Przewód pokarmowy

Jama ustna Jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego. wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu przygotowanie do dalszego trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i mieszany ze śliną,( enzym trawienny amylazę ślinową tzw.ptialinę).

Jama ustna cd. Dorosły człowiek ma 32 zęby, 16 w szczęce i 16 w żuchwie: 4 siekacze 2 kły 4 zęby przedtrzonowe 6 trzonowych

Siekacze służą do odgryzania kęsów, kły do rozrywania pokarmu, trzonowe i przedtrzonowe do jego rozcierania.

Kubki smakowe Dzięki nim wyczuwamy: konsystencję, temperaturę, smak, zapach czy dany pokarm nadaje się do spożycia.

Akt połykania Jama ustna składa się z : przedsionka jamy ustnej jamy ustnej właściwej. Przedsionek ograniczony jest od przodu wargami górną i dolną a od tyłu łukami zębowymi.

gardło przedłużenie jamy ustnej i jamy nosowej, - wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych przedłużenie jamy ustnej i jamy nosowej, przechodzący dalej w przełyk i krtań.

Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, do miejsca przejścia w przełyk. . Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne W miejscu przejścia gardła w ścianę tylną jest migdałek gardłowy - trzeci migdał.

W ścianie przedniej gardła, widoczne są nozdrza tylne, łącza one jamę nosową z gardłem, poniżej znajduje się cieśń gardzieli -miejsce łączenia się z jamą gardłową. Najniżej znajduje się wejście do krtani.

przełyk łączy gardło z żołądkiem. Czynność przełyku polega na transporcie pokarmu z gardła do żołądka. Ściana przełyku nie ma zdolności wchłaniania pokarmu ani trawienia.

Rozróżniamy część: szyjną, piersiową, brzuszną. Przełyk ma długość średnio około 23-25 cm, odległość od siekaczy do żołądka około 40 cm

trzy fizjologiczne zwężenia przełyku: zwężenie górne – w przejściu gardła w przełyk, zwężenie środkowe jest ono powodowane przyleganiem obu sąsiednich narządów tj.oskrzele lewe i aorta Zweżenie dolne-podobnie jak i górne, jest zwężeniem czynnościowym( wzrost napięcia mięśni okrężnych)-3 cm powyżej wpustu żołądka.

Budowa ściany przełyku Ściana przełyku zbudowana jest licząc od wewnątrz z: błony śluzowej utkania podśluzowego błony mięśniowej warstwy okrężnej warstwy podłużnej

Żołądek

żołądek

Wielkość Wielkość żołądka jest zmienna i zależy od jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji ciała. Długość żołądka: 25-30 cm Szerokość żołądka: 12-14 cm Pojemność: 1000-3000 ml

Podział anatomiczny wpust żołądka dno żołądka trzon żołądka krzywizna mniejsza krzywizna większa ( część przedodźwiernikową odźwiernik

trawienie zawartych w pokarmie białek (nie zachodzi trawienie tłuszczów, narząd stanowiący część przewodu pokarmowego, trawienie cukrów jest hamowane przez niskie pH żołądka). Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne

podpuszczka – ścina białko w mleku (obecna tylko u niemowląt), pepsyna – zapoczątkowuje trawienie białek (w obecności HCl). Żołądek wydziela kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje

Jelito cienkie dzielimy na trzy podstawowe części. dwunastnica, jelito czcze jelito kręte. Stosunkowo ściśle daje się odgraniczyć jedynie dwunastnica – jelito czcze przechodzi w kręte bez wyraźnej granicy.

Dwunastnica Rurkowaty narząd o długości około 30 centymetrów. Łączy się on z żołądkiem a następnie przechodzi w jelito czcze. Tutaj wpada żółć z wątroby oraz sok trzustkowy z trzustki (o odczynie zasadowym w ilości około 2,5 litra na dobę)

Jelito czcze Jest to rurowaty narząd o długości 2-5 metrów. W błonie śluzowej jelita cienkiego występują liczne gruczoły, wydzielające sok jelitowy lub zasadowy śluz (około 2 litrów na dobę). Błona śluzowa ma również mnóstwo malutkich, unerwionych wypustek, do których dochodzą bardzo cienkie naczynia krwionośne i limfatyczne. Każda wypustka (kosmek) ma na sobie mikrokosmki. . Tutaj odbywa się zasadnicza część trawienia

Jelito kręte W jelicie krętym odbywa się końcowe trawienie pokarmów. Jelito kręte kończy się zastawką krętniczo-kątniczą i przechodzi w jelito grube.

