Zarys cybernetycznej teorii trwałego rozwoju (sustainable development) Neo-darwinizm społeczny jako główne współcześnie globalne zagrożenie Wykład II 12 lutego 2014

Lesław Michnowski Wieloletni ( ) członek Komitetu Prognoz “Polska 2000 Plus” przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk

Powtórzenie

Wybrane podstawowe pojęcia: 1. rozwój 2. rozwój trwały/sustainable development 3. kryzys

ROZWÓJ społeczności: ta część procesu jej życia, gdy ma miejsce wzrost jej trwałości oraz jakości życia tworzących ją osób. Warunkiem rozwoju jest przewaga dotyczącej społeczności konstrukcji nad destrukcją

ROZWÓJ TRWAŁY/SUSTAINABLE DEVELOPMENT – czyli „idealny”, bezkryzysowy – rozwój światowej społeczności (ŚS). Oznacza on osiąganie i rozwojowe przekraczanie kolejnych granic jej wzrostu Taki rozwój wymaga współcześnie nie tylko zintegrowania rozwoju społecznego, z rozwojem gospodarczym i ochroną środowiska przyrodniczego, lecz ponadto opanowania umiejętności właściwego (zgodnego z potrzebami życia Człowieka) kształtowania tego środowiska. F. Capra, Punkt zwrotny (The Turning Point) 1982.

KRYZYS społeczności ma miejsce wówczas, gdy dotychczasowa jej makrostruktura (orgware, stosunki społeczne) ulega moralnej degradacji, a wraz z tym, traci ona zdolność stymulowania rozwoju. Powoduje to, iż społeczność osiąga i patologicznie przekracza granice jej wzrostu, co sprawia, iż wchodzi ona w stan regresu, czyli przewagi dotyczącej jej destrukcji nad konstrukcją.

Główne tezy poprzedniego wykładu (1): 1. Jakościowo NOWE – w wyniku rozwoju i wzrostu zastosowań osiągnięć nauki i techniki - UWARUNKOWANIA współczesnego ŻYCIA społeczno- gospodarczego: 1.1. wysoka organizacyjna bezwładność; 1.2. wysoka ZMIENNOŚĆ środowiska przyrodniczego; 1.3. bezwzględne DEGRADOWANIE ŚRODOWISKA.

Główne tezy poprzedniego wykładu (2): 2. KRYZYS GLOBALNY jako skutek PATOLOGICZNEGO.PRZEKROCZENIA, przez światową społeczność (ŚS), GRANIC jej WZROSTU: inercyjnej i środowiskowej. 3. ukształtowanie ULTRASTABILNOŚCI jako warunek osiągnięcia trwałego rozwoju/sustainable development (SD) ŚS. :

Wykład II

Aktywność orgware. Niepoprawnie (lub wrogo) ukształtowany albo moralnie zdegradowany wstrzymuje aktywność prorozwojową lub stymuluje zachowania patologiczne (JPII, struktury grzechu). Orgware poprawnie ukształtowany usprawnia działanie homeostatu, ułatwia transfer informacji, oraz stymuluje aktywność twórczą, w tym innowacyjną podatność.

Warunkiem trwałego rozwoju sż, w tym SCT, są adekwatne do aktualnych uwarunkowań życia jego homeostat i orgware. Adekwatność ta decyduje o - uzależniającej zdolność rozwoju SCT - jego sprawności informacyjnej i innowacyjnej podatności.

Prakseologia a kształtowanie zdolności trwałego rozwoju ŚS Inwigilacja czysta Inwigilacja interwencyjna Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, 1955.

Sterownicza aktywność odpowiednio ukształtowanego orgware i jawnej obserwacji (inwigilacja czysta) - przez sterującego – przebiegu procesu życia sterowanej społeczności

W przypadku, gdy tak – odpowiednio ukształtowaną strukturą społeczności - wymuszany proces przebiega zgodnie z wolą sterującego, wystarcza jedynie jawna, „czysta inwigilacja”. Jednak pod warunkiem iż: - realizujące ten proces podmioty życia społeczno-gospodarczego są poinformowane o wymaganiach sterującego, zaś - sterujący dysponuje potencjałem środków wymuszających w razie potrzeby zgodność tych „samodzielnych” działań z wolą sterującego.

