System wyborczy a wyniki wyborów ogólnokrajowych w Polsce po roku 1989 Sadowska Karolina Szwejkowska Izabela

System wyborczy Jest to procedura ustalania wyników wyborców poprzez przeliczenie liczby oddanych głosów na poszczególne partie lub kandydatów w uzyskane przez nie mandaty. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy wyborcze większościowy i proporcjonalny.

System większościowy Polega na tym, że mandaty otrzymuje tylko ta partia, ten kandydat, który uzyskał określoną prawem większość głosów w danym okręgu. W systemie tym okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe - każda partia wystawia w okręgu tylko jednego kandydata i wyborca oddaje swój głos na tę lub inną partię, głosując na jej kandydata.

System wyborczy większości bezwzględnej System wyborczy większości bezwzględnej, warunkiem wyboru jest otrzymanie przez kandydata więcej niż połowy wszystkich ważnych głosów w okręgu wyborczym, w Polsce obowiązuje w I turze wyborów prezydenckich,

System wyborczy większości względnej W systemie wyborczym większości względnej, mandat otrzymuje ten kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów niż inni (w tym systemie przeprowadzane są wybory do Senatu RP)

System wyborczy proporcjonalny System wyborczy proporcjonalny zaś stosowany jest w okręgach wielomandatowych, polega na tym, że podział mandatów między partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez każdą z nich. Podział mandatów ustalany jest według różnorodnych metod matematycznych np. d’Hondta, Hare-Niemeyera

Metoda d’Hondta Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

Przykład Mamy komitety A, B i C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów, do obsadzenia jest 8 mandatów. 1 krok: obliczenie ilorazów

Dzielnik Komitet A Komitet B Komitet C 1 720 (1. mandat) 300 (4.) 480 (2.) 2 360 (3.) 150 240 (6.) 3 240 (5.) 100 160 (8.) 4 180 (7.) 75 120 5 144 60 96

Przykład 2 krok: ułożenie ilorazów w kolejności malejącej (w nawiasach komitet): 1 (A) – 720 2 (C) – 480 3 (A) – 360 4 (B) – 300 5 (A) – 240 6 (C) - 240 7 (A) - 180 8 (C) - 160 itd. W związku z tym, że do rozdzielenia jest 8 mandatów, 4 mandaty otrzymuje komitet A (ilorazy 720, 360, 240 i 180), 1 mandat – komitet B (iloraz 300) oraz 3 mandaty – komitet C (ilorazy 480, 240 i 160).

Metoda Hare-Niemeyera Liczbę uzyskanych mandatów oblicza się za pomocą wzoru: gdzie: Q - liczba uzyskanych przez daną listę mandatów V1 - liczba ważnie oddanych głosów na daną listę w okregu wyborczym S - liczba mandatów do obsadzenia w danym okręgu wyborczym Vt - łączna liczba głosów oddanych w danym okręgu wyborczym X,... - wynik dzielenia, np. 1,38

Przykład Mamy komitety A, B oraz C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów, do obsadzenia jest 8 mandatów. Według powyższego wzoru, obliczamy współczynniki dla poszczególnych komitetów: A - 3,84 B - 1,60 C - 2,56 Zgodnie z liczbami przed przecinkiem, 3 mandaty uzyskuje komitet A, jeden komitet B, a dwa komitet C. Pozostałe dwa mandaty zostają rozdzielone kolejno komitetom o najwyższej wartości po przecinku, czyli A, następnie B. Ostatecznie komitet A uzyskuje 4 mandaty, a komitety B i C po dwa.

System mieszany W niektórych państwach starano się połączyć elementy obu systemów tworząc w efekcie tzw. system mieszany.

