Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro- ekonomii, :)…

PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU 2

Przyjrzyjmy się teraz zachowaniu PRZEDSIĘBIORSTWA (firmy, producenta) na rynku… 3

Przedsiębiorstwa (firmy, producenci) wytwarzają dobra, zuży- wając zasoby, których właściciele, czyli gospodarstwa domowe, uzyskują dzięki temu dochody. Producentem jest np. muzyk jazzowy, fabryka samochodów, policja. 4

5 Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJ- NOŚĆ PRACY. PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.

6 Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJ- NOŚĆ PRACY. PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację. PO DRUGIE, chodzi o korzyści z koordynacji działań ludzi wykonuących wyspecjalizowaną pracę.

7 Przedsiębiorstwa różnią się od siebie m. in. formą własności, która – współcześnie – zależy zwykle od formy prawnej przedsię- biorstwa.

8 Rozróżnimy WŁASNOŚĆ PRYWATNĄ i WŁASNOŚĆ WSPÓL- NĄ przedsiębiorstw.

9 W przypadku własności prywatnej: UPRAWNIENIA DO DECYDOWANIA O SPOSOBIE UŻYCIA PRZEDMIOTU WŁASNOŚCI I KORZYSTANIA (TRACENIA) DOTYCZĄ POJEDYNCZYCH OSÓB. W przypadku własności wspólnej URAWNIENIA TE DOTYCZĄ GRUP OSÓB, BEZ JEDNOZNACZNEGO OKREŚLENIA UP- RAWNIEŃ CZŁONKÓW tych grup.

10 SOCJALIŚCI (łac. socialis – społeczny) często krytykują własność prywatną. Zdaniem socjalistów własność prywatna przedsiębiorstw powoduje podporządkowanie gospodarowania zyskowi, co prowadzi do zbyt dużych różnic dochodów członków społeczeństwa.

11 Dlaczego socjaliści obawiają się „zbyt dużych różnic dochodów”? Czy należy wyrównywać dochody? Odpowiedź na te pytania wielu wywodzi z idei RÓWNOŚCI LU- DZI… „(…) zaniepokojenie nierównością podziału zasobów ma długą his- torię w filozofii moralnej i politycznej, a także stanowi ważną część wszystkich głównych religii. Jego najważniejszym źródłem jest WIA- RA W PODSTAWOWĄ GODNOŚĆ, KTÓRĄ W RÓWNYM STOP- NIU POSIADA KAŻDY CZŁOWIEK, a także naturalna NIECHĘĆ SPOŁECZNA DO MATERIALNEGO I DUCHOWEGO ZUBOŻE- NIA (ang. material i human deprivation)”. (Jean-Yves Duclos, Horizontal and Vertical Equity, w: The New Palgrave Dictionary of Economics, wyd. 2, red. S. N. Durlauf i L. E. Blume, Palgrave Macmillan, t. 3, s. 69).

12 „(…) wydaje się, że - sama w sobie - nierówność badzo rzadko jest tym, co nam przeszkadza, a (…) nasze dążenie do równości najczęś- ciej da się wywieść z innych fundamentalnych wartości. Chcemy zmniejszać nierówności, ponieważ, między innymi, przyczynia się to do ZŁAGODZENIA LUDZKIEGO CIERPIENIA, POCZUCIA BY- CIA GORSZYM I WŁADZY JEDNYCH NAD LOSEM INNYCH”. (Bertil Tungodden, Justice (new perspectives), w: The New Palgrave Dictio- nary of Economics, wyd. 2, red. S. N. Durlauf i L. E. Blume, Palgrave Mac- millan, t. 5, s. 653).

13 Z kolei LIBERAŁOWIE (łac. libertas – wolność) krytykują włas- ność wspólną. Ich zdaniem własność wspólna przedsiębiorstw po- woduje „rozmycie” praw własności. Efektem jest zniszczenie mo- tywacji do efektywnego gospodarowania, wynikającej ze skupie- nia w jednych rękach uprawnień do decydowania i do korzysta- nia tracenia) z efektów podjętych decyzji.

14 W nowoczesnych społeczeństwach uprawnienia do decydowania o sprawach przedsiębiorstw i korzystania (tracenia) (czyli to, kto jest właścicielem przedsiębiorstwa) zależą - przede wszystkim - od ich formy prawnej.

15 Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko ponoszone przez właścicieli, a także zdolność firmy do mobilizacji kapitału. Oto odpowiednie przykłady: Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą wszystkie korzyści i wszystkie straty, będące skutkiem gospodarowania jego firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałowców spółki akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość posiada- nych akcji przedsiębiorstwa).

