Metoda badań jakościowych 3PhD-07 Metoda badań jakościowych © 2014 Robert Barełkowski, prof. nzw. dr hab. inż. arch.

Cechy metody badań jakościowych 3PhD-07/2 Zasadnicze cechy metody badania jakościowego odnoszą się do: rozumienia przedmiotu badanego w kontekście środowiska, w którym ten przedmiot badań funkcjonuje, skupienia na warstwie znaczeniowej (semiologicznej), skupienia na rzeczywistości intersubiektywnej (respondentów postrzeganie rzeczywistości), charakterystycznego użycia wielokrotnych i wielorakich taktyk badawczych. Uzupełniające cechy metody badania jakościowego obejmują: rozpoznawanie środowiska przedmiotu badań jako środowiska ograniczonego lecz postrzeganego całościowo (jest to różnica w stosunku do postrzegania holistycznego; pojęcie „holistyczny” jest wobec MBJ stosowane w literaturze, ale wydaje się być nietrafne, gdyż MBJ wprzęga mechanizmy filtrowania), badanie nie ma charakteru bezwzględnej konkluzywności (wyniki mogą się zmienić w czasie), dekodowanie pojęć – pojęcia definiowane przez respondentów są dekodowane i rekodowane (analiza pojęciowa, analiza językowa, analiza semiologiczna). Cechy metody badań jakościowych

Strategie badań jakościowych 3PhD-07/3 Strategia 1 Generowanie teorii (pojęcie teorii ugruntowanej) Rozpoznanie elementów jakościowych – zjawisk towarzyszących przedmiotowi badań – ma za zadanie wygenerować elementy teorii, jej ekstensję lub jej całościową postać. Badacz podchodzi do przedmiotu badań bez wstępnych założeń i bez wizji konkretnego kształtu teorii – teoria może się wyłonić z podejmowanych badań i ich rezultatów w procesie analizy i wnioskowania. Rozumienie zjawisk możliwe jest najpełniej dzięki zaangażowaniu badacza w analizowane środowisko. Badacz zderza własną percepcję (badacz jako aparat pomiarowy) z uwarunkowaniami środowiskowymi i w wyniku tej konfrontacji potwierdza bądź zaprzecza założeniom. Proces generatywny składa się z: zbierania i segregowania danych, kodowania (analizy danych), memoizacji (memoing) – syntezowaniu obrazu z całościowego zbioru spostrzeżeń badacza. Strategie badań jakościowych

definiowanie zakresu danych, zbieranie danych, segregowanie danych 3PhD-07/4 Kodowanie Memoing analiza danych, Interpretacja danych synteza Zbieranie danych Przedmiot badań definiowanie zakresu danych, zbieranie danych, segregowanie danych Środowisko badań Metoda badań jakościowych – teoria ugruntowana

Strategie badań jakościowych 3PhD-07/5 Strategia 2 Etnografia organizacji Założeniem jest wyjaśnienie i walidacja istotnej (z punktu widzenia badacza) rzeczywistości – środowiska badanego, przedmiotu badań i ich unikalnej jednostkowej relacji. Nie ma konieczności ekstrapolowania rezultatów jednostkowego badania, gdyż uzasadnieniem jest uznanie wartości ww. relacji. Kluczowe pojęcia dla etnografii organizacji to: kontekst kulturowy, interpretacja uwarunkowań ww. kontekstu dla społeczności, interpretacja członków społeczności nt. własnej sytuacji wobec ww. kontekstu. Ujęcie całościowe w predefiniowanym obszarze interpretacji. Zróżnicowany (i elastyczny) kontekst funkcjonowania obserwatora (badacza) w procesie badawczym. Strategie badań jakościowych

Strategie badań jakościowych 3PhD-07/6 Strategia 3 Interpretacjonizm (interpretivism) Geneza – tradycja fenomenologiczna (Husserl, Heidegger, Merlau-Ponty). Założenie badawcze o podłożu empatycznym – próba zrozumienia sposobu, w jaki inni postrzegają rzeczywistość. Rzeczywistość subiektywna jest źródłem obiektywizowanych spostrzeżeń badacza. Istotą jest dekodowanie doświadczenia (osoby trzeciej) i translacja tego doświadczenia na zobiektywizowany szkielet interpretacyjny. Badanie jest ukierunkowanie na odnajdywanie znaczeń (lub warstwy znaczeniowej) w przedmiocie badań i relacji przedmiotu badań ze swoim środowiskiem. Jakkolwiek w literaturze przedmiotu zdarza się utożsamianie interpretacjonizmu z konstruowaniem narracji (storytelling jest jedną ze strategii badawczej, lecz nie na polu nauk technicznych), to należy podkreślić, że istotną różnicą jest proces nie tyle interpretacji widzianej jako narzędzie łączenia faktów czy symptomów i skutków zjawisk (jak w metodzie interpretacyjno-historycznej) lecz na odczytywaniu znaków i znaczeń, także w działaniach nie obdarzanych intencjonalnie znaczeniem. Strategie badań jakościowych