Różnicowanie Jelito czcze różni się od jelita krętego następującymi cechami: Położenie anatomiczne (dystalnie położone jest jelito kręte); Jelito kręte ma nieco mniejszą średnicę; Jelito kręte ma więcej grudek chłonnych (jest dalej od bakteriobójczego działania kwasu solnego). Grudki chłonne są częściej skupione a rzadziej samotne (inaczej niż w jelicie czczym).

Funkcje Funkcją jelit jest wchłanianie wartości odżywczych. Wewnątrz jelito pokryte jest wypustkami (kosmkami), które wchłaniają strawiony pokarm, skąd przechodzi on do organizmu

Jelito grube Jelito grube dzieli się na : jelito ślepe (kątnicę), okrężnicę odbytnicę. Okrężnicę z kolei dzielimy na: okrężnicę wstępującą okrężnicę poprzeczną (poprzecznica) okrężnicę zstępującą i okrężnicę esowatą (esicę).

Odbyt w anatomii końcowy otwór przewodu pokarmowego. Odbyt zamykany jest przez wieniec silnych mięśni tworzących zwieracz odbytu. Podstawową funkcją odbytu jest wydalanie kału w procesie defekacji.

WYDZIELANIE SOKÓW TRAWIENNYCH I ICH ROLA. Soki trawienne są wydzieliną licznych gruczołów przewodu pokarmowego. W ich skład poza wodą wchodzą enzymy, elektrolity i różne składniki organiczne oraz nieorganiczne. Przewód pokarmowy wydziela w ciągu doby ok. 9 l soku.

Jama ustna W jamie ustnej wydziela się ślina. Ten sok trawienny wydzielany jest przez ślinianki przyuszne, podżuchwowe podjęzykowe oraz liczne komórki rozsiane w całej jamie ustnej

Ślinianki wydzielają w ciągu doby ok . Ślinianki wydzielają w ciągu doby ok. 1,5 l śliny, której główną funkcją jest nawilżanie jamy ustnej i spożywanych suchych pokarmów, a także ułatwienie ich połykania.

Żołądek Zawarte w soku żołądkowym enzymy trawią białka i tłuszcze. wydziela w ciągu doby ok. 2,5 l soku, będącego wodnym roztworem kwasu solnego i enzymów. Kwas solny, wydzielany przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka, spełnia wiele ważnych funkcji.

Skład soku żołądkowego podpuszczka trawi białka mleka, pepsynogen (w kwaśnym pH aktywowany do pepsyny) i rozpoczyna trawienie białek, kwas solny w dużym stężeniu, który nadaje sokowi żołądkowemu odczyn kwaśny (ok. 1,5 pH), lipaza, która rozpoczyna trawienie tłuszczów, śluz chroniący ściany żołądka przed kwasem solnym, czynnikami mechanicznymi, chemicznymi, termicznymi, biologicznymi, a także samostrawieniem. Warstwa śluzu ma grubość ok. 1 mm. Działa bakteriobójczo.

Fazy wydzielania soku żołądkowego: głowowa - inaczej faza nerwowa, występuje wydzielanie soku żołądkowego pod wpływem impulsacji z nerwów błędnych. W fazie tej uczestniczą zarówno odruchy warunkowe jak i bezwarunkowe. żołądkowa - pokarm pojawia się w żołądku, na skutek mechanicznego podrażnienia błony śluzowej żołądka zachodzi odruchowe i bezpośrednie oddziaływanie na komórki dokrewne G znajdujące się w błonie śluzowej żołądka.

funkcje jelita cienkiego Jelito cienkie ma za zadanie trawienie spożytych i nadtrawionych w żołądku pokarmów oraz wchłanianie produktów powstałych w wyniku trawienia.

Poza śliną i sokiem żołądkowym do światła jelit wydziela się w ciągu doby ok. 1 l żółci i ok. 2,5 l soku trzustkowego oraz ok. 2 l soku jelitowego. Soki te dzięki ruchom jelit są nieustannie mieszane ze spożytymi i nadtrawionymi w żołądku pokarmami. Mieszanina ta tworzy t. zw. mleczko pokarmowe, w którym zachodzą procesy trawienne.

