Metoda badań korelacyjnych 3PhD-10 Metoda badań korelacyjnych © 2015 Robert Barełkowski, prof. nzw. dr hab. inż. arch.

Definicja metody badań korelacyjnych 3PhD-10/2 Metoda korelacyjna koncentruje wysiłki badacza na poszukiwaniu związków między zróżnicowanymi zjawiskami, z ustaleniem relacji pośredniej – zjawisko badane (lub poszukiwane odpowiedzi) rozpoznawane jest dzięki obserwacji zjawiska skorelowanego. Wpływ zjawiska skorelowanego i wywoływane przezeń oddziaływanie w widoczny i powtarzalny sposób (przez odciśnięcie swoistego wzorca) kształtuje zjawisko badane. Metoda korelacyjna bada dwie lub więcej zmiennych, spośród których jedna zmienna jest przedmiotem zasadniczych dociekań (całego badania lub jego wydzielonej autonomicznej części). Korelacja między zjawiskami może następować w czasie, przestrzeni lub w transformacji obiektów. Definicja metody badań korelacyjnych

Dwa zasadnicze pola zainteresowań badań korelacyjnych 3PhD-10/3 Rozpoznawanie relacji między zjawiskami Na początek zastrzeżenie – metody badań korelacyjnych zawsze odnoszą się do „relacji” między zjawiskami, w tym przypadku mowa jest o relacji w której osią rozpoznania jest sam fakt występowania owej relacji – jej zdiagnozowanie i opisanie, po uprzednim potwierdzeniu, że taka relacja funkcjonuje. Istotą dociekania badawczego jest poszukiwanie relacji (zazwyczaj podobieństw). Rozpoznawanie związków przyczynowo-skutkowych przez porównanie (Rozpoznawanie kauzalno-komparatywne) To podejście zakłada, że istnieje relacja między zjawiskami, a jej badanie polega na ustalaniu czynników wpływających na relację i determinowanie sposobu i skali ich wpływania na wynik relacji. Osią dociekań jest więc nie tyle sama relacja, co obserwowane warianty zjawiska i powodujące tę wariantowość czynniki. Istotą dociekania jest poszukiwanie drobnych różnic w zasadniczo podobnych wzorcach. Dwa zasadnicze pola zainteresowań badań korelacyjnych

Dylematy dot. metody badań symulacyjnych 3PhD-10/4 Badanie korelacyjne analizuje naturalnie występujące wzorce (szablony, schematy zachowań itp.). Stosowane jest wówczas, gdy niemożliwe jest opisanie przedmiotu badań w sposób obiektywny (kwantyfikowalny), jednak można ów obiektywizm przybliżyć przez częściową kwantyfikację danych pomiarowych – badanie korelacyjne wyznacza relację ilościową bezpośrednią (zmienna jako bezpośredni opis lub wynik interakcji), względnie relację ilościową pośrednią (zmienna jako obraz – pośredni – konkretnego zjawiska definiowalnego opisowo). Typowym zastosowaniem jest wdrożenie metody w procesie np. rozpoznawania preferencji użytkowników przestrzeni publicznych prowadzoną na podstawie obserwacji (neutralnych, nie wpływających na zachowania ludzi w przestrzeni). Jakkolwiek sposoby użytkowania mogą być wyłącznie „opisane” (w postaci deskryptywnej), to już ilość i procent użytkowników wykazujących konkretne formy zachowań w przestrzeni to wartości skwantyfikowane. Nie mówią one wprost, że w przypadku określonego oddziaływania (zawsze) rezultat musi być, jak w badanym obiekcie, ale są ku temu silną poszlaką. Dylematy dot. metody badań symulacyjnych

