Moda w średniowieczu Opracowały: Monika Stencel Katarzyna Stanek Amelia Szymoniak Dominika Pietrzak

Ideał urody kobiecej

Najpiękniejsza kobieta to kobieta w ciąży. Krój i sposób noszenia ubrań miał podkreślać wysunięty brzuch i lekko przegięty do przodu kręgosłup suknie przepasywano wysoko pod biustem aby poniżej pasa tworzyły efekt brzuszka. Do tego bardzo modne było wysokie czoło panie zaczesywały włosy do tyłu lub wręcz depilowały część włosów znad czoła. Do tego dochodzą najmodniejsze piersi niezbyt duże, za to koniecznie krągłe i symetryczne. Dekolt nie jest niczym bezwstydnym niektóre suknie były naprawdę głęboko wykrojone, za to odsłanianie nóg jest okrutnym bezeceństwem - suknia sięga do ziemi.

Ideał urody męskiej

Mężczyzna powinien mieć trzy rzeczy by być ideałem w sensie fizycznym: szerokie, barczyste ramiona, wcięcie w talii i długie, smukłe nogi. Całość ma przypominać trójkąt osadzony na dwóch tyczkach. Tak jak u pań, stroje męskie mają uwypuklać pożądane cechy - średniowieczne spodnie, czyli nogawice, były dopasowane do nóg, kaftany watowane na piersi i ramionach by dodać noszącemu trochę ciała, za to dopasowane i wcięte w pasie. Do tego dwa typy fryzur, które uchodziły na najmodniejsze: włosy sięgające ramion, swobodnie spływające; fryzura en ecuelle (po francusku dosłownie "od miski"), czyli włosy przycięte równo na okrągło nad uchem, wszystko poniżej wygolone na zero.

Ubrania, biżuteria, dodatki

Na przełomie XIV i XV wieku ścierały się dwie tendencje w modzie - starsza, tradycyjna, promująca ubiory ściśle dopasowane do ciała, z wąskimi rękawami, wcięte w talii, zapinane na dużą ilość guzików oraz młodsza, obecna szczególnie w kręgach bogatszych ludzi, stawiająca na ubrania szyte z dużej ilości tkaniny, obficie fałdowane, z wielkimi dekoracyjnymi rękawami, wysokimi kołnierzami itp. Ubrania najczęściej szyto z wełny - sukna, flauszu, samodziału (zależnie od zamożności), paleta barw równie bogata jak dzisiaj choć kolory miały o wiele większe znaczenie. Unikano żółtych ubrań, bo te były noszone przez Żydów i prostytutki. Czerń i mocna czerwień były kolorami drogimi do uzyskania, najpowszechniej noszono brązy, zielenie i szarości oraz różowy (panowie też) .

Poza wełną powszechnie używano lnu, głównie na bieliznę i podszewki (praktycznie wszystkie ubrania w średniowieczu miały podszewkę), od połowy XIV wieku upowszechnia się bawełna. Dla bogaczy (jak dzisiaj) dostępny był naturalny jedwab oraz jego różne pochodne - aksamit, brokat, złotogłów itp., nierzadko tkane w dekoracyjne wzory lub bogato haftowane.

Ubranie w średniowieczu zawsze było trzywarstwowe - kolejno bielizna/szata spodnia/szata wierzchnia. Bieliznę prano regularnie, szaty wierzchnie zazwyczaj jedynie wietrzono i trzepano z kurzu (nie mieli wtedy płynów do prania wełny). Praktycznie zawsze noszono nakrycie głowy - kapelusz, czapkę, chustkę, czepek itp. - chodzenie bez nakrycia głowy było nieeleganckie, tak samo chodzenie bez paska.

Buty zawsze kończyły się w szpic, w ekstremalnych przypadkach noski były bardzo długie. Za symbol bogactwa i statusu uchodził rodzaj posiadanego futra chłopi mieli baranie kożuchy, mieszczanie futra z lisów i wilków, szlachta bobry i kuny, najwięksi bogacze sobole, gronostaje i popielice. Poza pierścieniami, naszyjnikami i ozdobnymi łańcuchami (jak dzisiaj u burmistrzów) do elementów biżuterii zaliczano ozdobne zapięcia przy płaszczach, kosztowne klamry i okucia przy paskach oraz ozdobnie wykonane guziki, nierzadko ze srebra lub złoconego mosiądzu. Średniowieczne ubrania w ogóle nie miały kieszeni! Wszystkie podręczne drobiazgi noszono przy pasku w sakiewkach, trzosach i torebkach.

Makijaż

Praktycznie nie stosowano makijażu (w przeciwieństwie do starożytności i epok następujących po średniowieczu). Jedynym wyjątkiem były brwi - modne panie goliły lub depilowały brwi, by na ich miejscu namalować czernidłem cienką kreskę. Stosowano perfumy i pachnidła.

Ciekawostki

Ceny ubrań w XV wieku we Wrocławiu Buty: 3-4 groszy Trzewiki: 2,5 grosza Czapka barania: 5-8 groszy Tunika: 1 grzywna Futro: 1,5 florena Płaszcz z perłami: 28 grzywien Złoty naszyjnik: 15 grzywien Ceny te były stosunkowo wysokie.

Dwa typy ubiorów męskich na Śląsku Według Legendy obrazowej św. Jadwigi starsi panowie nosili szaty obszerne, sięgające kostek, na to narzucali płaszcz zapinany z boku na okrągłe guziki lub spięty klamrami. Wierzchnie ich okrycie stanowiły peleryny długie i krótkie, obszyte futrem. Młodsi ubierali się nieco krócej – do kolan. Nosili krótkie tuniki w biodrach ściągnięte pasem, rękawy do łokcia. Z przodu zapinali szaty na dwa guziki. Nakrycie głowy stanowiły wysokie, dwukolorowe czapki, ścięte u góry, z wywiniętymi rondami. Modne były także pończochy. Eleganci wkładali na nogi pończochy jedwabne, odpowiednie do koloru kaftana lub w kolorze kontrastowym. Jako obuwie noszono różnego rodzaju ciżmy, proste, płytkie czasem ażurowe lub z długimi cholewkami o wydłużonych czubach.

Zakazy i nakazy Kroniki i żywoty świętych oraz statuty miejskie ganiły w średniowieczu kobiety za to, że kręciły włosy żelazkiem, nosiły barwne zapinki i obcisłe przylegające suknie. Statut wrocławski zakazywał noszenia fałdowanych welonów, płaszczy i kaftany. Dopuszczano noszenie pereł, ale ich wielkość nie mogła przekraczać określonej cechy. Statut zgorzelecki zaś zakazywał mieszczkom noszenia sukni za długich i powłóczystych.

Powstanie cechów krawieckich O tym, jak wielką wagę przywiązywano do ubiorów, świadczy wzrost liczby cechów odzieżowych w mieście w końcu średniowiecza: w 1470r. było we Wrocławiu 46 mistrzów krawieckich, a w połowie XVI w. liczba ich wzrosła do 118.

Galeria

Średniowieczna moda w różnych krajach

Polska

XIV w

XV w

Włochy

Francja

Hiszpania

Niemcy

Bibliografia: M. Gutkowska, A. Rychlewska „Historia Ubiorów” Warszawa 1968 J. Gilewska – Dubis „Życie codzienne mieszczan wrocławskich w dobie średniowiecza” Wrocław 2000 - Internet