Jak radzić sobie z przemocą i zachowaniami agresywnymi w szkole

nie mylmy złości z agresją

ZŁOŚĆ •emocja •nie podlega ocenie, moralnie neutralna •nie ma obiektu •przynosi różne skutki - zależne od sposobu jej wyrażania •wystarczy jedna osoba

AGRESJA •działanie •intencjonalne (?) •skierowane przeciwko komuś lub czemuś •przynoszące szkodę komuś lub czemu •równowaga sił (fizycznych/emocjonalnych) stron •jednorazowy akt

agresja to nie to samo co przemoc

PRZEMOC •działanie •intencjonalne (?) •skierowane przeciwko komuś lub czemuś •przynoszące szkodę komuś lub czemu •nierównowaga sił stron •długotrwałość, cykliczność / znęcanie się •role, w które wchodzą uczestnicy •sama się nie kończy – wymaga zdecydowanej interwencji •może być formą uzależnienia

PRZEMOC JAKO UZALEŻNIENIE •długotrwałe, powtarzane, podobne zachowania, •daje krótkotrwałą satysfakcję, ale powoduje przewlekłe problemy, •często współwystępuje z zaprzeczeniami, •zachowanie, które trudno kontrolować, trudno redukować, czasami kompulsywne, •używana z różnych powodów, •koncentracja na agresji, •wiąże się z wysokim ryzykiem utraty zdrowia, życia, •wspierana przez otoczenie, mass media

7 ELEMENTÓW PRZEMOCY •Chęć skrzywdzenia kogoś •Chęć wyrażona w działaniu •Ktoś przeżywa ból •Nieusprawiedliwiona •Cykliczność •Sprawia wyraźną przyjemność •Stosowana przez silniejszych wobec słabszych Ken Rigby

FORMY PRZEMOCY/ AGRESJI RÓWIEŚNICZEJ przemoc słowna • przezywanie • wyśmiewanie • grożenie • ośmieszanie • plotkowanie • namawianie się • szantażowanie • obrażanie

FORMY PRZEMOCY/ AGRESJI RÓWIEŚNICZEJ przemoc fizyczna • bicie • popychanie • podcinanie • wymuszanie pieniędzy • zamykanie w pomieszczeniach • niszczenie własności • kopanie • plucie

FORMY PRZEMOCY/ AGRESJI RÓWIEŚNICZEJ przemoc bez użycia słów i kontaktu fizycznego • wrogie gesty • miny • izolowanie • manipulowanie związkami, przyjaźnią może być tak samo krzywdząca i bolesna jak atak fizyczny, nie wolno lekceważyć tych form przemocy.

UCZESTNICY SYTUACJI PRZEMOCY •„sprawca” przemocy •„poszkodowany” w sytuacji przemocy („ofiara”) •„świadkowie” przemocy

JAK WYCHOWAĆ OFIARĘ PRZEMOCY? •bądź nadopiekuńczym rodzicem/wychowawcą •wmawiaj mu zagrożenia – strasz je przed światem „na zewnątrz” •„utwierdzaj” w niskim poczuciu wartości •zakazuj bronienia się, także bicia •izoluj od rówieśników

DOŚWIADCZAJĄCY PRZEMOCY OFIARA PASYWNA •jest wrażliwa i nieśmiała •ostrożna w kontaktach z innymi •ma trudności z zaistnieniem w grupie rówieśniczej •jest niepewna i lękowa •nie potrafi się bronić, atakowana - płacze, wycofuje się, ucieka •czuje się małowartościowa, nie potrafi właściwie ocenić swojej sytuacji •ma poczucie osamotnienia i opuszczenia •zwykle nie ma w klasie żadnego dobrego przyjaciela •ma negatywne nastawienie do stosowania przemocy •może być słabsza fizycznie (dotyczy to zwłaszcza chłopców) •często ma lepszy kontakt z dorosłymi niż z rówieśnikami •może mieć bliższe od przeciętnych kontakty z rodzicami, szczególnie z matką (ta bliskość często oznacza nadopiekuńczość)

DOŚWIADCZAJĄCY PRZEMOCY OFIARA PROWOKUJĄCA •ma problemy z koncentracją, skupieniem się •wyróżnia się niespokojnym zachowaniem, często nadaktywnością •wprowadza zamieszanie, niepokój •wytwarza wokół siebie atmosferę irytacji i napięcia •jej zmienne humory są przyczyną częstych konfliktów z kolegami •jej zachowanie może być odbierane przez większość klasy jako prowokujące i może powodować negatywne reakcje ze strony innych. Pamiętajmy: Żadne dziecko nie jest winne temu, że stało się ofiarą przemocy. Każdy ma prawo być wrażliwym, słabym, bezbronnym. Nikt nie ma prawa użyć w stosunku do niego przemocy.

