Źródło kultury europejskiej Antyk Źródło kultury europejskiej

4 tysiące lat, zarówno przed, jak i po narodzeniu Chrystusa. ANTYK Nazwą „Starożytność” (lub „Antyk”) określa się epokę, która obejmuje ponad 4 tysiące lat, zarówno przed, jak i po narodzeniu Chrystusa. Epoka ta obejmuje zarówno czasy najstarszych cywilizacji (egipskiej, greckiej, rzymskiej, babilońskiej, arabskiej, mezopotamskiej i innych), jak też czasy tzw. starożytności chrześcijańskiej, trwające od I do V wieku n.e.

prawodawstwo i osiągnięcia techniczne Starożytna literatura, historia i kultura są fundamentami Europy współczesnej Od Greków Od Rzymian Kultura judajska system demokracji, filozofię i teatr, poetykę, podział na epikę, lirykę i dramat itp. prawodawstwo i osiągnięcia techniczne dała początek głównej religii Europy, chrześcijaństwu, które ukształtowało kontynent zarówno w dziedzinie myślenia o człowieku i wszechświecie, jak też w sferze np. granic politycznych czy rodzaju alfabetu

W basenie Morza Śródziemnego narodziły się: Nauki matematyczne Fizyczne Przyrodnicze Idee filozofii i polityki Antropologia Filologia Sztuki artystyczne

filozofii – jako umiłowania mądrości Filozofia grecka W starożytności powstało pojęcie filozofii – jako umiłowania mądrości (od greckich słów philein – lubić, kochać, sophis – mądrość). Twórcą terminu był Pitagoras. Grecy uważali, że filozofia przybliża człowieka do tego, co boskie, bowiem jest boską wiedzą.

Tales z Miletu (gr. Θαλῆς ὁ Μιλήσιος Thales ho Milesios) (ur. ok. 625 p.n.e., zm. ok. 545 p.n.e.), półlegendarny, archaiczny grecki filozof, matematyk, astronom, inżynier, polityk, podróżnik i kupiec, zaliczany do siedmiu mędrców starożytnej Grecji, uznawany za twórcę podstaw nauki i filozofii europejskiej.

"Wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa". Poglądy Talesa "Wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa". Natura rzeczy - woda jest wieczna, a wszystkie ciała są jej postaciami, wynikają z jej przemian. Z kolei przemiany te wynikają z zawartej w niej siły i zdolności do ruchu. Ziemia wg Talesa, podobnie jak wszystko, co istnieje, unosi się na wodzie i jest tylko chwilową postacią wody.

Sokrates (gr. Σωκράτης) 4 czerwca 469-7 maja 399 p.n.e. - jeden z największych filozofów greckich. Urodził się i zmarł w Atenach. Jest postacią historyczną, ale nie pozostawił po sobie żadnych pism. Jedyne, co o nim wiemy, to relacje jego ucznia Platona (w postaci spisanych dialogów) oraz Ksenofonta, a także przekazy Arystotelesa, Arystofanesa i historyków greckich.

Poglądy Wiara w absolutne znaczenie dobra i cnoty. Sokrates głosił, że cnota (gr. arete, starożytne pojęcie oznaczające tężyznę życiową, szlachetność, dzielność) jest dobrem bezwzględnym, czym przeciwstawiał się relatywizmowi sofistów. Jest też dobrem najwyższym, o które człowiek winien zabiegać, nie licząc się z niebezpieczeństwami i śmiercią ("Czyż nie wstydzisz się dbać o pieniądze, sławę, zaszczyty, a nie o rozum, prawdę i o to, by dusza stała się najlepsza?").

Ateny są jak ospały koń, a ja jak giez, który próbuje go ożywić. Cytaty Ateny są jak ospały koń, a ja jak giez, który próbuje go ożywić. Błąd jest przywilejem filozofów, tylko głupcy nie mylą się nigdy. Najmądrzejszy jest, który wie czego nie wie. Natura dała nam dwoje oczu, dwoje uszu, ale tylko jeden język po to, abyśmy więcej patrzyli i słuchali, niż mówili.

Scio me nihil scire. (łac.) Cytaty Wiem, że nic nie wiem. Oida ouden eidos.(gr.) Scio me nihil scire. (łac.)

