaczenie mają warunki przyrodnicze. Ponad połowa powierzchni kontynentu nie nadaję się do zagospodarowania rolniczego, są to przede wszystkim ogromne obszary zajęte przez pustynie, półpustynie, tajgę, tundrę oraz wysokie góry. Najkorzystniejsze warunki do rozwoju rolnictwa w Azji panują we wschodniej części Chin, na Półwyspie Indochińskim, w Indiach oraz w dolinie Eufratu i Tygrysu. Na tych terenach dominują grunty orne. Ze względu na ogromne potrzeby licznego społeczeństwa, produkcja rolnicza jest w Azji wysoka. Główna roślina żywieniowa we wschodniej i południowo-wschodniej części kontynentu to ryż. Z Azji pochodzi ok. 90 % światowej produkcji ryżu, 97% juty, 81% herbaty i 94% kauczuku naturalnego. Ponadto Azja ma znaczny udział w światowej produkcji batatów, pszenicy, herbaty oraz bawełny. Pola ryżowe w Indonezji

W południowej i południowo – wschodniej części kontynentu znajdują się wielkoobszarowe i wysokodochodowe plantacje. Większość pochodzącej z nich produkcji jest przeznaczana na eksport. Na plantacjach uprawia się przede wszystkim kauczukowiec, palmę oleistą, herbatę i cytrusy. Plantacje herbaty w Indiach Rozległe obszary łąk oraz pastwisk w Azji Środkowej i Południowo – Zachodniej wykorzystuje się do wypasu bydła i owiec. W niektórych krajach, np. w Chinach duże znaczenie ma hodowla trzody chlewne. Znaczny udział w produkcji zwierzęcej w Azji ma również hodowla drobiu. Dużą rolę w wyżywieniu mieszkańców Azji odgrywa rybołówstwo. Japonia i Chiny należą do krajów o największych połowach ryb na świecie. W Azji Wschodniej i Południowo – Wschodniej ryby dostarczają 30 % białka zwierzęcego. Ważnym elementem diety Azjatów są także owoce morza: kraby, małże, skorupiaki, a także wodorosty.

Przemysł w Azji Poziom przemysłu w Azji jest bardzo zróżnicowany, a jego rozmieszczenie nierównomierne. Na obszarach, na których występują złoża surowców mineralnych koncentruje się przemysł wydobywczy Najważniejszymi gałęziami przemysłu Azji są: energetyka (20% światowej produkcji energii elektrycznej), hutnictwo (40% światowej produkcji surówki żelaznej i stali surowej), przemysł elektromaszynowy i elektrotechniczny, przemysł chemiczny, przemysł włókienniczy. W Azji eksploatuje się znaczne ilości węgla kamiennego i brunatnego, rud żelaza, boksytów, rud cynku i ołowiu a także złota. Największe znaczenie gospodarcze w skali całego kontynentu ma jednak wydobycie ropy naftowej. Szacuje się, że znajduje się tu ok. 70 % zasobów światowych tego cennego surowca. Główne rejony eksploatacji złóż ropy naftowej to: dno i wybrzeże Zatoki Perskiej, rejon M. Kaspijskiego oraz Archipelag Malajski. Kraje położone nad Zatoką Perską – Arabia Saudyjska, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Iran, swoją gospodarkę oparły właśnie na wydobyciu ropy naftowej. Dzięki sprzedaży tego surowca, wartość PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest dość wysoka. Państwa azjatyckie, które są największymi eksporterami ropy naftowej na świecie należą do Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową ( OPEC). Do tej organizacji należy 12 państw. Ich przedstawiciele spotykają się na posiedzeniach, podczas których decydują np. o wielkości wydobyciu ropy, kontrolując tym samym swoje dochody.

Światowe wydobycie ropy naftowej w 2009 roku wyniosło 84,86 mln baryłek dziennie, czyli około 4130 mln ton rocznie. Było ono niższe w porównaniu do 2008 roku o 74 mln ton, kiedy to łączne wydobycie sięgnęło 4204 mln ton. Przeszło 39% produkcji (1624 mln ton) przypada na państwa zrzeszone w kartelu OPEC. Dla porównania, wydobycie ropy naftowej w Polsce w 2008 r. wyniosło 740 tys. ton, czyli 0,24% produkcji światowej. Wśród światowej czołówki w wydobyciu ropy naftowej w 2009 roku przodowała ( i wciąż przoduje) Rosja z 12 % udziałem w światowej produkcji. Wydobycie ropy w Rosji wzrosło do rekordowego poziomu, dzięki eksploatacji nowych złóż Wankor na Syberii. Jednocześnie Rosja korzysta na decyzji państw OPEC, które przed rokiem ograniczyły wydobycie ropy, aby zahamować spadek ceny ropy na świecie. Rosja nie należy do OPEC i nie wprowadziła takich ograniczeń. Dzięki temu Rosja wyprzedziła Arabię Saudyjską, największego dotąd producenta ropy na świecie, który jest nieformalnym liderem OPEC. Producent 2009 [mln ton] Udział w światowej produkcji Rosja 497 12% USA 393 10% Arabia Saudyjska 385 9% Chiny 184 4% Iran 182

