Podpis elektroniczny i jego zastosowanie Dr Katarzyna Tomaszewska Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej (CBKE) http://cbke.prawo.uni.wroc.pl/

Wprowadzenie Oświadczenie woli jest elementem każdej czynności prawnej. Może występować również w postaci elektronicznej; Art. 60 KC Z zastrzeżeniem wyjątków określonych w ustawie wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej; W myśl art. 78 § 1 zd. 1 KC do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. A zatem dokument składa się z następujących elementów: materiał (nośnik), oświadczenie woli (jego treść), podpis;

Oświadczenie woli w postaci elektronicznej Oświadczenie woli w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego certyfikatu jest równoważne z oświadczaniem woli złożonym w formie pisemnej (art. 78 § 2 KC)

Dopuszczalność wniesienia dokumentu elektronicznego Wynika z art. 63 § 3a KPA pkt. 1 W jego świetle podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego certyfikatu przy zachowaniu zasad przewidzianych w ustawie o podpisie elektronicznym;

Dwie kategorie Podpis własnoręczny (tradycyjny) Podpis elektroniczny (zwykły lub kwalifikowany), podpis cyfrowy

Podpis własnoręczny Brak definicji ustawowej, występuje na dokumencie papierowym, składa się z co najmniej nazwiska osoby Liczne wypowiedzi doktryny prawa („podpis stanowi na ogół afirmację dokumentu”) Najlepszy gwarant prawdziwości oświadczenia skierowanego do innego podmiotu

Podpis własnoręczny Funkcja identyfikacyjna Funkcja finalizacyjna Funkcja ostrzegawcza

Podpis elektroniczny Występuje na dokumencie elektronicznym; Brak określenia pojęcia dokumentu elektronicznego w ustawie o podpisie elektronicznym; definicję dokumentu elektronicznego określa ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne

Dokument elektroniczny Dokument stanowiący odrębną całość znaczeniową; Dokument zawierający w swej treści zbiór uporządkowanych danych o wewnętrznej strukturze; Zapisany na informatycznym nośniku danych

Czemu służy podpis elektroniczny? Komunikacja elektroniczna i handel elektroniczny wymagają „podpisów elektronicznych” i usług powiązanych umożliwiających uwierzytelnianie danych. Chodzi o dokonywanie czynności prawnych na odległość (również o charakterze międzynarodowym) Rozbieżne reguły odnoszące się do prawnego uznawania podpisów elektronicznych i akredytacja podmiotów świadczących usługi certyfikacyjne w Państwach Członkowskich mogą stanowić poważną przeszkodę w komunikacji elektronicznej i handlu elektronicznym. Przepisy prawne Państw Członkowskich nie powinny ograniczać swobodnego przepływu towarów i usług na rynku wewnętrznym. Dyrektywa nr 1999/93/WE (pkt 4 preambuły)

Cele stawiane przed e-podpisem Bezpieczna i pewna weryfikacja osoby uczestniczącej w elektronicznej czynności prawnej. Brak możliwości zaprzeczenia uczestnictwa w elektronicznej czynności prawnej. Dokument elektroniczny opatrzony podpisem elektronicznym powinien mieć znaczenie takie, jak dokument sporządzony na papierze i podpisany podpisem własnoręcznym.

Cele stawiane przed e-podpisem Nadawanie dokumentom niefałszowalnych numerów seryjnych nie pozwalających na wsteczne generowanie dokumentów, posiadających numery seryjne inne niż wynikające z fizycznej kolejności ich powstawania

Podpis elektroniczny Podpis elektroniczny obejmuje wiele różnych metod służących identyfikacji Podpis elektroniczny ≠ podpis cyfrowy! Podpis elektroniczny – wszelkie metody w postaci elektronicznej służące potwierdzeniu tożsamości osoby dokonującej czynności prawnej: kody PIN, hasła dostępu, numery kart kredytowych, zeskanowany podpis własnoręczny, „podpis klawiaturowy” (np. pod e-mailem) Nie gwarantuje pewnej identyfikacji (łatwość jego „podrobienia”)

Podpis cyfrowy Jest węższą kategorią podpisu elektronicznego Podpis cyfrowy oparty jest na zaawansowanych technikach kryptograficznych Gwarantują one autentyczność podpisu cyfrowego, jak i pewne przypisanie go podmiotowi, który taki podpis złożył (niezaprzeczalność podpisu cyfrowego) Podpis cyfrowy pełni podobne funkcje do podpisu własnoręcznego. Oparty jest na istnieniu klucza prywatnego i klucz publicznego Obie formy powinny być: łatwe w użyciu dla właściciela, ale trudne do podrobienia na trwałe powiązane z podpisywanym dokumentem w taki sposób, aby każda próba modyfikacji treści dokumentu bądź próba przeniesienia podpisu na inny dokument mogła być łatwo wykryta.

