Celina Helak, Ewa Stachowiak, Łukasz Łapaj Zgwałcenie Celina Helak, Ewa Stachowiak, Łukasz Łapaj

Pojęcie gwałtu Współżycie płciowe bez zgody na nie z współistniejącą przemocą. Oraz inne czynności seksualne będące jego ekwiwalentami mające na celu zaspokojenie popędu płciowego w zetknięciu z ciałem ofiary Warunkiem uznania czynu za gwałt nie jest odbycie pełnego stosunku płciowego z ofiarą. Wystarczy, aby wykazać, że doszło do "kontaktu" ciała sprawcy z narządami płciowymi ofiary (manipulacje ręką, stosunek przedsionkowy, zmuszanie ofiary do kontaktu oralnego). Czyny inne od wymienionych wyżej, lecz podejmowane z motywu popędowego nazywamy czynami lubieżnymi.

Statystyka Liczba zgwałceń na 100 000 kobiet : USA – 36 Norwegia – 1 Anglia – 3 Polska – 7 Japonia – 12 Turcja – 14

Liczba ujawnionych gwałtów jest daleko mniejsza od rzeczywistej. Czynniki wpływające na zaniechanie zgłoszenia gwałtu : Obawa przed zemstą ze strony sprawcy (50%) Wstyd wobec otoczenia (30%) Niewiara w skuteczność działania Policji (10%) Niechęć do poddania się oględzinom (5%) Inne czynniki (3%) - głównie zbagatelizowanie skutków czynu.

Inna definicja Gwałt można definiować następująco: akt penetracji seksualnej jakiegokolwiek rodzaju w wyniku zaskoczenia lub przymusu. W definicji podkreśla się brak przyzwolenia ze strony ofiary.

Wyróżnia się następujące rodzaje przyzwolenia ze strony kobiety: Przyzwolenie prawdziwe, czyli świadomy udział w akcie seksualnym bez poczucia winy, Przyzwolenie impulsywne, czyli akt seksualny akceptowany w danym momencie, kiedy impuls pozwala na przełamanie woli, a później dopiero pojawia się poczucie żalu i winy, poniżenia, Przyzwolenie bierne, kiedy kobieta nie pragnie aktu, ale nie stawia oporu, co jest rozumiane jako zgoda.

Formy zgwałcenia (1) Gwałt kazirodczy – cechuje go bardzo negatywny wpływ na psychikę zgwałconego dziecka Gwałt zbiorowy; najczęściej nie powoduje obrażeń fizycznych, rzadko dochodzi do ciąży (sprawcy często praktykują stosunki przerywane) Gwałt indywidualny; może być on wynikiem sytuacji przypadkowej lub może być dokonany z premedytacją - w tych przypadkach częste są urazy fizyczne i zgony

Formy zgwałcenia (2) Gwałt w czasie snu; należy takie przypadki traktować z rezerwą, częste bowiem bywają cechy histerii i halucynacji u rzekomych ofiar tej formy gwałtu; Gwałt w czasie narkozy i hipnozy; należy takie przypadki traktować z rezerwą – gwałt w hipnozie nie jest możliwy, z wyjątkiem sytuacji, kiedy ofiara uprzednio zażyła dużą dawkę alkoholu lub narkotyków; Gwałt sodomiczny; częsty jest w przypadkach zgwałceń zbiorowych, u ofiar spotyka się często uszkodzenie mięśnia zwieracza odbytu

Zgwałcenia homoseksualne Dotyczy przede wszystkim dzieci i więźniów Zwykle bardziej brutalne Przyczyną śmierci jest zwykle rana kłuta, tępy uraz, uduszeniu lub połączenie tych działań z widocznymi śladami tortur

Podział wg Hanauska, Marek i Widackiego Gwałty rzeczywiste, Gwałty bezwiednie prowokowane, Gwałty prowokowane, Fałszywe oskarżenia. Wyróżniono jako odrębną grupę gwałty podwójne i zbiorowe.