Japonia – kraj kwitnącej wiśni Cesarstwo Japonii ( Nippon) - państwo usytuowane na wąskim łańcuchu wysp na zachodnim Pacyfiku, u wschodnich wybrzeży Azji, o długości 3,3 tys. km. Archipelag rozciąga się niemal południkowo i składa się prawie z 4 tysięcy wysp, oddzielających Morze Japońskie od Oceanu Spokojnego. Największe z nich – Honsiu, Hokkaido, Kiusiu i Sikoku – wchodzą w skład Wysp Japońskich. Łączna powierzchnia kraju - 377 921 km² Ludność – 126, 8 mln osób Język urzędowy – japoński Stolica - Tokio Waluta - jen Niemal w całej Japonii rosną drzewa wiśni, sadzone powszechnie ze względu na piękne kwiaty. Z tego powodu Japonia często jest nazywana „krajem kwitnącej wiśni”.

Japonia – warunki naturalne W krajobrazie tego wyspiarskiego kraju Azji dominują góry powstałe podczas orogenezy alpejskiej. Wraz z wyżynami zajmują one ok. 85% powierzchni tego kraju. Niziny występują tylko na niektórych odcinkach wybrzeża Japonia leży w aktywnej strefie sejsmicznej, na styku 2 płyt litosfery: eurazjatyckiej i pacyficznej. Efektem takiego położenia jest ożywiony wulkanizm i częste trzęsienia ziemi. W tym kraju jest ponad 150 wulkanów, z czego 40 uznaje się za aktywne. Każdego roku rejestruje się tu kilka tysięcy wstrząsów o różnej sile. Najbardziej znanym wulkanem i zarazem najwyższym szczytem Japonii jest Fudżi ( 3776 m n.p.m.) na wyspie Honsiu. Wulkan Fudżi, źródło: www.talesofatraveller.wordpress.com

Klimat i roślinność Japonii Na obszarze Japonii jest wiele rzek. W większości są one krótkie. Najdłuższa z nich ma zaledwie 367 km. Japońskie rzeki charakteryzują się dużymi spadkami i są zasobne w wodę. Z tego względu wykorzystuje się je do celów energetycznych. W Japonii występuje także bardzo duża ilość gorących źródeł, których obecność związana jest z aktywnością wulkaniczną. Klimat Japonii jest bardzo zróżnicowany ze względu na dużą rozciągłość południkową. Północna część kraju ( głównie Hokkaido) ma klimat umiarkowany, środkowa i południowa – podzwrotnikowy, na południe od Okinawy panuje klimat zwrotnikowy. Na strefowe cechy klimatu nakładają się skutki cyrkulacji monsunowej. Monsun letni, wiejący znad oceanu ku lądowi, przynosi obfite opady atmosferyczne na południu i wschodzie kraju. Monsun zimowy, wiejący z wnętrza kontynentu ku oceanowi, przynosi opady na północnym zachodzie. Częstym zjawiskiem w Japonii są tajfuny – gwałtowne wiatry powodujące wielkie zniszczenia. Nawiedzają one wybrzeża w sierpniu i we wrześniu, gdy słabnie monsun letni. W przeważającej części Japonii roczna suma opadów atmosferycznych przekracza 1200 mm, a na południu dochodzi nawet do 4000 mm Ukształtowanie powierzchni Japonii i jej ciepły klimat sprzyjają rozwojowi bujnej roślinności. Aż 2/3 powierzchni tego kraju zajmują lasy. Na północy są to głównie lasy iglaste i mieszane, a na południu – zawsze zielone lasy podzwrotnikowe. Najczęściej spotykanymi roślinami są: klon japoński, cedr japoński, miłorząb japoński i bambusy.

Ludność i urbanizacja Japonii Japonia należy do najludniejszych państw świata. Z liczbą 127 mln mieszkańców zajmuje 10. miejsce pod tym względem w świecie. Gęstość zaludnienia w tym kraju jest duża i wynosi 338 osób/km2. Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne. Wpływają na to zarówno warunki klimatyczne, rzeźba terenu, jak i czynniki gospodarcze. Najgęściej zaludniony jest pas wybrzeża nad Oceanem Spokojnym i wewnętrznym Morzem Japońskim, a także silnie uprzemysłowiona, środkowa część kraju. Na wyspie Honsiu mieszka aż 80% ludności kraju. W niektórych regionach tej wyspy gęstość zaludnienia przekracza 2000 os/km 2. W Japonii znajduje się 6 ponadmilionowych zespołów miejskich. Trzy największe aglomeracje położone są na wschodnim wybrzeżu Honsiu. Są to: Tokio – Jokohama, Osaka – Kobe – Kioto oraz Nagoja. Leżą one dość blisko siebie i tworzą jeden z najbardziej zurbanizowanych regionów świata. Jest to tzw. Megalopolis Nippon. Skupia 75 mln mieszkańców, Zajmuje obszar około 41 tys. km2 (11% terytorium państwa) i rozciąga się na długości około 1000 km. W jego skład wchodzą największe okręgi przemysłowe Japonii: Keihin, Hanshin, Chūkyō, Kitakiusiu, wytwarzające 75% krajowej wartości produkcji przemysłowej. Całość łączy nowoczesny system komunikacyjny.