16 Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko ponoszone przez właścicieli, a także dolność firmy do mobilizacji kapitału. Oto odpowiednie przykłady: Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą wszystkie korzyści i wszystkie straty, będące skutkiem gospodarowania jego firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałowców spółki akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość posiada- nych akcji przedsiębiorstwa). Spółka akcyjna może mobilizować kapitał, np. emitując akcje. W przypadku spółki jawnej nie jest to możliwe.

17 Przyjrzymy się DECYZJOM PRZEDSIĘBIORSTWA O WIELKOŚCI PRODUKCJI.

18 Zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk. TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

19 Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy.

20 Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy A A Za ten koszt alternatywny uznamy przeciętny możliwy do osiąg- nięcia w tej gospodarce zysk, czyli ZYSK NORMALNY. Tego ZYS- KU NORMALNEGO nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w realizację takiego, a nie innego, projektu.

21 Od tej pory, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT EKONOMICZNY (a nie KSIĘGOWY), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału.

22 Jeśli zatem firma, o której mówimy, osiąga zysk, oznacza to, że jej utarg całkowity przewyższa jej EKONOMICZNY koszt całkowity. O takim zysku tej firmy powiemy, że jest to ZYSK EKONO- MICZNY (NADZWYCZAJNY ).

23 ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku: 1.ZYSK KSIEGOWY;

24 ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku: 1. ZYSK KSIEGOWY; 2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY );

25 ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku: 1. ZYSK KSIEGOWY; 2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY ); 3. ZYSK NORMALNY.

26 A zatem zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk… TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

27 TP = TR – TC, 1. TP, TR i TC zależą od wielkości produkcji, Q. 2. Firma wybiera wielkość produkcji, Q, przy której zysk cał- kowity, TP, jest największy. Sprawdzimy zatem, przy jakiej wielkości produkcji zysk, czyli różnica TR i TC jest naj- większa. Wymaga to ZBADANIA ZALEŻNOŚCI TR I TC OD WIELKOŚCI PRODUKCJI, Q.

28 WIELKOŚĆ PRODUKCJI A UTARGI PRZEDSIĘBIORSTWA Od wielkości produkcji, Q, zależy UTARG CAŁKOWITY (przychód ze sprzedaży): TR = f(Q) = QP gdzie: TR – utarg całkowity przedsiębiorstwa. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. P – cena jednostki produkcji. (UWAGA! WYKLUCZAMY RÓŻNICOWANIE CEN).

29 ROŻNICOWANIE CEN ma miejsce, kiedy różne jednostki pro- dukcji sprzedajemy po różnej cenie (np. różnym klientom).

30 Obok UTARGU CAŁKOWITEGO, TR, (ang. total revenue) eko- nomiści wyróżniają także UTARG KRAŃCOWY, MR, (ang. marginal revenue). Utarg krańcowy, MR, stanowi zmianę utargu całkowitego, TR, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produk- cji.

31 Zależnie od rodzaju rynku, na którym działa przedsiębiorst- wo, utarg całkowity, TR, zmienia się w różny sposób, reagu- jąc na zmiany liczby wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji, Q.

32 Rynek, na którym działa przedsiębiorstwo, może mieć jedną z dwóch form: 1. RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ. 2. RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ. Po kolei zbadamy zależność utargów, TR i MR, od wielkości produkcji, Q, na tych obu rynkach.

33 RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.

34 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

35 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

36 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

37 Utarg całkowity zwiększa się proporcjonalnie do wielkości sprze- daży.

38 RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. (Ich przy- rosty produkcji też są duże).

39 Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. LINIA PO- PYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST NACHYLONA W DÓŁ, CENA JEST WIĘKSZA OD UTARGU KRAŃCOWEGO.

40 UTARG CAŁKOWITY NAJPIERW ROŚNIE W MIARĘ ZWIĘK- SZANIA SIĘ PRODUKCJI, A POTEM MALEJE.

41 WIELKOŚĆ PRODUKCJI A KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA KOSZT CAŁKOWITY Od wielkości produkcji, Q, zależy nie tylko utarg, lecz także koszt całkowity: TC = g(Q) gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.

42 Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity: TC = g(Q) gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. Zwykle w miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity, TC, NAJPIERW ROŚNIE CORAZ WOLNIEJ, A POTEM – CORAZ SZYBCIEJ. TC Q 0

43 W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity naj- pierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej. Uwaga! Dotyczy to zarówno KRÓTKIEGO OKRESU, jak i DŁU- GIEGO OKRESU. TC Q 0

44 DYGRESJA KRÓTKI OKRES od DŁUGIEGO OKRESU różni się tym, że w KRÓTKIM OKRESIE przedsiębiorstwo nie ma dość czasu, aby dokonać wszystkich pożądanych przez nie zmian technicznych i prawnych. Natomiast w DŁUGIM OKRESIE czasu na te zmiany jest dość.

45 DYGRESJA CD. Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produk- cji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma za- przestaje produkcji! (Aby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbęd- ny jest DŁUGI OKRES).