3PhD-10/5 Metoda badań korelacyjnych kwantyfikuje oddziaływania. Pomiar zmiennych opisujących oddziaływania poddaje się często znaczącemu uproszczeniu (umownej i częściowej lub czasowej redukcji). Badania korelacyjne są predestynowane do stosowania w przypadku „pomiaru” ludzkich zachowań i preferencji, w czynnościach, w których upodmiotowiona jest partycypacja społeczna lub indywidualna. Proces optymalizacji (i obiektywizacji) badania polega na wdrożeniu: pomiarów kategoryzujących (parametryzacja kategoryzująca) lub skalowania porządkującego (badanie preferencji względnych, pozbawionych waloryzacji) lub skalowania interwałowego lub proporcjonalnego (badanie preferencji, podporządkowanych skwantyfikowanej waloryzacji) – wymaga to świadomego i prawidłowego skalibrowania proporcji definiującej zjawisko. Niezwykle często wykorzystywanym mechanizmem jest statystyka (narzędzia statystyczne). Pomiar zmiennych

Poziom taktyczny stosowania badań korelacyjnych 3PhD-10/6 Ankietowanie Narzędzie pozwalające na pozyskiwanie dużej ilości skorelowanych danych w prosty sposób. Ankieta musi być neutralna w treści, by nie wpływać na badaną materię. Jednak ów wymóg połączony z szerokim polem pozyskiwanych informacji skutkuje stosunkowo płytkim rozpoznaniem zagadnienia. Odpowiedzi ankietowe mogą np. wskazywać preferencje w udzielaniu odpowiedzi, a nie preferencje rzeczywistego działania i ustosunkowania się (czynnego) do określonych zjawisk. Obserwacja (i opis obserwacji) Najprostsze narzędzie i bezpośrednie (zazwyczaj) źródło kwantyfikowania danych. Mapowanie Narzędzie łączenia danych opisowych, liczbowych z ich przestrzenną lokalizacją jest naturalnym i szybkim (skutecznym) sposobem ujmowania korelacji. Poziom taktyczny stosowania badań korelacyjnych

Poziom taktyczny stosowania badań korelacyjnych 3PhD-10/7 Sortowanie Porządkowanie (sortowanie) to kolejne narzędzie, wprowadzające substytucję kwantyfikacji w postaci kategorii lub zbioru cech (zmiennych). Badania archiwalne Wykorzystanie archiwaliów jako źródła danych porządkowanych wg kryteriów badania korelacyjnego (czyli kategoryzującego, skalującego porządkowo lub skalującego interwałowo / proporcjonalnie. Poziom taktyczny stosowania badań korelacyjnych

3PhD-10/8 Wielokrotna regresja – redukcja czynników sprawdzanych. Ma na celu zdiagnozowanie, które czynniki rzeczywiście wpływają na badane zjawisko. Izolowane relacje są weryfikowane pod kątem rezultatów. Diagnozuje się czynniki paralelne (wymienne) lub czynniki inicjujące w opozycji do nieaktywnych. Analiza czynników (wskaźników) – poszukiwanie danych numerycznych (interwał, proporcja) ujawniających zależności lub zasady funkcjonowania tych zależności (prawa). Wielowymiarowe skalowanie – w wielu aspektach analogiczne do analizy czynników (wskaźników), lecz rozbudowane o bardziej zaawansowane sposoby poszukiwania zależności (m.in. metody graficznej reprezentacji pozwalające na dostrzeganie powiązań – jak w tablicy Mendelejewa). Metody narzędziowe

3PhD-10/9 Silne Słabe Znaczący potencjał wyjaśniania relacji między dwoma lub więcej czynnikami Badacz ma ograniczone możliwości kontrolowania poziomów (stopniowania) badanych zjawisk Dobre dostosowanie do badania wariantów (mutacji) wzorca uzależnionych od czynników Można badać jedynie łatwo dostrzegalne zależności, słabe jest natomiast przystosowanie do dogłębnego rozpoznania zjawiska Potencjał w zakresie przewidywań występowania określonych zjawisk pod wpływem określonych czynników Ustala związki przyczynowo-skutkowe w sposób pośredni, a więc niejednoznaczny Analiza SW

3PhD-10/10 Groat, L. and Wang, D.: 2002, Architectural Research Methods, John Wiley, New York. Schon, D.: 1993, The Reflective Practitioner, Basic Books, New York. pomocniczo: Barełkowski, R.: 1999, Techniki informatyczne w architekturze i urbanistyce, Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. Bibliografia