Gospodarka Japonii Jeszcze na początku XX wieku Japonia była typowym krajem rolniczym ze słabo rozwiniętym przemysłem. Rolnicy stanowili 60% ogółu zatrudnionych. Dziś Japonia należy do najlepiej rozwiniętych państw świata i jest określana mianem potęgi gospodarczej. Japonia należy do drugiej po Stanach Zjednoczonych potęgi przemysłowej świata. Niewątpliwy wpływ na szybki wzrost gospodarczy miała pomoc finansowa i duże inwestycje Amerykanów oraz tradycyjna pracowitość Japończyków. Naród ten znany jest z wielkiego zaangażowania i doskonałej organizacji pracy. Japonia zainwestowała także dużo w oświatę i badania naukowe. Efektem tego było wykształcenie wykwalifikowanej kadry pracowniczej oraz rozwój nowoczesnych technologii. Ze względu na niedostatek surowców mineralnych w Japonii przeważa przemysł przetwórczy. Należy od do najnowocześniejszych i najwydajniejszych na świecie. Wyroby owego przemysłu mają wysoką jakość, a ich produkcja jest w pełni zautomatyzowana i oparta na najnowszych rozwiązaniach technologicznych. Keihin - największy i najsilniej zurbanizowany okręg przemysłowy w Japonii, obejmujący obszar nad Zatoką Tokijską, obejmujący Tokio, Kawasaki i Jokohamę. Fragment pasa Keihin: elektrownia w Kawasaki

Największa na świecie elektrownia jądrowa Kashiwazaki Kariwa. W Japonii rozwinął się przemysł hutniczy, maszynowy, stoczniowy, samochodowy oraz chemiczny. Szczególną rolę odgrywa przemysł wysokiej technologii, na przykład elektroniczny, optyczny i farmaceutyczny. W państwie tym znajduje się kilkadziesiąt ośrodków przemysłu high-tech. Powstają w nich nowoczesne rozwiązania technologiczne, wykorzystywane we wszystkich działach gospodarki. Fabryka Sharp w Sakai – najnowocześniejsza fabryka matryc 10 generacji Japonia należy do czołowych producentów energii elektrycznej na świecie. W strukturze wytwarzania energii w tym kraju znaczny udział mają elektrownie atomowe (30%). W tym kraju działała ponad 60 reaktorów jądrowych. Największa na świecie elektrownia jądrowa Kashiwazaki Kariwa.

Rolnictwo w Japonii Mimo niewielkiej powierzchni gruntów nadających się pod uprawy ( ok. 14%), rolnictwo w Japonii pokrywa prawie 70 % zapotrzebowania tego kraju na żywność. Wynika to głównie z wysokiej wydajności, wysokiego poziomu mechanizacji oraz dużym zużyciem nawozów sztucznych i powszechnego nawadniania. Dzięki powyższym cechom japońskiego rolnictwa kraj ten uzyskuje dwa, a nawet trzy zbiory w ciągu roku. Najważniejszą uprawą jest ryż i pszenica. Uprawia się tu także: jęczmień, herbatę, rzepak, buraki, fasolę, soję i ziemniaki. Ze względu na zbyt małą ilość łąk i pastwisk oraz ograniczoną produkcję pasz treściwych hodowla zwierząt odgrywa niewielką rolę. Nie zaspokaja zapotrzebowania żywnościowego, które musi być uzupełniane importem. Pola ryżowe nieopodal Kawasaki

Transport w Japonii Japonia ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć transportową. Wszystkie większe wyspy połączone są systemem mostów i tuneli kolejowo – drogowych. Gęstość dróg w tym kraju należy do największych na świecie. Duże miasta połączone są siecią kolei Shinkansen. Shinkansen serii 700 na Stacji Dworzec Tokio. Ten superekspres porusza się ze średnią prędkością 270km/h. Ze względu na wyspiarskie położenie oraz pozycję w światowym handlu. Japonia zaliczana jest do potęg morskich. Chiba, Nagoja, Jokohama to jedne z największych portów handlowych na świecie. Tokijskie lotnisko Haneda to jeden z największych portów lotniczych świata. Obsługuje ono rocznie ponad 56 mln pasażerów.