W jelicie grubym zachodzi dalsza resorpcja wydzielonych uprzednio soków oraz wody, a nie strawione resztki formowane są w masy kałowe i wydalane na zewnątrz w ilości ok. 300 g na dobę. Kał oprócz nie strawionych resztek pożywienia zawiera znaczną ilość rozmnożonych w jelicie grubym bakterii ,błony śluzowej i wody, a jego zabarwienie pochodzi od barwników żółciowych.

Bristolska skala uformowania stolca skala BSF; (Bristol Stool Form Scale) – naukowy podział dzielący ludzki kał na 7 grup według kryterium jego kształtu i konsystencji

Człowiek należy do organizmów cudzożywnych, to znaczy musi pokarm pobierać z otoczenia. Pożywienie organizmów cudzożywnych oprócz białek, tłuszczów i węglowodanów obejmuje także wodę, sole mineralne i witaminy.

Pobrany pokarm ma najczęściej taką postać, która uniemożliwia bezpośrednie wykorzystanie go i dlatego poddany jest działaniu czynników mechanicznych (obróbka mechaniczna) i chemicznych (obróbka chemiczna, trawienie).

Gruczoły trawienne

Wątroba Wątroba jest największym gruczołem (o masie 1,5 kg) zewnątrzwydzielniczym i wewnątrzwydzielniczym. Zachodzi w niej wszechstronna przemiana materii i energii. Komórki wątrobowe, hepatocyty otacza gęsta sieć naczyń krwionośnych.

Jest to jedyne naczynie o tak wysokim poziomie glukozy, aminokwasów i innych związków we krwi. Wątroba pełni wiele różnorodnych funkcji: Żyła wrotna doprowadza do wątroby substancje pokarmowe z żołądka i jelit.

Funkcje wątroby 1) Produkuje żółć, która ułatwia trawienie i wchłanianie tłuszczów. 2) Dostarcza substraty energetyczne do mózgu, mięśni i pozostałych narządów. 3) Jest głównym narządem przemiany cukrowców, m.in. reguluje poziom glukozy i wielu innych metabolitów we krwi.

4) Jest głównym narządem przemiany tłuszczów 4) Jest głównym narządem przemiany tłuszczów. Odbywa się w niej synteza kwasów tłuszczowych ulegających przemianie do triglicerydów i innych lipidów 5) Jest głównym narządem przemiany białek..

6) Syntetyzuje zasady azotowe ,( heparynę zapobiegającą krzepnięciu krwi). 7) Magazynuje wiele substancji, m.in. glikogen, tłuszcze, liczne białka, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i niektóre z grupy B oraz kwas foliowy, żelazo w postaci związanej z białkiem ferrytyną i miedź.

8) Pełni funkcje ochronne - odtruwa organizm z leków i trucizn, m. in 8) Pełni funkcje ochronne - odtruwa organizm z leków i trucizn, m.in. z alkoholu i innych substancji toksycznych pobranych z pokarmem albo powstających w jelitach podczas procesów gnilnych. Przekształca je w mniej trujące związki o większej rozpuszczalności w wodzie, które mogą być wydalone z moczem

Wątroba nie jest gruczołem trawiennym, ale produkowana przez nią żółć (nie jest enzymem) bierze udział w trawieniu tłuszczów.

Żółć powoduje emulgację tłuszczów,(która daje większe rozproszenie tych nierozpuszczalnych w wodzie związków i zwiększa ich powierzchnię,) co znacznie ułatwia większy dostęp do cząsteczek tłuszczu lipazie (enzym ten rozpuszczony jest w soku jelitowym). Wątroba jest głównym laboratorium chemicznym organizmu i najważniejszym narządem odtruwającym.