46 DYGRESJA CD. Pozostałe koszty w KRÓTKIM OKRESIE są KOSZTAMI ZMIENNYMI, czyli ich wielkość zmienia się wraz z wielkością pro- dukcji.

47 Na przykład, powiedzmy, że firma wynajmuje halę fabryczną, w której montowane są motorynki. Powiedzmy, że wypowiedzenie tej umowy wymaga trzymiesięcznego wypowiedzenia. W takiej sytuacji okres krótszy od trzech miesięcy nazwę KRÓTKIM OKRESEM, a dłuższy od trzech miesięcy – DŁUGIM OKRESEM. KONIEC DYGRESJI

48 A zatem, w KRÓTKIM OKRESIE koszty całkowite w firmie (TC, ang. total costs) składają się z kosztów stałych (FC, ang. fixed costs) i z kosztów zmiennych (VC, variable costs). TC = FC + VC

49 TC = FC + VC W KRÓTKIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest PRAWEM MALEJĄCYCH PRZY- CHODÓW. TC Q 0

50 KOSZT CAŁKOWITY – KRÓTKI OKRES W miarę zwiększania zużywanej ilości „zmiennego” czynnika produkcji (jego ilość zmienia się wraz z poziomem produkcji!), od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej).

51 Od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej). NADAJE TO KRZYWEJ KOSZTU ZMIENNEGO CHARAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT. Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

52 KRZYWA KOSZTU CAŁKOWITEGO MA TAKI SAM CHA- RAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT. Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

53 W DŁUGIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest KORZYŚCIAMI I NIEKORZYŚ- CIAMI SKALI, o których będziemy mówili za chwilę… TC Q 0

54 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT PRZECIĘT- NY I KOSZT KRAŃCOWY Obok KOSZTU CAŁKOWITEGO, TC (ang. total cost) eko- nomiści wyróżniają także KOSZT PRZECIĘTNY, AC (ang. average cost) i KOSZT KRAŃCOWY, MC (ang. marginal cost).

55 KOSZT PRZECIĘTNY, AC, stanowi część kosztu całkowitego, TC, przypadającą na jednostkę produkcji (AC = TC/Q).

56 KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego, TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC = ∆TC/ ∆ Q.

57 AC = h(Q) W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt przeciętny, AC, najpierw maleje, a potem – rośnie. Wykres kosztu przeciętnego, AC, jest U-KSZTAŁTNY (ang. u-shaped). KOSZT PRZECIĘTNY, AC

58 AC = h(Q) OPTIMUM TECHNICZNE to taka wielkość produkcji, przy któ- rej koszt przeciętny, AC, przestaje maleć i zaczyna rosnąć. Optimum techniczne

59 U-kształtność wykresu kosztow przeciętnych, AC, spowodowana jest KORZYŚCIAMI SKALI i NIEKORZYŚCIAMI skali.

60 KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przecięt- nego w miarę wzrostu produkcji. - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.

61 KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przecięt- nego w miarę wzrostu produkcji. - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych. -SPECJALIZACJA.

62 KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przecięt- nego w miarę wzrostu produkcji. - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych. -SPECJALIZACJA. - STOCHASTYCZNE korzyści skali.

63 NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przecięt- nego w miarę wzrostu produkcji. - MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.

64 NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przecięt- nego w miarę wzrostu produkcji. - MENEDŻERSKIE niekorzyści skali. - LOKALIZACYJNE niekorzyści skali.

65 AC = h(Q) To właśnie takie zachowanie DŁUGOOKRESOWEGO kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej. Optimum techniczne

66 W DŁUGIM OKRESIE to właśnie takie zachowanie długookreso- wego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej. TC Q 0

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - DO PEWNEGO CZASU POCZTA POLSKA (NA RYNKU LISTÓW O WADZE DO 50 GRAMÓW) 67 DYGRESJA - O ważności analizy kosztów w przedsiębiorst- wie!

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - PLAY, T-MOBILE, PLUS, ORANGE… 68

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - KOREPTYCJE Z ANGIELSKIEGO W WARSZAWIE 69

Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie - RYNEK PSZENICY W POWIECIE KUTNOWSKIM 70

Otóż jedną z najważniejszych przyczyn zróżnicowania rynków są KORZYŚCI SKALI. 71 AC 0 QBQB Q B A C Korzyści skali Niekorzyści skali

72 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC = h(Q) Oto rynek z ogromnymi korzyściami skali. Nie da się tu sprzedać więcej niż Q*, bo cena nie może spaść poniżej P*. (Jeśli Q>Q*, to P<AC i producent traci rentowoność). Na takim rynku zwiększe- nie produkcji prawie zawsze powoduje obniżenie się kosztów przeciętnych. AC, P 0 Q* Q AC P* D

