Krótki wstęp do filozofii nauki-ewolucja metod wyjaśniania Krzysztof Sadowski

I. Teorie jako struktury – programy badawcze Ewolucja i postęp najpoważniejszych dyscyplin naukowych, ma charakter strukturalny. Zależność obserwacji od teorii  zdania obserwacyjne muszą być sformułowane w języku pewnej teorii i są one precyzyjne i obdarzone znaczeniem w takim stopniu w jakim ścisła i obdarzona znaczeniem jest teoria dostarczająca języka do ich wyrażania. Zachodzi ścisły związek między precyzja znaczenia terminu lub zdania i rolą jaką ten termin odgrywa. Jednym ze sposobów nadawania znaczeń pojęciom jest definicja  pojęcia można definiować wyłącznie przy użyciu innych pojęć, których znaczenia są dane. Drugim jest obserwacja lub definiowanie ostensywne  pojęcia uzyskują znaczenia dzięki roli jaką odgrywają w danej teorii.

Teorie jako struktury – programy badawcze Powody dla których należy pojmować teorie jako zorganizowane struktury: badania historyczne wskazują ze teorie posiadają takie cechy, dzięki spójnie ustrukturyzowanym teoriom pojęcia naukowe nabywają ścisłego znaczenia, potrzeba rozwoju nauki  nauka postępuje sprawniej jeśli teorie posiadają wskazówki w jaki sposób można je rozwijać i udoskonalić. Powinny one być strukturami otwartymi które oferują program badawczy.

Teorie jako struktury-program badawczy lakatosa Program badawczy Lakatosa -jest strukturą, która kieruje przyszłymi badaniami naukowymi w sposób zarówno pozytywny jak i negatywny. Negatywna heurystyka - podstawowe ustalenia programu czyli jego twardy rdzeń, nie może podlegać odrzuceniu lub modyfikacjom. Chroni ją przed tym pas ochronny hipotez pomocniczych itd. Heurystyka pozytywna składa się z ogólnych wskazówek mówiących w jaki sposób program badawczy można rozwijać.

Teorie jako struktury-program badawczy lakatosa Sposoby oceny zalet programu badawczego: program winien charakteryzować się stopniem spójności, który zapewnia wypracowanie określonego projektu badań przyszłych. Powinien przynajmniej do czasu do czasu prowadzić do odkryć nowych zjawisk. Program uchodzi za naukowy gdy spełnia oba warunki. Metodologia w programie badawczym  należy ja rozpatrywać w dwóch aspektach: 1.Pracy wykonywanej w ramach programu (np. polegającej na rozszerzaniu i modyfikowaniu pasa ochronnego). 2.Zależy od konkurencyjnych zalet programów badawczych.

Teorie jako struktury-program badawczy lakatosa Porównywanie programów badawczych: Jest bardzo problematyczne porównanie konkurencyjnych programów, Wartość programów zależy od tego czy są one postępowe czy degenerujące się, Trudność  ile musi minąć czasu by rozstrzygnąć czy dany program uległ degeneracji i nie prowadzi do odkrycia nowych zjawisk? Nie można zdecydowanie powiedzieć o programie, że jest lepszy niż konkurencyjny  można to ocenić dopiero post factum.

II. Teorie jako struktury - paradygmaty Kuhna Główną cechą teorii Kuhna jest porzucanie jednej struktury teoretycznej i zastępowanie jej inną. Obraz rozwoju nauki wynikający z koncepcji Kuhna: Pre-nauka – nauka normalna – kryzys – rewolucja – nowa nauka normalna – nowy kryzys Powstanie nauki nabiera struktury i kierunku gdy wspólnota naukowa przyjmuje jeden wspólny paradygmat. Paradygmat składa się z ogólnych założeń teoretycznych praw i technik ich stosowania przyjmowanych przez cala wspólnotę naukową ( praktykują oni naukę normalną). Paradygmat zawsze napotyka na trudności i anomalie powodując kryzys. Ulega on rozwiązaniu gdy pojawia się nowy paradygmat, który przyciąga większą ilość uczonych i stary paradygmat zostaje porzucony--.rewolucja naukowa.

II. Teorie jako struktury - paradygmaty Kuhna Paradygmat a nauka normalna Nauka dojrzała jest rządzona jednym paradygmatem. Ustanawia standardy pracy. Koordynuje i kontroluje rozwiązywaniem łamigłówek. Istnienie paradygmatu jest cechą rozróżniającą naukę od nie- nauki  cechą pre-nauki jest całkowita niezgoda i stała debata nad sprawami fundamentalnymi. Nauka normalna i rewolucje naukowe spełniają pewne konieczne funkcje. Nauka powinna umożliwiać porzucenie jednego paradygmatu i przyjmowanie innego. Funkcje te spełniają rewolucje.

III. Feyerabend: anarchistyczna teoria wiedzy Wszystko wolno! Feyerabend głosi, że żadna z dotychczasowych metodologii nie odniosła sukcesu  nie udało im się się zaproponować reguł kierowania pracą uczonych. Nie można było wyjaśnić naukę za pomocą kilku prostych zasad metodologicznych. Pisze on: Przekonanie, że nauka może i powinna rozwijać się według jakichś trwałych i powszechnych reguł, jest w równej mierze nierealistyczne jak i zgubne. Wszystkie metodologie maja swe ograniczenia i jedyną regułą, która wychodzi obronną ręką to „wszystko wolno”. Uderza to w metodologie, których celem jest wypracowanie reguł pracy uczonego.

III. Feyerabend: anarchistyczna teoria wiedzy Niewspółmierność- gdy podstawowe zasady dwóch konkurencyjnych teorii są tak różne od siebie, że nie można nawet sformułować podstawowych pojęć jednej z nich w terminach drugiej, to takich teorii nie da się nawet porównywać jako teorie konkurencyjne. Takie dwie teorie są niewspółmierne. Nauka czy Voodoo? Feyerabend uskarża się, że naukowcy uważają naukę za coś lepszego od innych form wiedzy( np. wiedzy czrownic czy szamanów), bez ich uprzedniego zbadania  uważa, że jeżeli nauka ma być porównywana z innym formami wiedzy należy najpierw zbadać naturę, cele, i metody nauki na równi z celami, metodami i naturą innych typów wiedzy.

III. Feyerabend: anarchistyczna teoria wiedzy Wolność człowieka Feyerabend broni postawy humanitarnej. Uważa on, że ludzkie istoty powinny być wolne i cieszyć się wolnością. Popiera on dążenie do kształtowania indywidualności, która wytwarza wszechstronnie rozwinięte ludzkie istoty. Instytucjonalizacja nauki w naszym społeczeństwie jest sprzeczna z postawą humanistyczną. Naukowiec nadal podlega ograniczeniom pochodzącym z własności jego instrumentów badawczych ilości pieniędzy, inteligencji asystentów, itp. DZIĘKUJE ZA UWAGĘ!!