W przypadku, gdy obserwowany proces przestaje być zgodny z wolą sterującego, potrzebna się staje „inwigilacja interwencyjna”. Poprzez obserwowanie zmian w uwarunkowaniach funkcjonowania danej społeczności, powodujących podejmowanie niezgodnych z wolą sterującego decyzji lub ich skutków odmiennych od założonych celów, wypracowywana jest nowa forma orgware, przywracająca pożądaną zgodność samodzielnych działań tych podmiotów z wolą i celami sterującego daną społecznością

Prowadzenie inwigilacji czystej i interwencyjnej jako istotne zadanie administracji państwowej w ramach realizowania przez państwo jego funkcji obronnej i stymulowania rozwoju społeczności uorganizowanej w państwo

Monitoring dynamiczny jako istotne uzupełnienie inwigilacji czystej i interwencyjnej. Umożliwia zapobieganie patologiom poprzez wyprzedzające informowanie o potrzebie dokonania – i jakiej - przebudowy struktury społeczeństwa jako warunku kontynuowania rozwoju

Kryzys globalny w świetle monitoringu dynamicznego Raportu dla Klubu Rzymskiego: Granice wzrostu (GW/LtG), oraz.

Meadows, D.H., …Granice wzrostu (1972)

W kolejnym symulacyjnym badaniu GW/LtG 1972 – także przy pozostawieniu ówczesnych, egoistycznych stosunków społecznych, w tym metod gospodarowania – przy założeniu braku ograniczeń w dostępie do zasobów naturalnych i energii, również globalna katastrofa, tym razem na skutek zdegradowania środowiska przyrodniczego

Prymitywnym antykryzysowym wnioskiem GW/LtG 1972 jest uznanie przeludnienia Ziemi za główną przyczynę kryzysu globalnego.

Globalny Monitoring Dynamiczny (GMD) GW/LtG 1972 m.in. ukazuje: (1) moralną destrukcję stosunków społecznych, w tym metod gospodarowania, czyli ich nieadekwatność względem aktualnych uwarunkowań życia; (2) krótkowzroczność polityki społ.-gospod.; (3) wielką bezwładność ŚS, w tym gospodarki, oraz (4) wielką zmienność uwarunkowań życia

Meadows, Limits to Growth The 30-Year Update, 2004.

Kryzys globalny w świetle UNEP Report - 12 maja 2011 (1) By 2050, humanity could consume an estimated 140 billion tons of minerals, ores, fossil fuels and biomass per year – three times its current appetite –(…) is "far beyond what is likely sustainable” if realized at all given FINITE WORLD RESOURCES (…).

UNEP Report (2) Scenario 3: tough contraction of consumption in developed countries, converging with others. Industrialized nations reduce per capita consumption by two thirds and other nations remain at current rates, resulting in a global per capita consumption rate (…) the same as in year Humanity Can and Must Do More with Less: UNEP Report

Kryzys globalny w świetle Raportu dla Klubu Rzymskiego: Jorgen Randers, A Global Forecast for the Next 40 Years, rs.pps rs.pps

Kolejne antykryzysowe zalecenia

„Zerowy wzrost” 1971/95

Odrzucenie kategorii „sustainable development” (jako jakoby oxymoronu) na rzecz „sustainability”

Another mental model says that the limits are real and close, and that there is not enough time, and that people cannot be moderate or responsible or compassionate. At least not in time. That model is self-fulfilling. If the world’s people choose to believe it, they will be proven right. The result will be collapse. (Meadows, 1992, 2004).

Meadows 1992/2004 Tools for the Transition to Sustainability (…) VISIONING (…) Networking (…) Truth-Telling (…) Learning (…) LOVING (…).

Raport Randersa, 2012

Główne tezy Raportu Randersa (1): 1. Konieczność przemiany aksjologicznej: “Konkurencję i eliminowanie słabych zastąpi kooperacja.”

Główne tezy Raportu Randersa (2): 2. Negacja kapitalizmu: „All because of inadequate global governance We need to shift investment flows from what is most profitable to what society needs Capitalism won’t do this – it is made to allocate money to what is profitable, not to what society needs And democratic parliaments won’t pass regulations that could change this reality - because voters are against solutions that require higher taxes, more expensive gasoline or electricity in the short term The root cause is short-termism in capitalism and democracy.”