Platon (gr. Πλάτων, Plátōn) ur. 427 prawdopodobnie w Atenach, zm. 347 p.n.e. w Atenach; powszechnie uznawany za jednego z najwybitniejszych filozofów starożytności. Był twórcą systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim.

IDEALIZM Był czołowym przedstawicielem idealizmu w starożytności. Jego zdaniem jedynym realnym światem jest świat idei, świat materialny zaś jest jedynie jego odbiciem.

Idealne państwo polega na podziale zadań i tak jak trzem częściom duszy odpowiadają trzy cnoty, tak samo powinny odpowiadać im trzy stany społeczeństwa: stan uczonych (władców-filozofów) dbających o rozumne kierowanie państwem i umożliwiających prowadzenie przez pozostałych obywateli rozumnego i cnotliwego życia; stan strażników (wojskowych) dbających o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz stan żywicieli, zapewniających zaopatrzenie wspólnoty w potrzebne dobra materialne. Platon kładł ogromny nacisk na hierarchię społeczeństwa. Utożsamiał losy państwa z losem klasy rządzącej. Aby państwo było trwałe, potrzebna jest mu silna pozycja arystokracji.

Platon był zagorzałym kibicem sportowym Platon był zagorzałym kibicem sportowym. Potrafił przez wiele dni mieszkać z obcymi ludźmi w małym namiocie, oczekując na występ swoich ulubionych zawodników na igrzyskach w Olimpii.

Arystoteles (gr. Ἀριστοτέλης, Aristotelēs) ur. 384 p.n.e., zm. 322 p.n.e.) – jeden z największych filozofów greckich. Stworzył opozycyjny do platonizmu i równie spójny system filozoficzny, który bardzo silnie działał na filozofię i naukę europejską, a jego chrześcijańska odmiana zwana tomizmem była od XIII w. i jest po dziś dzień oficjalną filozofią Kościoła Katolickiego.

Arystoteles w Atenach założył własną, konkurencyjną do Akademii szkołę filozoficzną zwaną Liceum (gr. Λύκειον Lykeion, łac. Lyceum), która była wspierana przez Aleksandra Macedońskiego i wkrótce przyćmiła Akademię.

Rozumiał on dobro i cnotę jako dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy. Gdy dusza osiągnie optymalną, przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę.

„Nie można panować nad światem, należy więc panować nad Stoicyzm Szkoła stoicka została założona w Atenach przez Zenona z Kition. Upada około II wieku n.e. „Nie można panować nad światem, należy więc panować nad sobą.”

Epikureizm Epikurejczycy to tzw. filozofowie ogrodów (ponieważ szkoła założona została poza Atenami, w ogrodzie). Szkoła została założona przez Epikura (stąd nazwa) w III w. p.n.e., dotrwała do II w. n.e. Drogami do szczęścia są: brak cierpienia, radość z życia (słynne: carpe diem – chwytaj dzień, żyj chwilą), spokój ducha i dobra zewnętrzne.

Rozwój literatury greckiej Epika – Homer – Iliada, Odyseja, VIII w. p.n.e. Liryka – Tyrtajos, Safona, Anakreont, VII-VI w. p.n.e. Dramat – Tespis, Ajschylos, Sofokles, Eurypides – V w. p.n.e. Epigramat – Anakreont – V – IV w. p.n.e.

Homer (gr. Ὅμηρος Homeros znaczy "ślepy") (VIII wiek p.n.e.) – grecki aojda (rapsodas) czyli bard. Był on śpiewakiem wędrownym. Uważany jest za ojca poezji epickiej. Najstarszy znany z imienia europejski poeta, który zapewne przejął dziedzictwo długiej i bogatej tradycji poezji heroicznej (której istnienie jest wszakże czystym domysłem). Homer jest autorem poematów Iliady i Odysei.

Epos, epopeja dłuższy utwór, zwykle wierszowany, przedstawiający dzieje bohaterów na tle ważnych wydarzeń historycznych. Najstarszy gatunek epiki, znany już na starożytnym Wschodzie. Epos antyczny to przede wszystkim twórczość Homera (Iliada, Odyseja) oraz Wergiliusza (Eneida). Ten wzorzec gatunkowy charakteryzował się: równoległością akcji w świecie boskim i akcji w świecie ludzkim, mityczną motywacją zdarzeń, podniosłym stylem (inwokacje, stałe epitety, porównania tzw. homeryckie, heksametry).

