Teorie jako struktury – Programy badawcze – Imre Lakatos Paradygmaty – Thomas Kuhn Anarchistyczna teoria wiedzy – Paul Feyerabend

odrzucenie indukcjonizmu oraz falsyfikacji indukcja nawet z dużego zbioru zdań obserwacyjnych nie jest w stanie objąć złożoności teorii naukowych falsyfikacjonistyczny schemat hipotez i zaprzeczeń nie opisuje adekwatnie rozwoju teorii naukowych

konieczność postrzegania teorii jako strukturalnej całości analizy historyczne jednoznacznie wskazują, iż ewolucja poszczególnych nauk jest procesem o charakterze strukturalnym pojęcie występujące w ramach danej teorii jest na tyle precyzyjne, na ile ścisła jest owa teoria rozwój nauki zależy od otwartości jej struktury

Metodologia naukowych programów badawczych Imre Lakatos

Program badawczy jest strukturą poddająca się heurystykom : negatywnym podstawowym założeniem programu badawczego jest jego twardy rdzeń, nie podlegający żadnym odrzuceniom przed falsyfikacją chroni go pas ochronny złożony z pomocniczych hipotez pozytywnym ogólne wskazówki określające rozwój programu badawczego uzupełnianie twardego rdzenia modyfikowanie pasa ochronnego

Metodologia w programie badawczym praca w ramach programu badawczego polega na nieustannym rozszerzaniu pasa ochronnego i modyfikowania go o nowe hipotezy pomocnicze modyfikacje muszą być niezależnie sprawdzalne, mają prowadzić do nowych odkryć, mają rozwijać program badawczy nie mogą być hipotezami ad hoc nie mogą naruszać rdzenia twardego

Porównywanie programów badawczych względna wartość programów badawczych zależy od tego, czy są one postępowe, czy degenerujące kryterium oceny wartości jest niezmiernie trudna ze względu na czynnik czasu – oszacowanie dopiero post factum

Paradygmaty Thomas Kuhn

rewolucyjny charakter postępu naukowego pre-nauka > nauka normalna > kryzys > rewolucja > nowa nauka normalna > nowy kryzys niezorganizowana działalność poprzedzająca powstanie nauki nabiera ostatecznie struktury, przyjmując wspólny paradygmat

Paradygmat składa się z ogólnych założeń teoretycznych i praw oraz technik ich stosowania, przyjmowanych przez daną społeczność naukową Paradygmat wyznacza standardy pracy naukowej i koordynuje nią przyczyniając się do powstania nauki normalnej

napotkanie przez paradygmat pewnych trudności nazywamy anomaliami jeśli dotykają one fundamentów paradygmatu, następuje rozluźnienie reguł dotyczących rozwiązywania problemów następuje rewolucja, czyli porzucenie danego paradygmatu i przyjęcie nowego

postęp rewolucyjną drogą jest Kuhnowską alternatywą dla kumulatywnego podejścia indukcjonistów nauka powinna zawierać środki umożliwiające porzucenie paradygmatu i przyjęcie nowego, aby mogła się rozwijać gdy stopień wadliwości paradygmatu wraz z natężeniem kryzysu staje się zbyt poważny, następuje rewolucja

Anarchistyczna teoria wiedzy Paul Feyerabend

żadna dotychczasowa metodologia nie odniosła sukcesu; potwierdza to historia nauki nauka rozwijająca się według reguł jest nierealistyczna, ponieważ przyjmuje zbyt uproszczony pogląd

wszystkie metodologie mają swoje ograniczenia i jedyną regułą, która wychodzi obronną ręką jest „wszystko wolno” naukowiec ma być jedynie wspomagany standardami, a nie sztywnymi regułami, aby mógł mieć swobodę w podejmowaniu decyzji

Typy naukowców wg Feyerabenda Szaleniec – zadowala się obroną teorii w jej pierwotnej formie, nie sprawdziwszy jej zastosowania w przypadkach świadczących na jej niekorzyść Myśliciel – próbuje pokonać napotkane trudności, aby teoria była szczegółowa, wyjaśniająca możliwie największą ilość przypadków

Niewspółmierność Opiera się na interpretacji zdania obserwacyjnego w zależności od kontekstu teoretycznego, w którym się znajduje Porównanie dwóch teorii, dla których sformulowanie podstawowych pojęć jednej w terminach drugiej (żadna obserwacja nie będzie dla nich wspólna), jest logicznie niemożliwe

Wolność człowieka Postawa humanistyczna nawiązująca do J.S. Mill’a Przeciwny instytucjonalizacji nauki w społeczeństwie – dlaczego nauka miałaby posiadać przewagę nad innymi źródłami wiedzy ? ograniczenia wolności wynikające ze struktur społecznych