Wybory z 4 czerwca 1989 roku po raz pierwszy od pół wieku miały miejsce wybory, które zawierały w sobie element swobodnej elekcji W wyniku obrad „okrągłego stołu” strona komunistyczna zgodziła się na to, iż wybory do Senatu będą absolutnie wolne, natomiast wybory do Sejmu, niższej izby parlamentu, będą swobodne jedyne w 1/3. W 460-osobowym Sejmie, 299 mandatów zarezerwowane zostało dla przedstawicieli partii komunistycznej oraz jej sojuszników

Wybory z 4 czerwca 1989 roku Ordynacja wyborcza przyjęta 7 kwietnia 1989 roku, wprowadzała system większości bezwzględnej w wyborach do obu izb parlamentu W wypadku nieuzyskania przez żadnego z kandydatów ponad 50% ważnie oddanych głosów, przeprowadzona była druga tura, z udziałem dwóch kandydatów, którzy zdobyli największą ilość głosów (do zwycięstwa wystarczała już zwykła większość głosów)

Wybory z 4 czerwca 1989 roku Na 100 mandatów w Senacie, KO „S” uzyskała 99 (jeden mandat zdobył kandydat niezależny, biznesmen z województwa pilskiego – Henryk Stokłosa) W Sejmie natomiast na 16 wolnych mandatów wszystkie zostały obsadzone przedstawicielami opozycji

Wybory z 4 czerwca 1989 roku Tak więc „Solidarność” zdobyła prawie maksimum tego, co było do wygrania. Było to możliwe dzięki zastosowaniu metody większościowej Uzyskała 99% mandatów w senacie, otrzymując jedynie 67,69% głosów Było to możliwe dzięki zastosowaniu ordynacji większościowej Większość wyborców potraktowała te elekcję jako możliwość wypowiedzenia się przeciwko dotychczasowemu systemowi i głosowała na działaczy „Solidarności”

Wybory z 4 czerwca 1989 roku W wyniku tych wyborów możliwe stały się zmiany reżimu politycznego naszego kraju – 12 września 1989 roku na czele stanął Tadeusz Mazowiecki, pierwszy niekomunistyczny premier od czasów zakończenia drugiej wojny światowej. W jego gabinecie znaleźli się zarówno przedstawiciele „Solidarności”, jak i działacze PZPR. Rząd ten zapoczątkował zmiany w kierunku wprowadzenia systemu demokratycznego i gospodarki wolnorynkowej.

W styczniu 1990 roku rozwiązała się partia komunistyczna, która przekształciła się w Socjaldemokrację Rzeczpospolitej Polskiej (SdRP) W maju 1990 roku Lech Wałęsa, przywódca „Solidarności”, ogłosił tzw. „wojnę na górze”, która spowodowała rozpad dotychczasowego KO „S” na rywalizujące ze sobą ugrupowania

Wybory z 27 października 1991 roku Były pierwszymi w pełni wolnymi wyborami do obu izb parlamentu 111 komitetów wyborczych. Przygotowana ordynacja wyborcza zachęcała do startu nawet małe ugrupowania i partie

Wybory z 27 października 1991 roku nie wprowadzono progów wyborczych zastosowano metodę Hare-Niemeyera jako metodę liczenia głosów wybory odbywały się w dużych okręgach wyborczych niewielka ilość podpisów potrzebnych do rejestracji komitetu w okręgu

Wybory z 27 października 1991 roku Ten system wyborczy był systemem „słabym”, który umożliwiał zaistnienie w parlamencie ugrupowaniom mającym nikłe poparcie społeczne

Wybory z 27 października 1991 roku Wybory wygrała Unia Demokratyczna, która powstała z połączenia Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna (ROAD), komitetów poparcia dla prezydentury Tadeusza Mazowieckiego oraz Forum Prawicy Demokratycznej (FDP) Zaskakująco dobry wynik zapewnił sobie postkomunistyczny Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wybory z 27 października 1991 roku Opcja postsolidarnościowa była reprezentowana przez wiele partii, które niejednokrotnie nie były w stanie ze sobą współpracować. Dlatego tez stworzenie większościowego rządu w tym parlamencie wydawało się zadaniem niezwykle trudnym i gabinety Jana Olszewskiego oraz Hanny Suchockiej, miały charakter rządów mniejszościowych