Wojna Trojańska Sąd Parysa Porwanie Heleny Wypowiedzenie wojny Udział Achillesa 10 lat oblężenia Gniew Achillesa (spór z Agamemnonem) Śmierć Patroklosa Pojedynek Achillesa z Hektorem Podstęp Odyseusza (koń trojański) Zagłada Troi Ucieczka Eneasza (założyciela Rzymu)

Bohaterowie Grecy/Achajowie Trojańczycy Menelaos (mąż Heleny), król Sparty; Agamemnon (brat Menelaosa, dowódca wojsk greckich); Odyseusz (Ulisses) Achilles Patroklos (przyjaciel Achillesa) Nestor (najstarszy walczący Grek) Priam (król Troi); Hekabe (żona Priama); Hektor (obrońca Troi, syn Priama); Parys (syn Priama, porwał Helenę, zabił Achillesa); Kassandra (córka Priama, wieszczka)

Tyrtajos, Tyrteusz (VII w. p.n.e.) Poeta grecki o nie ustalonym pochodzeniu. Działał w Sparcie w czasie II wojny meseńskiej jako wódz i poeta, zagrzewał żołnierzy do walki i wytrwałości. Odegrał dużą rolę w stłumieniu groźnego dla Sparty powstania. Poezja tyrtejska, nurt poezji patriotycznej, żywotny w polskim romantyzmie; “Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu / Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny… / Walczmy mężnie w obronie naszej ziemi i dzieci, choć byśmy zginąć musieli…”

Safona, Safo, Sapfo (gr. Σαπφώ, łac. Sappho) najsławniejsza poetka starożytnej Grecji z przełomu VII i VI wieku p.n.e., wybitna przedstawicielka poezji lirycznej (liryka eolska). Pochodziła z Mityleny na wyspie Lesbos. Wyszła za mąż za bogatego kupca. W czasie rozruchów na wyspie musiała z niej uchodzić. Schroniła się na Sycylii, później jednak powróciła na Lesbos. Według legendy zakochała się nieszczęśliwie w Faonie i skoczyła ze skały na wyspie Leukas.

Zazdrość Oblana potem, drżąca, zalękniona, Podobny do boga wydaje mi się ten mężczyzna, który siadł naprzeciwko i uważnie słucha ciebie z zachwytem, w oczarowaniu. Gdy słodko się uśmiechasz, moje serce w piersi drży niespokojnie, zalęknione, a gdy na ciebie patrzę, głosu z krtani dobyć nie mogę. Plącze mi się język, zamiera słowo, powolny płomień przenika me ciało, oczy tracą blask, to znów słyszę w uszach przejmujący szum. Oblana potem, drżąca, zalękniona, bardziej zielona od zielonej trawy. I czuję, że za chwilę stracę życie, padnę zemdlona. Biedna, ze wszystkim muszę się pogodzić. Przeł. Nikos Chadzinikolau

Anakreont z Teos (gr. Ἀνακρέων Anakreon) ur. ok. 570 p.n.e., zm. ok. 485 p.n.e.) – poeta grecki pochodzący z jońskiego miasta Teos. Anakreont był autorem poezji jambicznej, pieśni lirycznych i elegii opiewających wino, śpiew i miłość. Jego wiersze zostały zebrane w bibliotece aleksandryjskiej w pięć ksiąg. Duża część jego twórczości zachowała się tylko we fragmentach.

Anakreontyk, utwór literacki opisujący uroki życia, o tematyce zazwyczaj biesiadnej lub miłosnej. Przynieś nam tu czarę, chłopcze, Chcę popijać jednym duszkiem! Do dziesięciu kubków wody Pięć zaledwie dolej wina, Bym w bakchicznym uniesieniu Mógł zachować jakąś miarę. Dalej – pora już porzucić Zwyczaj uczt na modłę Scytów Wśród okrzyków, dzikiej wrzawy; Gdy sączymy wino z wolna Piękny hymn niech ktoś zanuci! Słodki bój Przynieś wodę, przynieś wino, przynieś, chłopcze, nam tu wieńce Kwiatów pełne, bym z Erosem stoczył bój na pięści. Piosenka Na śniadanie tylko trochę ułamałem sobie placka, Za to wina dzban wypiłem; teraz lekko trącam struny Wdzięcznej liry i piosenkę śpiewam miłej mej ślicznotce.

Antyk jest koniecznym warunkiem i pierwszym tworzywem sztuki