Ekspozycja symboli religijnych w budynkach publicznych w Polsce stan aktualny i przyszły Dr Michał Zawiślak Katedra Prawa Wyznaniowego Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Podstawy prawne umieszczania symboli religijnych w przestrzeni publicznej Konstytucja art. 53, 25 Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 9) Ustawy (brak zakazu)

Obecność symboli religijnych wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 października 1998 r. (I ACa 612/98) wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 26 marca 2010 r., I C 28/10, Lex nr ). wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2013 r. Sygn. akt I ACa 608/13

Argumenty za obecnością symboli religijnych uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 grudnia 2009 r. w sprawie ochrony wolności wyznania i wartości będących wspólnym dziedzictwem narodów Europy ( M.P. 2009, Nr 78, poz. 962) uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 lutego 2010 r. w sprawie poszanowania Krzyża ( M.P. 2010, Nr 7, poz. 57).

Poparcie społeczeństwa 52% społeczeństwa wyraża poparcie dla obecności krzyża w urzędach (badanie z 2001 r.) Wg danych CBOS z 2012 r. 93% społeczeństwa określa siebie jako katolicy 38% respondentów na pytanie „Jak często się modlisz?” odpowiedziało „Codziennie” Wg Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego 40% katolików bierze udział w niedzielnej mszy św.

Istota sporu wokół obecności symboli religijnych w przestrzeni publicznej Wg prof. S. Ferrari w Europie możliwe są trzy scenariusze relacji państwo-kościół 1. prawa człowieka i tożsamość narodowa v. religia (Francja) 2. prawa człowieka v. religia i tożsamość narodowa (Włochy, Polska) 3. państwo (miejsce lojalności) i religie (miejsce tożsamości) Wielka Brytania

1. prawa człowieka i tożsamość narodowa v. religia (Francja) klasyczny konflikt wiary i rozumu pytanie postawione do człowieka religijnego (dlaczego nosisz burkę?) ostateczną odpowiedzią będzie: bo taka jest wola Boga. pytanie postawione do władz państwowych przez człowieka religijnego (dlaczego zakazujecie noszenia burki?) ostateczną odpowiedzią będą racjonalnie przesłanki: żeby chronić obywateli przed terrorystami, żeby każdy obywatel miał poczucie równości wobec prawa

klasyczny konflikt wiary i rozumu Czy wola Boga jest racjonalna, etyczna? Prawo państwowe jest uwikłane w spór o charakterze filozoficznym (czy prawo jest właściwym narzędziem, żeby takie spory wyjaśniać?)

2. prawa człowieka v. religia i tożsamość narodowa (Włochy, Polska) „Trybunał Praw Człowieka nie może chorować na historycznego alzheimera” –sędzia Giovanni Bonello w swoim zdaniu odrębnym, ale popierającym wyrok Wielkiej Izby w sprawie Lautsi i inni przeciwko Włochom Krzyż jest przede wszystkim symbolem i znakiem religijnym – to oczywiste, ale interpretacja tego znaku zależna jest od kontekstu stworzonego przez miejsce jego eksponowania

Jakie jest znaczenie symboli religijnych w przestrzeni publicznej w Polsce? wyraźny znak przynależności do kręgu cywilizacyjnego, jaki tworzy Europa respektowanie oddzielenia Kościoła od państwa w sferze publicznej, która swój początek bierze z Ewangelii: „oddajcie cesarzowi, co cesarskie, a Bogu, co boskie” Kształtowanie społeczeństwa sprawiedliwego i bardziej ludzkiego

Jakie jest znaczenie symboli religijnych w przestrzeni publicznej w Polsce? Jeśli bowiem „nie istnieje żadna ostateczna prawda, będąca przewodnikiem dla działalności politycznej i nadająca jej kierunek, łatwo o instrumentalizację idei i przekonań dla celów, jakie stawia sobie władza. Historia uczy, że demokracja bez wartości łatwo się przemienia w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm” (przemówienie Jana Pawła II w polskim parlamencie)

Stan przyszły Jednolita linia orzecznicza sądów polskich w zakresie obecności symboli religijnych w przestrzeni publicznej oznacza, że trudno będzie tę linię „przełamać” Zmiana Konstytucji (art. 25, 53) możliwa, ale nierealistyczna Wprowadzenie zakazu umieszczania krzyża w miejscach publicznych będzie prowadzić do eskalacji napięć społecznych

Stan przyszły Coraz częstsze działania na rzecz świeckości państwa poprzez różnego rodzaju działania obywatelskie (przykład zdjęcia krzyża w OKW w Zamościu, XXIV LO we Wrocławiu) Ostatecznie państwo będzie musiało albo na nowo zdefiniować model relacji P-K albo pozostać przy obecnym

Dziękuję za uwagę