Uwaga Michał Białek

Uwaga

Uwaga umożliwia wykonywanie Jednej czynności pomimo przeszkód Kilku czynności na raz Pozwala określić, na którym zadaniu należy się bardziej skoncentrować

Wśród docierających do człowieka bodźców oprócz tych poszukiwanych wyróżnić można: Szum Dystraktory

Szum – to wszystkie działające równocześnie na człowieka bodźce Dystraktor, to taka forma szumu, która jest szczególnie podobna do bodźca oczekiwanego.

Co na tym obrazku jest szumem, a co dystraktorem? Jak nazywa się czynność, którą realizuje człowiek wykonując zadania „Gdzie jest Wally?”

Podczas przeszukiwania obrazka nie obserwujemy na raz całego, ale tylko jego fragmenty. Mamy tu do czynienia z podziałem pola uwagi na część centralna i peryferyczną. Uwzględniamy większość bodźców z części centralnej. Możemy analizować także te z części peryferycznej, aczkolwiek nie rejestrujemy wszystkich właściwości tych bodźców.

Uwaga pełni trzy podstawowe funkcje: Selekcjonowanie bodźców docierających do jednostki Ukierunkowanie procesów poznawczych Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań.

Selekcja informacji: Aby skutecznie wykonywać działania musimy ograniczać ilość analizowanych informacji. Aby skutecznie słuchać wykładu należy zignorować wiele czynników: rozmawiających współsłuchaczy, zmiany oświetlenia, kolor ławek, strój koleżanki z ławki obok itp. Docierające informacje są selekcjonowane na trzech etapach, dlatego mówimy o selekcji pierwszego, drugiego i trzeciego rzędu.

Selekcja pierwszego rzędu: Selekcja bodźców docierających przez narządy zmysłowe. Np. w oku znajduje się 126mln receptorów (czopków i pręcików). Z oka wychodzi jednak tylko około 1mln włókien transportujących informacje do płata potylicznego. Tak więc nie ma możliwości, aby wszystkie zarejestrowane bodźce zostały przetworzone w dalszych etapach

Selekcja drugiego rzędu: Zachodzi między pamięcią krótkotrwałą (warsztatem, w którym zachodzą procesy myślowe) a pamięcią trwałą (magazynem z narzędziami). Możliwości kodowania są mniejsze niż ilość informacji w pamięci krótkotrwałej. Dotyczy tylko informacji nowych lub częściowo związanych z dotychczasową wiedzą. Selekcja drugiego rzędu polega na osłabianiu informacji mało istotnych na tyle, że zapamiętane są fragmentarycznie lub w ogóle.

Selekcja trzeciego rzędu Polega na świadomym ukierunkowywaniu uwagi. Wyznaczana jest odgórnie przez informacje przesłane z pamięci trwałej, które to kierują jakimś działaniem.

Selekcja trzeciego rzędu Jesteśmy zdolni świadomie koncentrować się na pewnych aspektach pola percepcyjnego, śledząc tylko wybrane jego aspekty.

Podstawowe rodzaje selekcji w procesach uwagi Przygotowanie programu reakcji Selekcja III rzędu Rejestracja sensoryczna --------- Selekcja pierwotna ---------- kodowanie bodźce Pamięć trwała Pamięć krótkotrwała Selekcja wtórna zachowanie

Ukierunkowanie procesów uwagi Uwaga nie tylko biernie selekcjonuje docierające informacje, ale także celowo poszukuje interesujących nas w danym momencie informacji.

Ukierunkowanie procesów uwagi Metafora reflektora Uwaga w zależności od tego, jak duża część pola obejmuje, działa i przetwarza w różny sposób: Uwaga intensywna – skupiony reflektor. Oświetla małą przestrzeń ale bardzo dokładnie Uwaga ekstensywna – światło rozlane, oświetla wiele, ale mało wyraźnie. Uwaga ekstensywna może sprzyjać zachowaniom twórczym!

Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań. Możemy wykonywać różne czynności z większym lub mniejszym zaangażowaniem, poświęcając na to więcej lub mniej „paliwa” umysłowego. Określenie, które zadanie jest ważniejsze i ile energii można na nie poświęcić to także funkcja uwagi.

Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań. Człowiek oceniając wagę zadania bierze pod uwagę: Ocenę własnego napięcia emocjonalnego (im większe tym ważniejsza czynność) Wielkość zasobów poznawczych, jakimi dysponuje jednostka (nie gadaj, bo nie mogę oglądać meczu!) Stopień automatyzacji zadania.

Ogniskowanie – przejście z uwagi intensywnej do ekstensywnej Określenie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań. W celu zwiększenia zasobów poświęcanych danemu zadaniu ludzie stosują dwa mechanizmy: Ogniskowanie – przejście z uwagi intensywnej do ekstensywnej Zwiększanie zaangażowania bez zmiany puli zasobów. W przypadku ogniskowania zabieramy zasoby z innych czynności, w drugim nadal możemy wykonywać inne czynności, ale możemy osiągnąć kres możliwości zwiększania zaangażowania.

W związku z specyficznie działającymi procesami uwagi, a szczególności selekcji informacji mamy do czynienia z fenomenem uwagi: gotowością i obronnością percepcyjną.

Gotowość percepcyjna Łatwość spostrzegania informacji związanych z naszym obecnym stanem, odnoszących się do analizowanych ostatnio informacji itp.

Gotowość percepcyjna Przejawem tego jest między innymi: Łatwiejsze zauważanie osób tak samo ubranych (głównie Panie) Zauważanie licznych wypadków na ulicach zaraz po swojej stłuczce Zauważanie kobiet w ciąży na ulicach samemu planując (bądź nie) dziecko

Od czego zależy gotowość percepcyjna? Czynniki zewnętrzne Częstość uprzednich doświadczeń Konsekwencje społeczne Wewnętrzne Ilość kategorii wykorzystywanych przez jednostkę Siła powiązań miedzy kategoriami Konsekwencje motywacyjne

Obronność percepcyjna Podwyższenie progu rozpoznawania materiału zagrażającego jednostce. Chcemy uniknąć kontaktu z informacjami nieprzyjemnymi, ale nie dośc istotnymi. Dlatego nie zauważamy pewnych informacji.

Obronność percepcyjna Eksperyment Bruner i Postman – wykazano, że spostrzeganie słów nieprzyzwoitych zajmuje znacznie więcej czasu, niż słów neutralnych emocjonalnie.

Obronność percepcyjna Eksperyment Zajonca – wykazał on, że zjawisko to jest na poziomie spostrzegania a nie na poziomie relacji o tym, co spostrzegane.