Podpis elektroniczny a podpis cyfrowy

Podpis elektroniczny ≠ podpis cyfrowy! Akty prawne, w tym polskie posługują się – w większości przypadków błędnie – jedynie pojęciem „podpis elektroniczny” w istocie prawne znaczenie nadają podpisowi cyfrowemu i ten rodzaj podpisu regulują. W literaturze prawniczej – niezrozumienie tematyki podpisu elektronicznego (cyfrowego), w tym pojęć „podpisywanie”, „szyfrowanie”, „kodowanie”, „identyfikacja”, „uwierzytelnienie”, „autoryzacja”.

Zarzuty wobec e-podpisu Podpis elektroniczny nie ma w żadnym razie postaci graficznej ani nie jest elektronicznym zapisem znaku graficznego, wobec tego żaden biegły nie jest w stanie stwierdzić, od kogo pochodzi złożony podpis elektroniczny, gdyż także w zakresie elektronicznego zapisu jest on całkowicie pozbawiony charakterystycznych indywidualnych cech powiązanych z osobowością składającego podpis. Według ustawy o podpisie elektronicznym tożsamość osoby składającej podpis elektroniczny jest ustalana za pomocą certyfikatu służącego do weryfikacji tego podpisu.

Zarzuty wobec e-podpisu Podpis elektroniczny w ogóle nie powinien być nazywany podpisem, gdyż koń i koń mechaniczny wprawdzie ciągną, ale mają zupełnie inną naturę …

Dokumenty papierowe i dokumenty elektroniczne - porównanie Treść dokumentu papierowego (zwłaszcza o znacznej objętości) przedstawionego do podpisu może istotnie różnić się od treści dokumentu uzgodnionego. Możliwość dodrukowania kolejnych stron do już podpisanego dokumentu. Dokument papierowy ma zwykle jeden oryginał – często konieczność ponoszenia wysokich kosztów związanych z jego fizyczną ochroną. Weryfikacja podpisu własnoręcznego jest bardzo powierzchowna.

Dokumenty elektroniczne Manipulacja zawartości podpisanego cyfrowo dokumentu jest wprawdzie możliwa, ale wykrycie manipulacji jest bardzo proste, tanie i niezawodne. Podpisany dokument elektroniczny może posiadać wiele oryginałów (w sensie technologicznym), co umożliwia jego przechowywanie i weryfikację w wielu niezależnych miejscach. Weryfikacja podpisu elektronicznego jest w praktyce jednoznaczna, ale odnosi się tylko do tego, czy do wygenerowania podpisu elektronicznego użyto określonego klucza prywatnego.

Podpis elektroniczny w regulacji ustawy z dnia 18 września 2001 r. Polski ustawodawca posługuje się dwoma pojęciami: podpisu elektronicznego (podpis zwykły) i bezpieczny podpis elektroniczny (podpis kwalifikowany); Podpis elektroniczny może złożyć tylko osoba fizyczna działająca w imieniu własnym lub też imieniu innej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, Od podpisu elektronicznego należy odróżnić poświadczenie elektroniczne, którym posługują się podmioty świadczące usługi certyfikacyjne,

Podpis elektroniczny (zwykły) Podpis zwykły (art. 3 ust. 1 ) – dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane służą ustaleniu tożsamości osoby składającej podpis.

Podpis zwykły Nie musi spełniać wymogu odporności na sfałszowanie, co w stosunkach cywilnoprawnych może powodować problemy dowodowe; Jest określony w art. 8 ustawy, z którego wynika, że opatrzenie zwykłym podpisem elektronicznym oświadczenia woli nie powoduje utraty jego ważności lub skuteczności, z tym tylko że oświadczenie niniejsze nie będzie spełniało funkcji dowodowej

Kwalifikowany (bezpieczny podpis elektroniczny) Jest przyporządkowany osobie, która składa podpis; Jest składany przy pomocy bezpiecznych urządzeń oraz danych służących do składania podpisu elektronicznego; Jest związany z innymi danymi (zawartymi w dokumencie) w taki sposób, że wszelkie zmiany w zakresie tych danych są rozpoznawalne – zasada integralności

Kwalifikowany (bezpieczny podpis elektroniczny) Jest weryfikowany przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu wydanego przez podmiot świadczący usługi certyfikacyjne w rozumieniu ustawy. Certyfikat to zaświadczenie zawierające dane dotyczące samego podpisu, jak i osoby która składa niniejszy podpis. Certyfikat to specjalny dowód osobisty użytkownika sieci internetowej; Spełnia funkcję dowodową i identyfikacyjną.

Podmiot świadczący usługi certyfikacyjne i usługi certyfikacyjne Podmiot świadczący usługi certyfikacyjne to przedsiębiorca w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (w tym bank na podstawie art. 6 ust. 6 ustawy Prawo bankowe); Narodowy Bank Polski; Organy władzy publicznej, Usługi Certyfikacyjne: wydanie certyfikatu, znakowanie czasu, inne usługi w rozumieniu ustawy

Weryfikacja bezpiecznego podpisu elektronicznego Sprowadza się do: ustalenia tożsamości osoby składającej podpis, ustalenia czy podpis został złożony w oparciu o dane służące do składania podpisu, czy w zakresie danych pod którymi widnieje podpis nie wystąpiła żadna zmiana po jego złożeniu.

Dziękuję za uwagę!