Wybory z 27 października 1991 roku Dystans ideologiczny między SLD a niektórymi partiami postsolidarnościowymi lub pozasolidarnościowymi, był bardzo duży. System partyjny ukształtowany przez wybory 1991 roku był więc niezwykle rozproszony, ekstremalnie spolaryzowany i mający cechy charakterystyczne dla systemu rozbicia wielopartyjnego

Wybory z 27 października 1991 roku Wraz z późniejszym rozwiązaniem Parlamentu kończy się w polskim systemie partyjnym okres ekstremalnego rozproszenia i rozbicia, który był wynikiem zarówno ordynacji wyborczej, jak i konsekwencją odzyskania niepodległości i wolności

Wybory z 19 września 1993 roku Obyły się one według nowej ordynacji wyborczej Zachowano zasadę proporcjonalności w rozdzielaniu mandatów w sejmie i zasadę głosowania większościowego do Senatu

Wybory z 19 września 1993 roku zastosowano progi wyborcze – 5% dla partii politycznych i 8% dla koalicji zmniejszono rozmiar okręgów wyborczych – średnia rozmiaru okręgu wynosiła 7,4 , w porównaniu ze średnią 10,3 w poprzednich wyborach zmieniono metodę liczenia głosów na metodę d’Hondta

Wybory z 19 września 1993 roku Wyraźnym zwycięzcą tej elekcji okazały się dwa ugrupowania silnie związane z reżimem sprzed 1989 roku – SLD i PSL Poza parlamentem znalazły się Katolicki Komitet Wyborczy (KW) „Ojczyzna”, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy (NSZZ) „Solidarność”, Porozumienie Centrum (PC) oraz Kongres Liberalno-Demokratyczny (KL-D). Prawie 35% wyborców o poglądach prawicowych nie znalazło swoich reprezentantów w Sejmie

Wybory z 19 września 1993 roku SLD otrzymal 20,4% głosów a uzyskał 37,17% mandatów, PSL przy poparciu rzędu 15,4% otrzymało 28,69% mandatów Sytuacja ta pozwoliła na sformowanie większościowej koalicji rządowej SLD i PSL

Wybory z 21 września 1997 roku W wyborach do Sejmu w okręgach wg ordynacji proporcjonalnej wybierano 391 posłów. Mandaty dzielono metodą d'Hondta pomiędzy komitety, które uzyskały co najmniej 5%, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) - 8% głosów. Z progu tego zwolnione były komitety mniejszości narodowych. Pozostałe 69 mandatów obsadzano z list krajowych, na których kolejność ustalały same komitety. Mandaty z list krajowych przydzielano proporcjonalnie metodą d'Hondta; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 7% głosów.

Komitet Wyborczy Głosy  % głosów Mandaty  % mandatów Akcja Wyborcza Solidarność 4 427 373 33,83% 201 43,7% Sojusz Lewicy Demokratycznej 3 551 224 27,13% 164 35,7% Unia Wolności 1 749 518 13,37% 60 13,0% Polskie Stronnictwo Ludowe 956 184 7,31% 27 5,9% Ruch Odbudowy Polski 727 072 5,56% 6 1,3% Unia Pracy 620 611 4,74% - Krajowa Partia Emerytów i Rencistów 284 826 2,18% Unia Prawicy Rzeczypospolitej 266 317 2,03% Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej Polskiej 212 826 1,63% Blok dla Polski 178 395 1,36%

System wyborczy w Polsce był narzędziem kształtowania sceny politycznej i systemu partyjnego. Przybierał różne formy i charakteryzował się zmiennością. W wyborach do Sejmu zaczynano od zasady większościowej (wybory z czerwca 1989 roku), by przejść do formuły proporcjonalnej w następnych wyborach. Zmieniała się również metoda liczenia głosów – metoda Hare-Niemeyera w 1991 roku oraz metoda d’Hondta w roku 1993.

Pytania Co było zaskakującego w wyborach z 1989 r. I jakie były tego przyczyny? Czy system wyborczy wpływa na wyniki wyborów? Jeśli tak, to w jaki sposób? Jeśli nie, to dlaczego?

Koniec 