Social-darwinizm „tradycyjny” – ery nadmiaru dostępnych zasobów życia (energii, surowców naturalnych, „czystego powietrza”) – silniejsi podporządkowują słabszych czyniąc z nich „narzędzia” dostępu do – i przetwarzania - zasobów życia, aby w ten sposób (kosztem pracy słabszych) zwiększać swe szanse długotrwałego życia.

Współczesna globalna walka konkurencyjna nie jest docelowo ukierunkowana na do niedawna tradycyjne zwiększanie stopnia podporządkowania - społecznościom silniejszym - społeczności słabszych. Jej dotychczasowym celem było wykorzystywania pracy słabszych na rzecz podmiotów dominujących. Obecnie jej strategicznym celem jest eliminowanie konkurentów do źródeł deficytowych zasobów naturalnych (w tym zawłaszczanie posiadanych przez nie tych źródeł). A także ograniczanie degradacji, przez społeczności słabsze, środowiska przyrodniczego.

Neo-socjaldarwinizm Fizyczne eliminowanie konkurentów do deficytowych zasobów życia

Cele NEO-SOCJALDARWINISTYCZNYCH działań antykryzysowych, m.in. (1): (1) radykalnie zmniejszyć natężenie zużywania, przez słabszą część ŚS (Peryferie), deficytowych – naturalnych i przyrodniczych - zasobów życia, a zatem: 2) „schładzać” jej gospodarkę, stymulować bezrobocie; (3) likwidować j.w. struktury obronne; (4) osłabiać zdolność logicznego i krytycznego myślenia; (5) zmniejszać zdolności rozrodcze;

Cele NEO-SOCJALDARWINISTYCZNYCH działań antykryzysowych m.in. (2) (6) pogarszać warunki mieszkaniowe, wyżywienia i ochrony zdrowia oraz dostępności do innych osiągnięć rozwoju nauki i techniki; (7 antagonizować wzajemnie społeczności Peryferii; (8) rozwarstwiając ŚS, wzmacniać zdolność obrony i samoobrony silniejszej części ŚS.

Główne problemy badawcze (1): (1) Czy zasoby naturalne są nie do wyczerpania? (2) Czy można – dysponując odpowiednio dużym potencjałem intelektualnym, wspomaganym sztuczną inteligencją - przewyższać pozytywnymi negatywne skutki ludzkiego działania?

Główne problemy badawcze (2): (3) Czy człowieka nie można zastąpić w ekospołecznie użytecznej innowacyjnej pracy automatem/sztuczną inteligencją? (4) Czy bez ludzkiego intelektu nie można zbudować FEEDFORWARD adekwatny do SZiR?

Uzyskanie pozytywnych odpowiedzi na powyższe pytania to warunek odrzucenia neo-darwinizmu społecznego jako metody przezwyciężania globalnego kryzysu.

Ostrzeżenia przed neo- socjaldarwinistycznym sposobem przezwyciężania globalnego kryzysu:

Mamy więc zwolenników koncepcji (…) analogii do „łodzi ratunkowej”. Te analogie (…) wyrażają myśl (…) że skoro zasoby są ograniczone, a liczba ludności wzrasta, tak że nie można wyżywić wszystkich, trzeba biednych podzielić na takich, którzy zginą (…) Ponieważ łódź już jest pełna, zabranie do niej biednych spowodowałoby zatonięcie wszystkich. Niech więc toną biedni. [1] Patrz: O nowy styl rozwoju. Raport fundacji Hammarskjolda dla ONZ w sprawie rozwoju i współpracy międzynarodowej, (w:) Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny, PWE, Warszawa 1979, s. 147.

