Filozoficzno-Teologiczne 2014/2015 FILOZOFIA NOWOŻYTNA Miłowit Kuniński Kolegium Filozoficzno-Teologiczne Polskiej Prowincji Dominikanów

Gottfried Wilhelm Leibniz 1646-1716

Główne dzieła: De arte combinatoria, 1666 Wyznanie wiary filozofa Rozprawa metafizyczna, 1686 Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzenia, 1710 Zasady natury i łaski, 1714 Monadologia, 1714 Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, 1765

Metafizyka i logika Characteristica universalis: uniwersalny symboliczny (sformalizowany) język filozofii i nauki, które mają przybrać postać teorii zaksjomatyzowanej o strukturze dedukcyjnej. Terminy pierwotne  pochodne pojęcia i twierdzenia – ars combinatoria

Zasada racji dostatecznej głosi, że wszelkie prawdy wynikają logicznie z przesłanek, będących dla nich racjami logicznymi. Człowiek nie jest zdolny do ich sformułowania, jeśli wymaga to przejścia nieskończonej liczby kroków w logicznym (redukcyjnym) rozumowaniu. Zasada sprzeczności: (pp), nieprawda, że nic nie jest i jest zarazem, rzecz nie może mieć w sobie dwóch wykluczających się własności.

Prawdy rozumowe i prawdy faktyczne (empiryczne) Prawdy rozumowe są konieczne, a ich przeciwieństwo jest niemożliwe: ich zaprzeczenie prowadzi do sprzeczności. Prawdy faktyczne są przypadkowe i ich przeciwieństwo jest możliwe: ich zaprzeczenie NIE prowadzi do sprzeczności.

Monady i agregaty Monady to byty proste (niematerialne) Monady i agregaty Monady to byty proste (niematerialne). Monady preegzystują i są stwarzane lub niszczone (prz Stwórcę) Agregaty to złożenia monad. Agregaty istnieją i ulegają rozpadowi. Monady nie oddziałują na siebie („nie mają okien”), ale pozostają ze sobą w relacjach, które tworzą tzw. harmonię przedustawną (zbiór relacji nałożony przez Boga na zbiór monad).

Koncepcja światów możliwych – teodycea Leibnizowska Istniejący (wszech)świat jest najlepszym z możliwych światów, lecz nie jest doskonały. Zawiera w sobie zło metafizyczne (niedoskonałość), fizyczne (cierpienie) i moralne (grzech).

Bóg stwarzając świat wybrał go spośród wielości możliwych światów, które były wewnętrznie niesprzeczne. Według Leibniza Bóg, wybierając i stwarzając świat, który znamy, kierował się jako nieskończony rozum pewnymi zasadami:

Zasada racji dostatecznej Zasada nieodzowności racji dostatecznej Zasada sprzeczności Zasada racji dostatecznej Zasada nieodzowności racji dostatecznej Zasada powszechnego związku Zasada tożsamości: tożsamość nieodróżnialnych Zasada istnienia Zasada prostoty Zasada ekonomii Zasada doskonałości (Na podstawie J. Perzanowski, Teozofia Leibniza [w:] Gottfried W. Leibniz, Pisma z teologii mistycznej, Kraków1994)

Zasada sprzeczności: (pp); nic nie jest i jest zarazem; rzecz nie może mieć w sobie dwóch wykluczających się własności/jakości. Zasada racji dostatecznej: „/…/ nie ma prawdziwej wypowiedzi, której uzasadnienia nie moglibyśmy dostrzec, posiadając wiedzę konieczną dla jej doskonałego zrozumienia. Jedna [zasada tożsamości] i druga zasada musi odnosić się do rzeczy nie tylko koniecznych, lecz także do przygodnych prawd i jest nawet konieczne, aby to, co nie posiada racji dostatecznej nie istniało. (Leibniz, Teodycea…, s.527)”

Zasada nieodzowności racji dostatecznej: rzeczywistość faktu lub prawdziwość wypowiedzi oparta jest na racji dostatecznej (racje te najczęściej nie są nam znane); każde zdanie prawdziwe jest analityczne. Zasada nieodzowności racji dostatecznej: „/…/ musi być racja dostateczna, dla jakiej rzeczy są takie, aniżeli inne /…/.” (Leibniz, Polemika z Clarke’iem, Pismo drugie, [w:] Leibniz, Wyznanie wiary filozofa …, s. 326)

Zasada powszechnego związku: w uniwersum wszystko jest ze sobą powiązane. Zasada tożsamości (identyczności): pozytywna: xx negatywna: x  x tożsamość nieodróżnialnych; obiekty jakościowo nieodróżnialne są identyczne.

Zasada istnienia: musi być racja dostateczna tego, że rzeczy są takie, a nie inne. Zasada prostoty: z możliwych rozwiązań Bóg wybiera najprostsze.

Bóg wybiera to, co najdoskonalsze (najbardziej rzeczywiste). Zasada ekonomii: istnieje to, co spośród największych rezultatów uzyskano najmniejszym nakładem środków. Zasada doskonałości: z dwóch możliwości realizuje się ta, którą cechuje największa rozmaitość i najwyższy ład; Bóg wybiera to, co najdoskonalsze (najbardziej rzeczywiste). (Na podstawie: J. Perzanowski, Teozofia Leibniza [w:] Gottfried W. Leibniz, Pisma z teologii mistycznej, Kraków1994)