DOWÓDCY I BITWY

Powstanie Styczniowe 1863 – 1864 Za jego początek przyjmuje się datę to zbrojne wystąpienie przeciwko Rosji, największe polskie powstanie narodowe. Za jego początek przyjmuje się datę 22 stycznia 1863 roku.

Przyczyną Powstania Styczniowego był nasilający się rosyjski ucisk narodowy na Polaków. Sam wybuch został poprzedzony wieloma manifestacjami patriotycznymi na terenie Warszawy, które były krwawo tłumione przez Imperium Rosyjskie i jego wojsko. W tym czasie uformowały się dwa przeciwstawne obozy: czerwonych – dążących do wybuchu powstania oraz białych – przeciwników jakichkolwiek zrywów zbrojnych.

Powstanie Styczniowe zostało przyspieszone przez pobór do wojska rosyjskiego ludności polskiej – tzw. branka. Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił manifest powstańczy, w którym wzywał do walki z zaborcami, jednocześnie gwarantując pewne dobra, m. in. zniesienie różnic stanowych.

Powstanie Styczniowe objęło swym zasięgiem Królestwo Polskie, a także Litwę, Białoruś oraz część Ukrainy.

Nie było wielkich bitew, tylko liczne potyczki. Wojsko polskie liczyło w lecie 1863 r. około 30 tysięcy żołnierzy, uzbrojonych bardzo różnie: od kos po nowoczesne karabiny przemycane z zachodniej Europy. Rosjanie mogli tym siłom przeciwstawić 200 tysięcy ludzi. Walka polegała na atakach, odwrotach i przemarszach. Nie było wielkich bitew, tylko liczne potyczki.

Marian Langiewicz przed wybuchem powstania styczniowego, z ramienia Komitetu Centralnego Narodowego, sprowadzał do Polski karabiny z Niemiec i Belgii. Miał on przeprowadzić koncentrację sił powstańczych w Górach Świętokrzyskich. W dniu wybuchu powstania, jego zgrupowanie przypuściło trzy zwycięskie ataki na siły rosyjskie rozpoczynając tak zwaną kampanię Langiewicza.

W jego obozie stacjonującym w klasztorze w świętokrzyskim Wąchocku, zgromadził 1400 ludzi, formując z nich oddziały jazdy, piechoty i służb pomocniczych. Założył tam kancelarię sztabową, ambulans, drukarnię i fabryczkę broni. Rosjanie rozpoczęli za nim pościg, uderzając w kilku miejscach jednocześnie. Jednakże już dnia 11 stycznia 1863 roku, pobił on Rosjan w bitwie pod Nową Słupią, zdobywając 1000 karabinów i 8 dział.

z Mazowsza. Miał on teraz ponad 2500 żołnierzy. Jego siły stale rosły. W Małogoszczy natomiast, Langiewicz połączył swoje siły z odziałem idącym z Mazowsza. Miał on teraz ponad 2500 żołnierzy. Dzięki sprawnemu dowodzeniu, wyrwał się z okrążenia prawie bez poważniejszych strat, tracąc kilku ludzi i 2 armaty. W trzy miesiące później, ogłosił się dyktatorem powstania. Tydzień później po bitwach pod Chrobrzem i Grochowiskami, przeszedł walczyć do Galicji. Później aresztowany przez Austriaków, przez dwa lata był więziony w twierdzy Josephstadt, a następnie przebywał na emigracji w Anglii i w Szwajcarii.

Józef Hauke-Bosak w 1855 roku został oficerem ordynansowym cara Aleksandra II. Cztery lata później, przeniósł się do służby czynnej. Brał udział w walkach kaukaskich, w których się dosłużył dwóch krzyży i złotej szabli za waleczność i odwagę. W 1862 roku, został awansowany na pułkownika. Manifestacje patriotyczne, organizowane w Polsce w roku 1862, były dla niego wstrząsem. Podał się do dymisji. Zamiast niej dostał roczny urlop z armii carskiej. W styczniu 1863 roku, kiedy wybuchło powstanie, ponownie złożył dymisję, tym razem przyjętą.

i naczelnikiem powstańczym w województwie krakowskim i sandomierskim. Zrozumiał położenie Polaków i całym sercem chciał się z nimi utożsamić, toteż przystąpił on do powstańców styczniowych, broniąc ich godności i suwerenności. Był bliskim współpracownikiem trzeciego dyktatora powstańczego Romualda Traugutta, a także dowódcą tworzonego II Korpusu i naczelnikiem powstańczym w województwie krakowskim i sandomierskim.