Wywiad Pytania powinny dotyczyć zarówno samego zdarzenia jak i okoliczności a także wszystkiego co miało miejsce potem czyli: Czy pacjentka brała prysznic, załatwiała potrzeby fizjologiczne Pytania również dotyczą ogólnego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego, alkoholu i narkotyków

Badanie: Tryb pilny Zgoda pacjentki na badanie Konieczna obecność osoby trzeciej tej samej płci (lekarz starszy asystent GiP) Formularz z pytaniami, diagram do naniesienia obrażeń Niezbędne są materiały do pobrania i zabezpieczenia śladów

Zeznania lekarza Nie obejmują stwierdzenia czy nastąpił gwałt! Do obowiązków lekarza należy: Sporządzenie dokumentacji związanej z obrażeniami I jeśli to możliwe to określenie czy w ostatnim czasie miał miejsce stosunek płciowy Zabezpieczenie śladów

Zabezpieczanie śladów (1) Oglądanie garderoby ofiary (rozerwania, plamy, zabrudzenia)

Zabezpieczanie śladów (2) Oględziny zewnętrzne (sińce, ślady zębów, włosy pochodzące od sprawcy) Badanie zewnętrznych narządów płciowych Pobranie wymazów, wykonanie posiewów u żywych ofiar Brak śladów nie świadczy o niezaistnieniu zdarzenia

Zestaw do zabezpieczania dowodów rzeczowych z ciała ofiary

Zabójstwa na tle seksualnym Przyczyny śmierci: uduszenie, rany kłute, tępe urazy Zdarza się okaleczanie ciała Jak we wszystkich zabójstwach, lekarz zaczyna pracę na miejscu znalezienia zwłok

Zabezpieczanie śladów Papierowe torebki na rękach ofiary Ciało powinno być okryte prześcieradłem lub umieszczone w czystym worku

Badanie zwłok Nie należy najpierw rozbierać zwłok 1. Oglądanie zwłok 2. Ślady daktyloskopijne 3. Sekcja zwłok A) Badanie rąk, obcięcie paznokci B) Badanie odzieży C) Rozebranie zwłok, oględziny zewnętrzne

Ślady ugryzień Są tak indywidualne jak odciski palców W pierwszej kolejności wykonać wymaz, w celu wykonanie badania DNA ze śliny Wykonać fotografie

Dowody świadczące o odbyciu stosunku Wymaz z pochwy, w celu uzyskania preparatów mikroskopowych Dwa bawełniane gaziki, zmoczone materiałem pobranym z pochwy umieszczamy w tekturowych pudełkach Plamy nasienia widoczne na ciele zabezpieczyć z użyciem zwilżonych Na Cl gazików Zawsze wymazy z jamy ustnej i odbytu

Badania biochemiczne Analiza DNA Kwaśna fosfataza Białko P30 Jeżeli 2. i 3. są dodatnie, nawet gdy nie zaobserwowano plemników, wykonujemy analizę DNA

Nasienie – plemniki (1) U żywych ofiar ruchliwe plemniki widoczne są do 6 h po stosunku (zdarzają się do 24 h ) Nieruchliwe plemniki widoczne są do 26 h, sporadycznie do 2-3 dni Wymazy pobiera się z pochwy a nie z szyjki macicy Główki plemników stwierdzane są dłużej niż witki Najdłużej główki utrzymują się w odbycie (45 h), natomiast w jamie ustnej do 6h

Nasienie – plemniki (2) Niewykazanie obecności plemników nie wyklucza odbycia stosunku płciowego W przypadku martwych ofiar nasienie znajdowane było do 2 tyg. po stosunku Nasienie zabezpieczone na materiale tj. bawełna lub na papierze może być używane do identyfikacji nawet po wielu latach

Substancje w nasieniu Kwaśna fosfataza Obecna 18-24h, max 72 Stężenie maleje z czasem Glikoproteina P30 Pochodzi z gruczołu krokowego Występuje też w przypadku aspermii Średnio do 27h, max 47h

Analiza DNA DNA jest bardziej trwały niż enzymy i białka używane w identyfikacji serologicznej Nie występują fałszywe reakcje dodatnie spowodowane degradacją Jest dość odporny na rozkład, więc analiza jest możliwa nawet ze szczątków