Trawienie węglowodanów Trawienie węglowodanów rozpoczyna się w jamie ustnej. Pokarm znajdujący się w jamie ustnej zostaje rozdrobniony na mniejsze kawałki i przeżuty. W jamie ustnej pokarm jest wymieszany ze śliną zawierającą enzym- amylazę,

Trawienie tłuszczów Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku, chociaż w śladowych ilościach, ponieważ lipazy słabo działają w środowisku kwaśnym, jakie istnieje w żołądku. W żołądku trawiony jest tylko tłuszcz w postaci zemulgowanej, występujący np. w mleku, śmietanie, jajku. Właściwe trawienie tłuszczy rozpoczyna się dopiero w jelicie, do początkowego odcinka którego (dwunastnicy) doprowadzane są enzymy produkowane przez trzustkę oraz żółć, wytworzona w pęcherzyku żółciowym. Wśród tych enzymów występuje lipaza, która w obecności żółci powoduje stopniowe odłączanie cząsteczek kwasów tłuszc

Trawienie białek Trawienie białek jest procesem bardzo skomplikowanym ze względu na olbrzymie rozmiary i złożona strukturę ich cząsteczek. Trawienie białka rozpoczyna się w żołądku, gdzie jest wydzielany enzym pepsyna, który rozbija białka na krótsze łańcuchy polipeptydowe. W soku żołądkowym występuje również enzym o nazwie podpuszczka, która ścina białko zawarte w mleku. Dalszy etap trawienia białek odbywa białek odbywa się w jelicie cienkim,

Wchłanianie w jelicie cienkim W jelicie cienkim na skutek trawienia białek, tłuszczów i węglowodanów powstały elementarne substancje (cukry proste, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, glicerol) i te drobnocząsteczkowe związki są wchłaniane przez kosmki jelitowe.

Trzustka spełnia w organizmie człowieka dwa niezwykle ważne zadania: wytwarza enzymy trawienne hormony, które regulują poziom cukru we krwi, tj. insulinę i glukagon. Enzymy trzustkowe są niezbędne do prawidłowego procesu trawienia i przyswajania pokarmów w przewodzie pokarmowym. Enzymy trawienne wydzielane przez trzustkę biorą udział w trawieniu podstawowych składników pokarmowych, czyli białek, tłuszczów i węglowodanów.

Wydzielanie soku trzustkowego zależy nie tylko od samej trzustki, ale również od prawidłowego funkcjonowania całego przewodu pokarmowego. U zdrowego człowieka trzustka dostosowuje wydzielanie enzymów i hormonów w zależności od ilości i rodzaju składników pokarmowych zawartych w treści jelitowej.

Do najczęściej spotykanych zaburzeń przewodu pokarmowego zaliczamy:

Zaburzenia pracy p pok  Dyspepsja, co oznacza złe trawienie. Jest to zwykle przewlekły lub nawracający ból zlokalizowany w nadbrzuszu, który trwa niekiedy przez kilka tygodni. Często towarzyszą mu inne objawy, tak zwane objawy dyspeptyczne: poposiłkowe uczucie pełności w nadbrzuszu, odbijania, nudności i wymioty, uczucie wczesnej sytości, brak łaknienia, zgaga, wymioty. Dolegliwości często nasilają się po jedzeniu, ale w wielu przypadkach mogą pojawiać się na czczo lub nie są związane z jedzeniem. 

 - zgagę, chorobę refluksową układu pokarmowego (GERD)  Są to zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego charakteryzujące się przewlekłym cofaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku i jamy ustnej, uczuciem wczesnej sytości, uczuciem poposiłkowej pełności oraz wzdęciami.

wrzody żołądka i dwunastnicy to wrzodziejace miejsca ścianek. Do niedawna uważano, że wrzody powstają przede wszystkim z powodu nerwowego trybu życia oraz jedzeniu dużych ilości tłuszczów i ostrych przypraw

grzybica jelit - to rozrost na sciankach jelit grzybów, drozdżaków itp grzybica jelit - to rozrost na sciankach jelit grzybów, drozdżaków itp. W zanieczyszczonych jelitach dochodzi do zaburzenia flory bakteryjnej. Wszystko co długotrwale znajduje się w jelitach fermentuje i gnije, a produkty gnicia przechodzą do krwi, zatruwając cały organizm. grzybica czy pleśniawki są chorobami całego organizmu.