CO PRZEŻYWAJĄ? •myśli: „Dlaczego to ja?”, „Kiedy to się skończy?”, „Za co?” •emocje: strach, lęk, żal, wstyd, osamotnienie, bezradność … •niezaspokojone potrzeby: bezpieczeństwa, szacunku, wsparcia, godności osobistej

CO PRZEŻYWAJĄ ICH RODZICE? •myśli: „Dlaczego moje dziecko?”, „Czy to moja wina?”, „Jak mam je chronić?” •emocje: niepokój, strach, złość •niezaspokojone potrzeby: zapewnienia bezpieczeństwa dziecku, szacunku dla siebie jako rodzica, współpracy

ROZMOWA z doświadczającym przemocy •bądź spokojny i wspierający (dziecko pewnie boi się i wstydzi) •traktuj serio to, co mówi dziecko •„odbarcz” z poczucia winy •zapewnij o swojej miłości i pomocy •poszukajcie drobnych sukcesów •zakończ rozmowę planem działania

JAK WYCHOWAĆ SPRAWCĘ PRZEMOCY? •wprowadź niejasne normy związane z przemocą •nie nawiązuj bliskich relacji emocjonalnych •nie określaj wyraźnych granic zachowania •stosuj przemoc wobec dziecka •nie wpływaj na temperamentalne czynniki dziecka, które mogą wzmacniać zachowania związane z przemocą

STOSUJĄCY PRZEMOCY SPRAWCA AKTYWNY •agresja przejawiana wobec kolegów, także i dorosłych •zafascynowanie przemocą i jej narzędziami •akceptacja przemocy •impulsywność •potrzeba dominacji •niski poziom empatii wobec ofiar •średnie lub nieco wyższe niż przeciętne poczucie własnej wartości •niski lub przeciętny poziom strachu i niepewności •uznanie dla siły fizycznej •większa od innych (zwłaszcza zaś od swoich ofiar) siła i sprawność fizyczna •przeciętna popularność w klasie (może stopniowo spadać) •często otoczony "świtą" (2-3 osoby)

STOSUJĄCY PRZEMOCY SPRAWCA PASYWNY •nie inicjuje przemocy; przyłącza się do stosowania przemocy •niezbyt pewny siebie, w grupie czuje się lepiej

CHARAKTERYSTYKA STOSUJĄCYCH PRZEMOC •dokuczają, ale głównie kierują to do słabszych, bezbronnych kolegów •lubią dominować i podporządkowywać sobie innych •są sprawni fizycznie i zręczni •łatwo się denerwują i wybuchają •nie potrafią radzić sobie z trudnościami •mają trudność z przestrzeganiem ogólnie przyjętych zasad •często są nastawieni na "nie" •mają zwykle małe lub żadne poczucie winy •wobec ofiary brak im zrozumienia, współczucia czy sympatii •łatwo się kontaktują z otoczeniem •umieją sprytnie wybrnąć z sytuacji np. oskarżenia •potrafią udawać •czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej przemocy (ofiary dostarczają im np. pieniędzy) •wobec dorosłych mogą być agresywni lub ugrzecznieni.

CO PRZEŻYWA SPRAWCA? •myśli: „Dobrze mu tak”, „Znowu jestem lepszy,”, „Zasłużył na to” •emocje: złość, radość, satysfakcja, niepewność •niezaspokojone potrzeby: bezpieczeństwa, szacunku, uwagi, bliskości, współpracy, wsparcia, wnoszenia własnego wkładu w bogactwo życia, godności osobistej

CO PRZEŻYWA RODZIC ucznia używającego przemocy? •myśli: „Czy to na pewno moje dziecko”, „ Pewnie miało jakieś powody”, „Chcę stać za nim” •emocje: złość, niepewność, wstyd, zaniepokojenie •niezaspokojone potrzeby: zaufania do dziecka, szacunku do siebie jako rodzica, współpracy

ROZMOWA ze stosującym przemoc? •Zachowaj spokój •Nie stosuj agresji, bądź stanowczy •Rozmawiajcie o konkretnych zachowaniach •Rozumiej, ale nie usprawiedliwiaj •Pytaj o podobne zachowania w przeszłości •Mów o swoich uczuciach i ocenach •Zapewnij o swojej miłości i wsparciu, mimo, że to zachowanie Ci się nie podoba •Zakończ rozmowę planem działania

ŚWIADEK PRZEMOCY •w całej, grupie/klasie najwięcej jest świadków •świadek często nie reaguje, bo się boi •świadek często nie reaguje, bo nie umie •świadek często nie reaguje, bo tak go nauczono

CO PRZEŻYWA ŚWIADEK? •myśli: „Dobrze, że to nie ja?”, „Kiedy to się skończy?”, „Co będzie potem?” •emocje: strach, bezsilność, bezradność, złość, radość, ulgę, … rozdarcie •niezaspokojone potrzeby: bezpieczeństwa, szacunku, bliskości, współpracy, wsparcia, godności osobistej

CO PRZEŻYWA RODZIC ŚWIADKA? •myśli: „Dobrze, że to nie moje dziecko”, „Czy mojemu dziecku coś zagraża?” •emocje: zaniepokojenie, złość, niepewność •niezaspokojone potrzeby: bezpieczeństwa własnego dziecka, współpracy

PROPOZYCJE ZASAD BEZPIECZEŃSTWA •Regularnie rozmawiamy o szkole i relacjach z innymi dziećmi •Zawsze powiesz dorosłym o przemocy •W trosce o bezpieczeństwo możemy łamać inne zasady (mamy prawo bronić się) •Bezpieczeństwo jest ważniejsze niż rzeczy

ZASADY OGÓLNE postępowania w sytuacji przemocy SYSTEM INTERWENCJI WEWNĄTRZSZKOLNEJ •Reagujemy na każdy incydent przemocy •Reagujemy w podobny sposób – tworzymy front dorosłych •Reagujemy w sposób przekazujący troskę o dziecko a nie odrzucenie •Jesteśmy konsekwentni w naszym działaniu