1

DANE INFORMACYJNE Zespół Szkół w Dywitach – Gimnazjum Publiczne Nazwa szkoły: Zespół Szkół w Dywitach – Gimnazjum Publiczne ID grupy: 96/73_mp_g1 Kompetencja: Matematyczno - Przyrodnicza Temat projektowy: Cząsteczkowa budowa materii Semestr/rok szkolny: I/2009/2010 2

Co to jest MATERIA? Materia: Materia to jest to, co widzimy na co dzień, co smakujemy, czego dotykamy. Materia jest substancją, która tworzy wszechświat. Dane, zarówno fizyków, jak i chemików, identyfikują ponad 100 odrębnych składników materii. Te różne formy materii zwane są pierwiastkami. Z około 100 pierwiastków 90 występuje w naturze, pozostałe są produkowane w laboratorium. Na poziomie najbardziej podstawowym wszystkie substancje, zarówno żyjące, jak i nieożywione złożone są z pierwiastków, w różnych proporcjach i kombinacjach. 3

Siły wzajemnego przyciągania cząsteczek danej cieczy nazywamy siłami spójności. Jeśli cząsteczka znajduje się wewnątrz cieczy, siły przyciągania działają na nią ze wszystkich stron, a jeśli jest na powierzchni, to wypadkowa tych sił działa w dół i cząsteczka jest wciągana w głąb cieczy. Siły wzajemnego przyciągania cząsteczek różnych substancji - to siły przylegania. To te siły powodują, że szklane naczynia wyjęte z wody są mokre, że kreda podczas pisania przyczepia się do tablicy, klej i farba drukarska do papieru, a lakier do ściany. Skłonność powierzchni cieczy do kurczenia się, dzięki czemu upodabnia się do ona do rozciągniętej sprężystej membrany, nazywamy napięciem powierzchniowym.

Co to jest ATOM? Atom: Z greckiego ATOMOS – niepodzielny, najmniejszy składnik materii, któremu można przypisać właściwości chemiczne. Atomistyczną teorię budowy materii sformułował w roku 1808 John Dalton. Atomy są podstawowymi elementami budującymi materię z punktu widzenia chemii i pozostają najmniejszymi cząstkami rozróżnianymi metodami chemicznymi. Nie zmieniają się w reakcjach chemicznych.

Budowa ATOMU Atomy składają się z jądra i otaczających to jądro elektronów. W jądrze znajdują się z kolei nukleony: protony i neutrony. Neutrony są cząstkami obojętnymi elektrycznie, protony noszą ładunek elektryczny dodatni, zaś elektrony – ujemny.

Budowa ATOMU W każdym obojętnym atomie liczba protonów i elektronów jest jednakowa. W takiej sytuacji łączny ładunek protonów i elektronów wynosi zero. Atomy z liczbą elektronów różną od liczby protonów nazywane są jonami, czyli atomami posiadającymi ładunek elektryczny. O właściwościach atomów decyduje głównie liczba protonów w jądrze atomowym. Grupy atomów o takiej samej liczbie protonów w jądrze, a różnej liczbie neutronów określamy jako izotopy danego pierwiastka (określonego liczbą protonów).

Proton Proton jest to trwała cząstka elementarna z grupy barionów o ładunku +1 i masie spoczynkowej o ok. 1 u. Protony są głównym składnikiem pierwotnego promieniowania kosmicznego. Protony wraz z neutronami (nukleony) tworzą jądra atomowe pierwiastków chemicznych. Liczba protonów w jądrze danego atomu jest równa jego liczbie atomowej, która z kolei jest podstawą uporządkowania atomów w układzie okresowym pierwiastków. A oto struktura protonu:

Elektron Elektron - trwała cząstka elementarna, będący jednym z elementów atomu. Elektron ma ujemny ładunek elektryczny. Makroskopowe zjawiska z udziałem elektronu - elektrony poruszające się w sposób uporządkowany w określonym kierunku, np. w polu elektrycznym powstałym w wyniku przyłożenia napięcia elektrycznego, stanowią prąd elektryczny.

Nukleon Nukleony to wspólna nazwa protonów i neutronów, czyli podstawowych cząstek tworzących jądro atomu. Nukleony składają się z kwarków. Choć przez obecne teorie cząstek protony i neutrony nie są uznawane za cząstki elementarne, ale z historycznych względów zalicza się je do cząstek elementarnych. Można też powiedzieć, że nukleony to bariony złożone tylko z kwarków górnych i dolnych. Dlatego również cząstka Δ bywa do nich zaliczana. Stany wzbudzone protonu i neutronu o spinie 1/2 (spin 3/2 mają cząstki Δ) oznacza się zwykle wspólnym symbolem N*. Zespoły nukleonów (jądra atomowe) zwane są nuklidami.  

Kwarki Kwark – cząstka elementarna, posiadający ładunek koloru (czyli podlegający oddziaływaniom silnym). Według obecnej wiedzy cząstki elementarne będące składnikami materii można podzielić na dwie grupy. Pierwszą grupę stanowią kwarki, drugą grupą są leptony. Każda z tych grup zawiera po sześć cząstek oraz ich antycząstki. Istnieje więc sześć rodzajów kwarków oraz odpowiednio sześć rodzajów ich antycząstek – antykwarków. Za symbol kwarka przyjmuje się literę q. Wszystkie kwarki posiadają swoje antycząstki, nazywane antykwarkami, oznaczane symbolem. Kwarki są cząstkami oddziałującymi silnie. Bardzo ważną cechą kwarków jest fakt, iż nie występują one jako cząstki swobodne, nie da się ich oderwać, odizolować. Inaczej mówimy, iż kwarki są cząstkami uwięzionymi i występują w układach złożonych, które nazwano hadronami.

Zakończenie Dziękujemy za obejrzenie prezentacji Pozdrawiają uczniowie grupy 96/73_mp_g1 Gimnazjum Publicznego w Dywitach

13