73 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU Gdyby na takim rynku produkowało kilku (np. 8) producentów, każdy z nich wytwarzałby mało (np. Q A ) i przeciętny koszt produkcji każdego z nich byłby duży (np. AC A ). AC, P 0 Q* Q AC P* D AC A  QAQA A

74 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU W dodatku wszyscy oni wytwarzaliby na stromo opadającej części linii kosztu przeciętnego, AC… AC, P 0 Q* Q AC P* D AC A  QAQA A

75 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU Obniżenie ceny i wzrost produkcji i sprzedaży powodowałyby zmniejszenie się kosztu przeciętnego, AC. AC, P 0 Q* Q AC P* D AC A  QAQA A

76 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P 0 Q* Q AC P* D AC A  QAQA A Skutkiem byłyby „wojny cenowe”, które przetrwałby – zapewne – tylko jeden producent…

77 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU Jak się okazuje, wielkie korzyści skali mogą być przyczyną NATURALNEJ MONOPOLIZACJI rynku… (Analiza kosztów przedsiębiorstwa pozwala zrozumieć sytuację rynkową). AC, P 0 Q* Q AC P* D AC A  QAQA

78

79 AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 D Q 0 P, AC KONIEC DYGRESJI

80 KOSZT KRAŃCOWY MC = i(Q) U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC. MC Q 0

81 MC = i(Q) U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC, przechodzi przez mi- nimum wykresu kosztu przeciętnego, AC. MC Q 0 AC

82 REGUŁA WIELKOŚCI KRAŃCOWYCH Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR… MR Q 0

83 Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR… i kosztu krańcowego, MC. MC MR MR, MC Q 0

84 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MC MR MR, MC Q OPT Q 0 MC = MR!

85 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MC MR MR, MC Q OPT Q 0 QAQA ???

86 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MC MR MR, MC Q OPT Q 0 ??? QBQB

87 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MC MR MR, MC Q OPT Q 0 MC = MR!

Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MC MR MR, MC Q OPT Q 0 MC = MR! Uwaga: Zakładam DOSKONAŁĄ PODZIELNOŚĆ DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się w sposób ciągły).

89 MC MR MR, MC Q k Q l Q m Q 0 A teraz rezygnuję z założenia o DOSKONAŁEJ PODZIELNOŚCI DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się skokowo, czyli o całe jednostki). Przedsiębiorstwo wytwarza WSZYSTKIE TE PORCJE DOBRA, DLA KTÓRYCH MR > MC. Nie dochodzi do wyrównania się MR i MC!

90 ZADANIE Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro- dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PDPD PEPE PCPC PBPB D PAPA MR F ED C B A 0 Q

91 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro- dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? 0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? P, MC, AC, MR AC MC PDPD PEPE PCPC PBPB D PAPA MR F ED C B A 0 Q

92 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro- dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? 0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? P, MC, AC, MR AC MC PDPD PEPE PCPC PBPB D PAPA MR F ED C B A 0 Q

93 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro- dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? 0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny? P, MC, AC, MR AC MC PDPD PEPE PCPC PBPB D PAPA MR F ED C B A 0 Q

94 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro- dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? 0B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny? 0E. e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa. P, MC, AC, MR AC MC PDPD PEPE PCPC PBPB D PAPA MR F ED C B A 0 Q

95 e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa. e) X 1. Obszar X 1 X 2 X 3 X 4. MC, AC, MR P, AC MC PDPD PEPE PCPC PBPB X2X2 X1X1 D X4X4 X3X3 PAPA MR F E D C B A 0 Q

96 A teraz wyobraź sobie przedsiębiorstwo, które jest nierentowne (TC>TR!). Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: TC>TR i VC<TR

97 Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: VC<TR Innymi słowy: VC/Q<TR/Q,

98 Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: VC<TR Innymi słowy: VC/Q<TR/Q, Więc: AVC<P.

99 Oczywiście W DŁUGIM OKRESIE warunkiem kontynuowania produkcji jest: TC<TR, czyli: AC<P.

100 ZADANIE Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”?

101 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź.

102 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma JESZCZE LEPSZYCH sposobów wydania pieniędzy, ktore mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?

103 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma jeszcze lepszych sposobów wydania pieniędzy, ktore mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie? c) Przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr” wyraża tę samą regułę, którą kieruje się przedsiębiorstwo, decydując się kontynuować produkcję mimo strat w krótkim okresie. Miano- wicie: wielkość nakładów poniesionych i niemożliwych do odzys- kania nie powinna wpływać na decyzje. O takich nakładach eko- nomiści mówią „koszty utopione” (ang. sunk costs). Także 100 zł niepotrzebnie wydane na źle dopasowane dżinsy stanowi koszt utopiony, którego nie nalezy brać pod uwagę, rozważając kupno drugiej pary spodni.