Martin Hans Peter, Schumann Harald, 1999, Pułapka globalizacji. Atak na demokrację i dobrobyt (The Globalization Trap, The attack on democracy and well-being). Wyd. Dolnośląskie, Wrocław. Konferencja M. Gorbaczowa w 1995 r. Przeludnienie Ziemi 20-80% Mieć jedzenie – być jedzeniem

Dr. J. Kenneth Smail, Professor of Anthropology, Emeritus, at Kenyon College Global population reduction: confronting the inevitable (2004) the long-term sustainability of civilization will require not just a leveling-off of human numbers as projected over the coming half- century, but a COLOSSAL reduction in both population and consumption.

the Earth's long-term sustainable human carrying capacity, at what might be defined as an "adequate" to "moderately comfortable" developed-world standard of living, MAY NOT BE MUCH GREATER THAN 2 TO 3 BILLION. (…) several investigators and organizations have developed reasonably well thought out positions on future global population optima, and those estimates have all clustered IN THE RANGE OF 1 TO 3 BILLION. reduction-confronting-the-inevitable/ reduction-confronting-the-inevitable/

Dennis Meadows 2009: dla przezwyciężenia globalnego kryzysu (1) We desperately need for population, energy use, material use, and pollution streams to be reduced. meadows_en.0.html (2) If you want everyone to have the full potential of mobility, adequate food and self-development, then it is 1 or 2 billion. (mld, obecnie jest nas ok. 7 mld. osób) ml meadows_en.0.html ml

Ostrzeżenie SNK

Jan Paweł II: W ostatnich latach byliśmy świadkami (…) przełamania sztywnych podziałów świata na przeciwstawne bloki ideologiczne, polityczne i wojskowe (…) W tym samym jednak okresie inne zagrożenia osiągnęły poziom skrajnie niebezpieczny, co każe się obawiać „holokaustu ekologicznego”, będącego skutkiem lekkomyślnego niszczenia najważniejszych zasobów środowiska naturalnego i coraz liczniejszych ataków na życie ludzkie. (…) niepohamowany pęd nielicznej grupy uprzywilejowanych do przywłaszczenia sobie dóbr ziemi i do ich eksploatacji staje się przyczyną nowego rodzaju zimnej wojny, tym razem między Północą a Południem planety, między krajami wysoko uprzemysłowionymi, a ubogimi. (Sycylia’93)

Wg Encyklopedii Katolickiej: „holocaustum ofiara całopalna, dar ofiarny, złożony w całości Bogu przez spalenie” - patrz: Encyklopedia Katolicka, t. 2, Lublin 1985, s

Holokaustowe konsekwencje dla Polaków zwycięstwa hitlerowskich Niemiec w II wojnie światowej Hitlerowski holokaust polegał na podziale światowej społeczności na „nadludzi” i „podludzi”, a następnie radykalnym ograniczeniu ilości „podludzi”. Plan Himmlera-Generalplan Ost przewidywał wyniszczenie 51 milionów Słowian, w tym 85% Polaków.

Jan Paweł II: Do starożytnych bolesnych plag (...) głodu, epidemii i przemocy, wojen, dodawane są inne, dotychczas nieznane formy o niepokojących wymiarach.(…) jak nie przejmować się na przykład widząc zdumiewający SPISEK PRZECIW ŻYCIU, który zwielokrotnia się i wyraża coraz ostrzejszymi zagrożeniami osób i NARODÓW (…) (Papież w Koloseum, KAI, 1996)

Jan Paweł II: Obecnie zarówno w Ameryce, jak i w pozostałych częściach świata pojawia się niebezpieczny model społeczeństwa zapewniający dominację silnym częściom światowej społeczności, zaś wykluczający, a nawet ELIMINUJĄCY SŁABSZYCH. (Adh. „Ecclesia in America", 1999)

Jan Paweł II: „Formy degradacji osoby ludzkiej oraz wartości życia ludzkiego stały się bardzo subtelne, a tym samym bardzo niebezpieczne. (...) Przyszłym losom świata grozi (...) niebezpieczeństwo, jeśli ludzie nie staną się mądrzejsi”

Homilia inauguracyjna Franciszka: Tragically, in every period of history there are ‘Herods' who plot death, wreak havoc, and mar the countenance of men and women. W każdej epoce dziejów są budzący grozę „Herodowie” (ośrodki władzy), którzy śmiercionośnie spiskują, sieją spustoszenie oraz pozbawiają człowieczeństwa mężczyzn i kobiety (LM).

Neo-socjaldarwinizm, w tym pozorna troska o środowisko przyrodnicze, to – w świetle cybernetyki rozwoju – główne zagrożenie życia zarówno ŚS, w tym najbogatszych, jak i całego globalnego ekosystemu – Ziemi.

Dziękuję za uwagę.