Wprowadzał w życie dekrety uwłaszczeniowe, przez co pozyskiwał do swoich oddziałów chłopów. W jego oddziałach dowódcą II batalionu był Stanisław Jagielski, toteż dzięki tak wspaniałemu taktykowi jego oddziały zwyciężyły w kilku ciężkich potyczkach z Rosjanami. Wkrótce jednak, oddziały rosyjskie doszczętnie rozbiły wojsko Haukego. Po powstaniu udał się na emigrację do Francji. Tam też zaciągnął się do wojska, by brać udział w wojnie francusko-pruskiej. Walcząc, zginął pod Dijon.

Walery Wróblewski zaangażował się w działalność konspiracyjną, współpracował m.in. z Konstantym Kalinowskim, wydając wraz z nim gazetę "Mużyckaja Prauda„. Wróblewski bez wahania przystąpił do powstania styczniowego. Początkowo - gdy przez kilka dni nie stawiał się w szkole jako nauczyciel i dyrektor - władze carskie podejrzewały nawet, że został porwany.

Oddział Wróblewskiego chrzest bojowy przeszedł w bitwie pod Waliłami, która rozegrała się 29 kwietnia. Powstańcy zostali rozbici przez liczniejsze i lepiej wyposażone siły carskie, stracili żywność, pieczęć wojenną województwa grodzieńskiego i 1800 rubli. Oddział został rozproszony, ale grupa Wróblewskiego szła dalej na południe. W lipcu powstańcy znaleźli się w Puszczy Białowieskiej, a Walery został awansowany do stopnia pułkownika i mianowany naczelnikiem powstania na województwo grodzieńskie.

Pod koniec 1863 Wróblewskiemu wyznaczono nowe zadanie - miał koordynować działania dogasającej insurekcji na Lubelszczyźnie i Podlasiu. Na początku stycznia 1864 roku w potyczce kozacy dwa razy siekli go w głowę i prawe ramię. Cudem uszedł z życiem, nie rozpoznano go bowiem, a niemal martwego dowódcę wyniósł z pola bitwy miejscowy chłop. Wróblewskim zajęła się wtedy Bolesława Skłodowska, krewna przyszłej noblistki, która przewiozła go w przebraniu kobiecym do Galicji. Byłego szefa szkoły leśnej w Sokółce skazano w Cesarstwie na karę śmierci.

Konstanty Kalinowski prawnik, działacz niepodległościowy, jeden z przywódców powstania styczniowego na Litwie i Białorusi. Przed wybuchem powstania nawiązał kontakty z rewolucyjnymi demokratami rosyjskimi, m.in. z N.G. Czernyszewskim, z organizacją Ziemla i Wola oraz z londyńskim ośrodkiem emigracji rosyjskiej.

Prowadził agitację na rzecz powstania wśród chłopów białoruskich, m.in. wydawał tajne pismo Mużycka Prauda. Od 1862 członek Prowincjonalnego Komitetu Litewskiego. Podczas powstania początkowo komisarz na Grodzieńszczyźnie, później kierował działalnością rządu powstańczego na Litwie i Białorusi. Należał do lewego skrzydła stronnictwa "czerwonych". W 1864 ujęty i stracony w Wilnie.

Józef Kalinowski otrzymał staranne wychowanie i wykształcenie, został inżynierem wojskowym. Po wybuchu powstania styczniowego przyłączył się do walczących i był jednym z przywódców. Pochwycony przez Rosjan, został zesłany w roku 1864 na dziesięć lat przymusowych robót na Syberii.

Po odzyskaniu wolności był wychowawcą sługi Bożego Augusta Czartoryskiego. W roku 1877 wstąpił do Zakonu Karmelitów Bosych i otrzymał imię Rafała od św. Józefa. Święcenia kapłańskie przyjął w 1882 roku w Czernej koło Krakowa. Odznaczał się wielką gorliwością w życiu zakonnym i kapłańskim; niestrudzenie oddawał się posłudze sakramentu pokuty i kierownictwu duchowemu. Odnowił Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Zmarł w Wadowicach 15 listopada 1907r. W roku 1983 papież Jan Paweł II zaliczył go w poczet błogosławionych, a w 1991 ogłosił go świętym.

Zygmunt Sierakowski, pseudonim Dołęga, naczelnik wojenny województwa kowieńskiego. 1849 przymusowo wcielony do armii rosyjskiej. 1857-1859 ukończył Akademię Sztabu Generalnego w Petersburgu. Utworzył tamże tajne Koło Oficerów Polaków, z którymi współpracowali oficerowie Rosjanie i Ukraińcy.

