Prawa i obowiązki osoby pokrzywdzonej w toku postępowania przygotowawczego. Sytuacja prawna osoby pokrzywdzonej na etapie postępowania sądowego.

Prezentacja na temat: "Prawa i obowiązki osoby pokrzywdzonej w toku postępowania przygotowawczego. Sytuacja prawna osoby pokrzywdzonej na etapie postępowania sądowego."— Zapis prezentacji:

1 Prawa i obowiązki osoby pokrzywdzonej w toku postępowania przygotowawczego. Sytuacja prawna osoby pokrzywdzonej na etapie postępowania sądowego.

2 Pokrzywdzonym jest osoba, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone w wyniku przestępstwa (art. 49 § 1 k.p.k.) Pokrzywdzonym może być osoba fizyczna, ale również osoba prawna, jak również osoba nie posiadająca osobowości prawnej, która poniosła szkodę w wyniku przestępstwa (por. art. 49 § 1 i 2 k.p.k.)

3 Status pokrzywdzonego ma również:
Przedstawiciel lub opiekun pokrzywdzonego małoletniego, całkowicie albo częściowo ubezwłasnowolnionego lub nieporadnego może wykonywać jego prawa (art. 51 k.p.k.). Osoba najbliższa lub pozostająca na utrzymaniu zmarłego pokrzywdzonego może również wykonywać prawa zmarłego (art. 52 k.p.k).

4 W postępowaniu przygotowawczym poprzedzającym wniesienie sprawy do sądu pokrzywdzony jest stroną procesową (art. 299 § 1 k.p.k) W postępowaniu sądowym może być stroną (oskarżycielem posiłkowym), jeżeli tego zażąda do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego (art. 53 k.p.k i art. 54 § 1 k.p.k)

5 Prokurator / organ prowadzący czynności w postępowaniu przygotowawczym na obowiązek pouczenia osoby pokrzywdzonej o przysługujących jej uprawnieniach i obowiązkach. Nie pouczenie o obowiązkach i prawach osoby pokrzywdzonej nie może powodować negatywnych skutków dla tej osoby. Pouczenie przekazane osobie pokrzywdzonej winno być dla niej zrozumiałe i czytelne, w taki sposób by osoba która otrzymuje informacje miała świadomość znaczenia uzyskanego pouczenia.

6 Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa to po prostu informacja, którą każdy może przekazać Policji lub prokuratorowi, jeżeli wie o jakimś wydarzeniu lub sytuacji, która może być przestępstwem. Forma zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa: Pisemna Ustna Czy zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa można złożyć anonimowo ? Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

7 Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
kto jest pokrzywdzony kto jest osobą podejrzaną o stosowanie przestępstwa w jakim okresie doszło do popełnienia przestępstwa objętego zawiadomieniem gdzie doszło do popełnienia przestępstwa na czym polegało popełnienie przestępstwa (formy przestępstwa) kto ma informacje o podejrzeniu popełnienia przestępstwa gdzie odnotowano informacje o podejrzeniu popełnienia przestępstwa czy są dokumenty potwierdzające podejrzenie popełnienia przestępstwa Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

8 Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

9 Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

10 Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

11 Wniosek o ściganie Wniosek o ściganie to pewnego rodzaju prośba, skierowana najczęściej do Policji lub prokuratora, by zajęli się daną sprawą. Wniosek jest niezbędny, by Policja mogła podjąć odpowiednie działania zmierzające do ukarania sprawcy przestępstwa, które jest wprawdzie ścigane z urzędu, ale dla prowadzenia postępowania i ukarania sprawcy jest dodatkowo wymagany wniosek pokrzywdzonego. Niektóre przestępstwa są dlatego ścigane na wniosek, żeby dać wybór osobie pokrzywdzonej, czy chce aby sprawca takiego przestępstwa został pociągnięty do odpowiedzialności – często sprawcami są członkowie najbliższej rodziny (por. art. 12 k.p.k.)

12 Do przestępstw ściganych na wniosek należą:
uszkodzenie ciała lub wywołanie choroby trwającej dłużej niż 7 dni na szkodę osoby najbliższej (art. 157 § 1 w zw. z § 5 k.k.); nieumyślne narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160 § 3 k.k.); narażenie na zarażenie wirusem HIV, chorobą weneryczną, zakaźną, nieuleczalną lub zagrażającą życiu (art. 161 § 1 i 2 k.k.); spowodowanie wypadku, jeśli pokrzywdzonym jest tylko osoba najbliższa (art. 177 § 1 w zw. z § 3 k.k.); groźba karalna (art. 190 § 1 k.k.); wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta (art. 192 § 1 k.k.); zgwałcenie (art. 197 k.k.); wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub upośledzonej (art. 198 k.k.); wykorzystanie seksualne osoby znajdującej się w przymusowej sytuacji (art. 199 k.k.); uchylanie się od płacenia alimentów (art. 209 § 1 k.k.);

13 Do przestępstw ściganych na wniosek należą:
nielegalne uzyskanie informacji (art. 267 § 1–3 k.k.); spowodowanie szkody w informatycznej bazie danych (art. 268a § 1 i 2 k.k.); kradzież i kradzież z włamaniem na szkodę osoby najbliższej (art. 278 i 279 k.k.); przywłaszczenie rzeczy na szkodę osoby najbliższej (art. 284 § 1–3 k.k.); kradzież impulsów telefonicznych (art. 285 k.k.); oszustwo i oszustwo komputerowe na szkodę osoby najbliższej (art. 286 § 1–3 i 287 § 1–2 k.k.); zniszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy (art. 288 § 1–2 k.k.); zabór pojazdu osoby najbliższej (art. 289 § 1–3 k.k.); utrudnianie dochodzenia roszczeń oraz nierzetelna dokumentacja, jeśli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa (art. 300 § 1 i 303 § 1–3 k.k.).