Materiały do analizy DNA można uzyskać z nasienia, jądrzastych komórek krwi, komórek z tkanek miękkich, zębów, kości, paznokci, śliny. moczu, włosów

Włos ludzki z głowy

Ludzki włos łonowy

Analiza DNA Jeżeli profil DNA próbki dowodowej jest w jakikolwiek sposób różny od profilu podejrzanego wtedy jest on całkowicie wykluczony Jeżeli profil DNA próbki dowodowej i podejrzanego są zgodne to Materiał pochodzi od podejrzanego Materiał pochodzi od innej osoby, która ma taki sam profil (bliźniaki jednojajowe) Został popełniony błąd

Analiza DNA Metody wykorzystywane w badaniu DNA RFLP ( polimorfizm długości fragmentów restrykcyjnych) STR (krótkie powtórzenia tandemowe) PCR

Analiza DNA Można pobrać też wymazy z prącia w celu identyfikacji żeńskiego DNA, odnajdywane nawet do 24 h

Analiza DNA mitochondrialnego Wykonywana, gdy ślad biologiczny jest mały i zdegradowany Może być wykonana z pojedynczego trzonu włosa, ze starych kości, rozkładających się tkanek ( tam, gdzie nie ma jądrowego DNA) Nie można zróżnicować osób z tej samej linii dziedziczenia po matce

Artykuł 197 Kodeksu Karnego Kto przemocą ,groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jeżeli sprawca, w sposób określony w 1, doprowadza inna osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 m-c do lat 5. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w pkt1 lub 2, działając ze szczególny okrucieństwem lub wspólnie z inna osobą. Podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Dochodzenie Wymienione przestępstwa są ścigane z oskarżenia publicznego dopiero wtedy, gdy - zgodnie z wymogiem art. 205 k.k. - ofiara przestępstwa złoży wniosek do policji lub prokuratury o ściganie sprawcy czynu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pokrzywdzony przestępstwem wymienionym w art. 198 k.k. cierpi na trwałe zaburzenia psychiczne . W takim przypadku ściganie sprawcy następuje z oskarżenia publicznego.

Dochodzenie W wypadku zaistnienia przestępstwa określonego w art. 197 par. 1-3 k.k. raz złożonego wniosku o ściganie nie można cofnąć (wymóg art. 12 par. 3 Kodeksu Postępowania Karnego, w skrócie - k.p.k.). Wniosek przewidziany do uruchomienia ścigania w pozostałych wyżej wymienionych przypadkach - można - za zgodą prokuratora lub sądu - wycofać, ale wtedy ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne! Przepis ten stanowi szczególną "ustawową pułapkę" dla niezdecydowanych pokrzywdzonych, a do takich należą np. ofiary przemocy, także seksualnej.

Postępowanie z ofiarą Należy natychmiast wezwać policję, która poda pokrzywdzonej środki poronne (powinny one być w dyspozycji policji). Gdyby wynikiem przestępstwa była ciąża, to na podstawie zaświadczenia wydanego przez prokuratora, a opartego na art. 4a ust. 1.3 Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży - ofiara gwałtu może poddać się zabiegowi usunięcia ciąży.

Ochrona prawna ofiary Niejawność rozprawy (rozprawa "przy drzwiach zamkniętych", bez publiczności - należy się tego od sądu domagać na podstawie art. 360 par. 2 k.k., o ile sam tego nie zarządzi), Zachowanie w tajemnicy danych personalnych osoby pokrzywdzonej - zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak i sądowego - na podstawie art. 184 par. 1 k.k. (gdy zachodzi, z uwagi np. na agresywną postawę sprawcy i okoliczności popełnienia przez niego przestępstwa, uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia pokrzywdzonej), Przesłuchanie przez sąd pokrzywdzonej - na jej żądanie - pod nieobecność oskarżonego na sali sądowej (art. 390 par. 2 k.p.k.).

Dziękuję za uwagę