PRAWA CZŁOWIEKA A NOWE TECHNOLOGIE W MEDYCYNIE Z PERSPEKTYWY ORZECZNICTWA EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA Dr Agata Wnukiewicz-Kozłowska Interdyscyplinarna Pracownia Prawa Medycznego i Bioetyki Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

ZGODA – PRZEJAW AUTONOMII PACJENTA 1. Prawo człowieka (pacjenta) do samostanowienia 2. Prawo człowieka (pacjenta) do autonomii 3. Prawo człowieka (pacjenta) do wyrażenia bądź odmowy zgody na interwencją medyczną

PATERNALIZM VESRUS AUTONOMIA SALUS AEGROTI SUPREMA LEX THE HEALTH OF MY PATIENT WILL BE MY FIRST CONSIDARATION PRIMUM NON NOCERE

Artykuł 5 ( Postanowienia ogólne ) Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny Artykuł 5 ( Postanowienia ogólne ) Nie można przeprowadzić interwencji medycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby jej poddanej. Przed dokonaniem interwencji osoba jej poddana otrzyma odpowiednie informacje o celu i naturze interwencji, jak również jej konsekwencjach i ryzyku. Osoba poddana interwencji może w każdej chwili swobodnie wycofać zgodę.

PRAWO DO ŻYCIA Artykuł 2 Prawo do życia 1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. 2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły: a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą; b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem, c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.

ZAKAZ TORTUR Artykuł 3 Zakaz tortur Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.

PRAWO DO PRYWATNOŚCI Artykuł 8 Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw

PRAWO DO ZAŁOŻENIA RODZINY Artykuł 12 Prawo do zawarcia małżeństwa Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa.

ZAKAZ DYSKRYMINACJI Artykuł 14 Zakaz dyskryminacji Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.

KAZUSY:

Sprawa Costa p. Pavan (28.08.2012 r.) Zaskarżone rozwiązanie, zakazujące diagnostyki preimplantacyjnej przy jednoczesnym dopuszczeniu aborcji ze względu na wady genetyczne płodu, nie czyni zadość zasadzie proporcjonalności. Art. 8 EKPCz znajduje zastosowanie dla „pragnienia posiadania dziecka” – pragnienia skarżących by począć dziecko, które nie będzie dotknięte chorobą genetyczną, przy zastosowaniu metod wspomaganej medycznie prokreacji oraz diagnostyki preimplantacyjnej

Sprawa S.H. i inni p. Austrii (01.04.2010 r.) Trybunał uznał, że austriacka ustawa o medycznie wspomaganej prokreacji narusza art. 14 w związku z art. 8 EKPCz

Sprawa Tysiąc p. Polsce (20.03.2007 r.) Naruszenie art. 8 oraz brak efektywnych przepisów prawa krajowego

Sprawa Evans p. Wielkiej Brytanii (04. 2007) Zakres ochrony embrionu nie zmienia się w zależności od tego, czy rozwija się on in vivo czy in vitro. Państwo-strona dysponuje pewną swoboda uznania co do stopnia intensywności prawnej ochrony płodu ludzkiego, lecz ta ochrona powinna być jednakowa dla wszystkich embrionów, niezależnie od tego, czy powstały one z pomocą biotechnologii

Sprawa R.R. p. Polsce (26.05.2011 r.) Naruszenie art. 3 i 8 EKPCz Naruszeniem prawa do informacji i podjęcia decyzji oraz naruszenie zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania – po raz pierwszy w kontekście praw reprodukcyjnych

Sprawa Pretty p. Wielkiej Brytanii Prawo do życia stanowi warunek korzystania z pozostałych praw, stąd też jego pierwszeństwo i szczególne znaczenia. Wobec powyższego w gwarantowanym w art. 2 prawie do życia nie można znaleźć podstaw dla prawa do śmierci

Sprawa Kiyutin p. Rosji (10.03. 2011 r.) Odmowa przyznania pozwolenia na pobyt na terytorium Federacji Rosyjskiej obywatelowi Uzbekistanu tylko z powodu jego zakażenia wirusem HIV stanowi naruszenia art. 14 w związku z art. 8 EKPCz

Sprawa N p. Zjednoczonemu Królestwu (27.05.2008 r. ) Brak naruszenia art. 3 EKPCz – samo zakażenie HIV nie stanowi samodzielnej podstawy do udzielenie zgody na pozostanie cudzoziemca w kraju przyjmującym, chyba, że zachodzą szczególne okoliczności. Test wyjątkowych okoliczności wymaga, aby skarżący był w fazie terminalnej choroby nieuleczalnej i śmiertelnej, a w kraju pochodzenia nie miał możliwości otrzymania właściwej opieki medycznej.

Sprawa Jalloh p. Niemcom (11.07.2006 r.) Naruszenie art. 3 i 6 ust. 1 EKPCz w związku z przymusowym podaniem środka wymiotnego osobie pozbawionej wolności w celu uzyskania dowodu na spożycie narkotyków, a następnie nielegalnym wykorzystaniem tego dowodu w procesie karnym. Nietykalność fizyczna i psychiczna pacjenta oraz naruszenie prawa do odmowy obciążających zeznań

Sprawa Bogumil p. Portugalii (07.10.2008 r.) Brak naruszenia art. 3 i art. 8 EKPCz w związku z brakiem zgody na zabieg usunięcia woreczków z heroina z żołądka. Uznano, że zabieg miał charakter terapeutyczny – ratowanie zdrowia i życia skarżącego, a nie pozyskiwanie dowodu.

WNIOSKI: 1. Koncepcja „marginesu swobody państwa” 2. Brak konsensusu pośród państw-członków Rady Europy 3. Koncentracja na procedurze, kosztem prawa materialnego 4. Powolne kształtowanie standardów