zaburzenia perystaltyki – charakteryzujące się nieprawidłowym czasem przechodzenia pokarmu i produktów trawienia w układzie pokarmowym.  Zaparcie wiąże się ze zbyt długim czasem przechodzenia treści pokarmowej przez przewód pokarmowy, biegunka - ze zbyt krótkim,

nadwrażliwość trzewna– zwiększone odczucie bólu Nerwy niosące informacje sensoryczne z układu pokarmowego są nadmiernie aktywne, stąd nawet prawidłowe ilości gazów lub ruchy przewodu pokarmowego są postrzegane jako nadmierne i bolesne. Powoduje to, że odczucie jest bardziej bolesne lub powoduje dyskomfort w związku z trawieniem i wydalaniem.  Jest ona częsta w zaburzeniach perystaltyki, szczególnie w zespole jelita drażliwego,  

 - zespół drażliwego jelita (IBS) jest schorzeniem związanym z zaburzeniami perystaltyki - przewlekłe, nawracające zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego charakteryzujące się dyskomfortem i bólami brzucha, wzdęciem oraz zmienionym rytmem wypróżnień (zaparcie, biegunka lub naprzemiennie oba te objawy). Są dwa główne rodzaje zespołu jelita drażliwego – zespół jelita drażliwego z zaparciem (IBS-C) oraz zespół jelita drażliwego z biegunką (IBS-D), 

nagła potrzeba oddania stolca,  - biegunki – nagła potrzeba oddania stolca, które są luźne, wodniste  i/lub więcej niż kilka wypróżnienia na dzień, co zwykle świadczy o obronie organizmu przed zatruciem pokarmowym.

-wzdęcia – Jest to nadmierne gromadzenie się gazów jelitowych, spowodowane najczęściej brakiem równowagi fizjologicznej i patologicznej flory bakteryjnej, z przewagą tej drugiej. Wzdęcia są dolegliwościami dokuczliwymi, o których nie wypada mówić. Przesuwanie sie nadmiernych ilości gazów w przewodzie pokarmowym, które dają znać o sobie dźwiękiem, jest dużym, nieprzyjemnym dyskomfortem. 

przewlekłe zaparcia - charakteryzujace się stałymi objawami związanymi z zaburzeniami perystaltyki jelit – w tym wysiłkiem w czasie wypróżnienia, obecnością twardych lub grudkowatych stolców, rzadkimi wypróżnieniami, wzdęciem oraz uczuciem niecałkowitego wypróżnienia.  Podstawowa przyczyna zaparć jest spożywanie pokarmów bez substancji balastowych – tj. pozbawionych błonnika i niestrawnej celulozy oraz nadmierne wstrzymawanie wypróżnień.

żylaki odbytu, hemoroidy, guzki krwawicze odbytu powstają przy częstych zaparciach.  Przy zaparciu mimowolnie „naprężamy się”, mając nadzieję wspomóc wypróżnienie przy pomocy obficie wypełnionego krwią splotu tętniczo-naczyniowego odbytu.

- nowotwory jelita -  to najgroźniejsze choroby, prowadzące do duzych cierpień, uciążliwych operacji chirurgicznych i zgonów.  W wiekszości przypadków nowotwór ten powstaje na podłożu łagodnych polipów okrężnicy.

Zabiegi wyłonienia jelit Kolostomia- powstała przez wyłonienie odcinka okrężnicy Ileostomię- utworzoną z odcinka jelita krętego.

Stomia może być : pojedyncza - "jednolufowa" - gdy na powłoki wyprowadzony jest przekrój światła jednego odcinka jelita podwójna - "dwulufowa" - gdy wyprowadzeniu ulega fałd utworzony z pętli jelita, a na zewnątrz widoczne są dwa otwory.

gastrostomia polegająca na wytworzeniu przetoki dożołądkowej. Jej zadaniem jest umożliwienie odżywiania dojelitowego chorego,ktoremu z różnych przyczyn nie można podawać pokarmu drogą naturalną.

Wytyczne European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN) dotyczące sztucznego żywienia dojelitowego – przezskórna endoskopowa gastrostomia (PEG

Helicobacter Pylori

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zainfekowanych tą bakterią jest ok. 70% ludzi w krajach rozwijających się i ok. 30% w krajach rozwiniętych[ Obecnie wiadomo, że H. pylori odpowiada w przybliżeniu za 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i 90% przypadków choroby wrzodowej dwunastnic

W Polsce według Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, zakażonych jest 70% ludzi