Wybitni Polacy związani z zamkiem „Kamieńcem” w Odrzykoniu

Adam Gorczyński Do Odrzykonia przybywało wielu wybitnych Polaków, którzy w swojej twórczości nawiązywali do niezwykłego zamku. „Kamieniec” inspirował pisarzy, poetów i malarzy. Ruiny gotyckiego zamku malowali i opisywali: Adam Gorczyński, Seweryn Goszczyński, Jan Matejko, Wincenty Pol. W 1837 r. malarz Adam Gorczyński namalował obraz „Ruiny zamku w Odrzykoniu”.

Adam Gorczyński (1805 – 1876) malarz i pisarz

Adam Gorczyński „Ruiny zamku w Odrzykoniu” 1837r.

Zamek Kamieniec w Odrzykoniu, litografia wg rysunku A Zamek Kamieniec w Odrzykoniu, litografia wg rysunku A. Gorczyńskiego, 1837 r.

Seweryn Goszczyński Pisarz i poeta Seweryn Goszczyński związany był z Galicją, dlatego w swoim utworze „Król zamczyska” przedstawił romantyczną wizję ruin „Kamieńca”. Dzieło to zapis bezpośrednich wrażeń poety, który goszcząc w dworze Jabłonowskich odwiedził Odrzykoń. Na zamku spotkał ekscentrycznego rezydenta ruin odrzykońskich - Machnickiego, którego uczynił później tytułowym bohaterem poematu.

Seweryn Goszczyński (1801 – 1876)

Okładka poematu Goszczyńskiego

„Król zamczyska” Powieść "Król zamczyska" powstała w 1839 roku we Francji. Utwór prezentuje wrażenia narratora, który spotyka w ruinach zamku w Odrzykoniu „króla”, czyli zamieszkującego te ruiny obłąkanego Jana Machnickiego, poznanego przez poetę 1833. Machnicki zapoznaje gościa ze swymi dziejami - historią obłędu na tle miłości ojczyzny. Ulubionym motywom literatury romantycznej - obłęd, ruiny, kult heroicznej przeszłości - nadał Goszczyński nowy sens : zrujnowany zamek to symbol upadku Polski. Machnicki jako król przebiera się, co podkreśla tragiczną ironię losu króla - pustelnika i proroka. Jego szlachetny obłęd skontrastowany został z realistycznie przedstawionym zmaterializowanym życiem szlachty.

Jan Machnicki Jan Machnicki, który zamieszkał w zamku w XIX w., naprawdę nazywał się Jan Machnik. Był urzędnikiem w Dukli. Podobno tam właśnie popadł w lekki obłęd i został zwolniony z pracy. Następnie jego choroba umysłowa pogłębiała się, szczególnie po powstaniu listopadowym, z którym wiązał duże nadzieje. Przygnębiony jego upadkiem zamieszkał w ruinach zamku w Odrzykoniu i traktował je jako swoje małe państewko.

Jan Machnicki Machnicki tytułował się królem, wydawał rozporządzenia, gromadził wyimaginowane wojsko. Mimo że wyśmiewany, był lubiany przez ludność okolicznych wsi. W lecie widywano go zwykle z wieńcem dzikich róż na głowie lub bukietem polnych maków krążącego po ruinach. W zamku zgromadził duży zbiór pamiątek: monety, pisma, zniszczone sprzęty. Zmarł w Krośnie w 1842 r. Stał się pierwowzorem głównego bohatera książki Seweryna Goszczyńskiego "Król zamczyska”.

„Król zamczyska” Tak o Odrzykoniu i Wisłoku pisał Goszczyński w „Królu zamczyska”: „Nie ma tu ptaka, który by o przeszłości nie śpiewał (…) Zapytaj każdego cienia chmury, co się po tych gruzach przesuwa, każdego tętentu ilekroć nogi postawisz, zapytaj tej wody, co tam wiecznie szepce, a usłyszysz taką opowieść, jakiej żaden pisarz dotąd nie wymyślił i wymyślić nie zdoła (…). „Król zamczyska” to jedna z pierwszych romantycznych powieści polskich stanowiących ważne ogniwo w rozwoju gatunku.

Jan Matejko Na piękno „Kamieńca” nie pozostał także obojętny Jan Matejko. W 1860 roku namalował cykl rysunków prezentujących wygląd zamku w Odrzykoniu. Wśród nich znajduje się inspirowana poematem Goszczyńskiego „Wizja króla zamczyska – Machnickiego”, stojącego u wrót Zamku Wysokiego w Odrzykoniu.

Jan Matejko, Szczątki zamku w Odrzykoniu od strony zachodniej

Jan Matejko, Widok od południowego wschodu na Zamek Wysoki, ok. 1860r.

Zamek w Odrzykoniu. Widok od zachodu, rysunek Jana Matejki ok. 1860 r

Wincenty Pol Wincenty Pol to polski poeta i geograf, uczestnik powstania listopadowego, autor m.in. zbioru wierszy „Pieśń o ziemi naszej” - najpopularniejszego z utworów Pola poetyckiego opisu regionów Polski. W czasie pracy konspiracyjnej poznał Seweryna Goszczyńskiego. Przebywał w Odrzykoniu i zachwycony pięknem okolicy napisał wiersz.

Wincenty Pol „Jakże ci pięknie u tych skał Wisłoku, Jak się spokojnie twoje szumy stroją, I jakże hardo, chociaż niby w mroku Zawsze te wieże Odrzykonia stoją"

Wincenty Pol (1807 – 1872)

Święty Jan z Dukli Msze w kaplicy zamkowej odprawiał św. Jan z Dukli w czasach, gdy był gwardianem w Krośnie, co poświadcza zachowana umowa z właścicielami zamku.

Święty Jan z Dukli (1414 – 1484)

W czasach świetności „Kamieńca” przebywali na nim: król Władysław Jagiełło i król Węgier Jan Zapolya.

Bibliografia WWW.karpaty.travel.pl www.krosno24.pl/kultura.php3?id=791 http://fotopolska.eu/podkarpackie/b25401,Zamek_Kamieniec.html http://www.google.com/search?hl=pl&site=imghp&tbm http://zamekkamieniec.iq.pl/historia.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Gorczy%C5%84ski http://jusztyska.blogspot.com/2011_04_01_archive.html http://www.skalka.paulini.pl/page,33.html „Odrzykoń – wieś. Studium historyczne [w:]„Zeszyty Odrzykońskie”, zeszyt 6/2000 Projekt wykonała Karolina Juszczęć