Wysyłany służbowo do krajów Europy Zachodniej, nawiązał kontakty z A.I. Hercenem, G. Garibaldim i L. Mierosławskim, a także ze spiskowcami na Litwie. Po wybuchu powstania styczniowego podał się do dymisji z armii rosyjskiej i w stopniu podpułkownika dowodził wojskami powstańczymi na Żmudzi. 21 IV 1863 odniósł zwycięstwo w potyczce pod Ginietynami. Po klęsce w trzydniowej bitwie pod Birżami (7-9 V), ciężko ranny dostał się do niewoli. Mimo protestów międzynarodowej opinii publicznej, skazany na śmierć i powieszony w Wilnie.

Zygmunt Padlewski generał, działacz niepodległościowy, absolwent Akademii Artylerii w Petersburgu. Podczas pobytu w stolicy Rosji należał do Koła Oficerskiego założonego przez Z. Sierakowskiego. 1861 jako porucznik artylerii wyjechał do Paryża, gdzie działał w Towarzystwie Młodzieży Polskiej. Następnie wykładał taktykę i strategię w polskiej szkole wojskowej w Genui i w Cuneo.

w sprawie konieczności rozszerzenia powstania 1862 po powrocie do Warszawy wszedł w skład Centralnego Komitetu Narodowego. Prowadził rozmowy z przywódcami Ziemli i Woli, A.I. Hercenem i N.P. Ogariowem, które doprowadziły do zajęcia wspólnego stanowiska w sprawie konieczności rozszerzenia powstania na ziemie Litwy, Białorusi i Ukrainy. Po aresztowaniu w 1862 J. Dąbrowskiego mianowany naczelnikiem Warszawy.

Opracował plan strategiczny powstania, który jednak nie był realizowany. Walczył na terenie Puszczy Kurpiowskiej, odnosząc zwycięstwa w potyczkach pod Myszyńcem i Drążdżewem. Poniósł klęskę pod Radzanowem, co stało się przyczyną rozwiązania jego oddziału i powrotu do Warszawy. Odkomenderowany do Płocka, w drodze do rejonu walk ujęty przez Rosjan i rozstrzelany.

Romuald Traugutt (1826-1864) jest osobą, która odegrała wybitną rolę w Powstaniu Styczniowym. Dowodził on jednym z oddziałów partyzanckich i zasłynął w tym czasie jako dobry dowódca. Gdy jesienią 1863 roku położenie powstańców stawało się coraz mniej wygodne i trudniejsze, a samo powstanie chyliło się ku upadkowi, Romuald Traugutt zaczął intensywnie działać w sprawie polskiej.

Dowodził on jednym z oddziałów, a wszystkie swoje działania Na posiedzeniu Rządu Narodowego, Romuald Traugutt mocno ściskając w ręku pieczęć, która stanowi symbol najwyższej władzy powstańczej, oświadczył, że dla dobra sprawy i ratowania narodu jest gotowy nawet przejąć całą władzę. Wtedy członkowie Rządu Narodowego oddali w jego ręce władzę dyktatorską, przez co walka się ożywiła. Ożywienie to spowodowane było przez prawdziwy talent dowódczy i organizacyjny oraz osobistą odwagę I konsekwencję, jaką przedstawiała i zapewniała osoba Traugutta. Dowodził on jednym z oddziałów, a wszystkie swoje działania poświęcił ratowaniu tego zrywu, do końca walczył o niepodległość.

Powstanie styczniowe umocniło polskie poczucie narodowe, świadczyło o niezgodzie na rozbiory. Dopełnił się proces kształtowania nowoczesnego narodu polskiego, świadomego swej tożsamości we wszystkich warstwach.

Jednak powstanie pogorszyło warunki bytowe narodu Jednak powstanie pogorszyło warunki bytowe narodu. Takie korzystne zmiany, jak likwidacja stosunków feudalnych i rozwój świadomości narodowej wśród chłopów, i tak by się dokonały pod wpływem przemian cywilizacyjnych.

Nie trzeba było za nie płacić krwią...

Zebrała i opracowała: Alina Langa ŹRÓDŁA: http://portalwiedzy.onet.pl/ http://www.interklasa.pl/ http://www.rafalk-elblag.pl/ http://www.dobroni.pl/ http://www.poland.us/ Jerzy Pilikowski „Słownik Szkolny Historia” wydawnictwo Zielona Sowa Zebrała i opracowała: Alina Langa