Proces związany z metodą badań jakościowych 3PhD-07/7 WNIOSKOWANIE Redukcja danych Prezentacja danych Analiza danych Proces związany z metodą badań jakościowych

Od źródeł (danych) do narracji 3PhD-07/8 Taktyki badawcze Interaktywne nieinteraktywne Wywiady > Wywiady dogłębne > Wywiady według klucza > Wywiady z osobami kluczowymi > Historie karier Grupy docelowe > Moderowane dyskusje testujące w niewielkich grupach > Wsparcie uczestników w tworzeniu właściwych pytań (problemów) badawczych Badania przekrojowe > Wielokrotne sortowanie > Prospektywne badania przekrojowe (gry) Obserwacje > Obserwacje uczestników > Obserwacje zewnętrzne (strumień zachowań) > Kronika zdarzeń > Notatki środowiskowe Artefakty i budynki – dokumenty archiwalne > Interpretacja artefaktów > Interpretacja archiwaliów za Groat i Wang (2002: 192) Od źródeł (danych) do narracji

Generowanie znaczenia – taktyki badawcze 3PhD-07/9 Warstwa narzędziowa Czynności Opisowa > Formy (formaty) notatek, tematy > Obserwowanie parametru: wiarygodność > Grupowanie (clustering) > Operowanie metaforami > Liczenie Analityczna > Destylowanie porównań / kontrastów > Ekstrahowanie zmiennych > Generalizacja na podstawie przypadków szczególnych > Analiza na podstawie współczynników (factoring) > Relacje a zmienne (zmienne jako przedziały dla warstwy opisowej) > Znajdywanie zmiennych w materiałach z wywiadów Wyjaśniająca > Tworzenie łańcucha logicznych wyjaśnień (wnioskowań) > Tworzenie spójności koncepcyjnej / teoretycznej za Groat i Wang (2002: 195) Generowanie znaczenia – taktyki badawcze

Testowanie i potwierdzanie wyników – taktyki badawcze 3PhD-07/10 Warstwa narzędziowa Czynności Jakość danych Weryfikacja reprezentatywności Sprawdzanie efektów badacza Triangulacja Walidacja dowodów Weryfikacja wyjątków > Weryfikacja znaczenia przypadków nie pasujących do wzorców ustalanych w toku badań > Posługiwanie się przypadkami skrajnymi > Śledzenie zjawisk wyjątkowych (zaskakujących) > Poszukiwanie dowodów negatywnych (falsyfikujących) Testowanie wyjaśnień Testy zależności logicznych („jeśli xxx, to yyy”) Wykluczanie fałszywych relacji Replikowanie ustaleń Weryfikacja konkurencyjnych ustaleń Testowanie sprzężone (feedback driven) Pozyskiwanie opinii od respondentów / informatorów / recenzentów za Groat i Wang (2002: 196) Testowanie i potwierdzanie wyników – taktyki badawcze

Wyzwanie operowania na ogromnej liczbie danych (zmiennych) 3PhD-07/11 Silne Słabe Zdolność ujmowania bogatych w detale i całościowych cech środowiska (w tym zjawisk i okoliczności) Wyzwanie operowania na ogromnej liczbie danych (zmiennych) Elastyczność w projektowaniu badania i w realizacji jego procedury, w tym w sytuacjach potrzeby jego dostosowywania Fragmentaryczne i nieliczne procedury traktowane są jako ustalone procedury badawcze Wrażliwość na znaczenia i procesy dotyczące artefaktów i ludzkich aktywności Wiarygodność danych jakościowych może być kwestionowana (zwłaszcza w ujęciu postpozytywistycznym) Analiza SW

3PhD-07/12 Groat, L. and Wang, D.: 2002, Architectural Research Methods, John Wiley, New York. Schon, D.: 1993, The Reflective Practitioner, Basic Books, New York. pomocniczo: Barełkowski, R.: 1999, Techniki informatyczne w architekturze i urbanistyce, Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. Bibliografia