14 Wniosek o ściganie może pokrzywdzony cofnąć, ale wymaga to zgody prokuratora, a jeśli sprawa trafiła już do sądu, to taką zgodę może wydać tylko sąd. Nie można cofnąć wniosku, jeżeli został już w sądzie odczytany akt oskarżenia. Wniosek może pokrzywdzony cofnąć pisemnie lub ustnie. Jeżeli chcesz ustnie cofnąć wniosek, musi to zostać wpisane do protokołu.

15 Postępowanie przygotowawcze
Jest to pierwszy etap procesu karnego. Prowadzi go prokurator lub Policja. Cele postępowania przygotowawczego: 1/ ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, 2/ wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy, 3/ wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody, 4/ zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zasadności wniesienia aktu oskarżenia albo innego zakończenia postępowania, jak również do przedstawienia wniosku o dopuszczenie tych dowodów i przeprowadzenie ich przed sądem. W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.

16 Postępowanie przygotowawcze
Przebieg postępowania przygotowawczego: 1/ zawiadomienie o przestępstwie ( inne formy zawiadomienia), 2/ art. 307 k.p.k. czynności sprawdzające ( fakultatywnie – przed wszczęciem), 3/ czynności w trybie art. 308 k.p.k., 4/ formalne wszczęcie postępowania przygotowawczego, 5/ faza ścigania in rem, 6/ faza ścigania in personam (po przedstawieniu zarzutów) 7/ postępowanie dowodowe, 8/ zamknięcie postępowania przygotowawczego, 9/ sporządzenie aktu oskarżenia lub inna forma zakończenia postępowania.

17 Postępowanie przygotowawcze – art. 308 kpk
§ 1. W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi. § 2. W wypadkach niecierpiących zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa, można w toku czynności wymienionych w § 1 przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia. Przesłuchanie rozpoczyna się od informacji o treści zarzutu.

18 Postępowanie przygotowawcze
Przebieg postępowania przygotowawczego: 1/ zawiadomienie o przestępstwie (inne formy zawiadomienia), 2/ art. 307 k.p.k. czynności sprawdzające (fakultatywnie – przed wszczęciem), 3/ czynności w trybie art. 308 k.p.k., 4/ formalne wszczęcie postępowania przygotowawczego, 5/ faza ścigania in rem, 6/ faza ścigania in personam (po przedstawieniu zarzutów) 7/ postępowanie dowodowe, 8/ zamknięcie postępowania przygotowawczego, 9/ sporządzenie aktu oskarżenia lub inna forma zakończenia postępowania.

19 Zakończenie postępowania przygotowawczego
1/ sporządzenie i wniesienie aktu oskarżenia, 2/ sporządzenie i wniesienie aktu oskarżenia wraz z wnioskiem z art. 335 k.p.k., 3/ wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających, 4/ wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego. 5/ postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego

20 Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym
1/ zastosowanie tymczasowego aresztowania (przedłużenie tymczasowego aresztowania) 2/ stosowanie aresztu wobec świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty (jako kara porządkowa), 3/ kierowanie podejrzanego na badania psychiatryczne połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym, 4/ orzeczenie przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięcie sumy poręczenia, 5/ wydawanie lub odwołanie listu żelaznego, 6/ zarządzanie kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych oraz treści innych rozmów, 7/ zezwolenie na przesłuchanie osoby zobowiązanej do zachowania tajemnicy adwokackiej, dziennikarskiej, lekarskiej, notarialnej, radcy prawnego,

21 Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym
8/ przesłuchanie świadka, co do którego zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie mógł być przesłuchany na rozprawie, 9/ przesłuchanie świadka pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat (art. 185a k.p.k.), 10/ możliwość przesłuchania świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat (art. 185b k.p.k.), 11/ przesłuchanie pokrzywdzonego w sprawach o przestępstwa określone w art kk ( art. 185c k.p.k.), Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka przeprowadza sąd na posiedzeniu, w którym mają prawo wziąć udział prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego. Na rozprawie głównej odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania. 12/ obowiązek przesłuchania podejrzanego przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania, 13/ rozpatrywanie zażaleń na postanowienia np. o umorzeniu, odmowie wszczęcia postępowania, rozpatrywanie zażaleń na zatrzymanie osoby.

22 Środki zapobiegawcze stosowane w postępowaniu przygotowawczym
stosowane gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa stosowane aby zapobiec popełnieniu nowego, ciężkiego przestępstwa stosowane po wszczęciu postępowania karnego i po przedstawieniu sprawcy przemocy w rodzinie zarzutu popełnienia przestępstwa

23 Środki zapobiegawcze stosowane w postępowaniu przygotowawczym TYMCZASOWE ARESZTOWANIE
środek ten stosuje sąd na wniosek prokuratora najbardziej dolegliwy środek dla sprawcy, nie stosuje się go gdy wystarczające jest zastosowanie innego środka zabezpiecza prawidłowy tok postępowania lub zapobiega popełnieniu przez oskarżonego (podejrzanego) nowego ciężkiego przestępstwa maksymalny okres tymczasowego aresztowania wynosi 3 m-ce, z możliwością przedłużenia do 12 m-cy

24 Środki zapobiegawcze stosowane w postępowaniu przygotowawczym NAKAZANIE OKRESOWEGO OPUSZCZENIA LOKALU środek stosowany w karnym postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora dotyczy każdego lokalu zajmowanego wspólnie pokrzywdzonym środek niezależny od prawa własności oraz kwestii zameldowania stosuje się wobec oskarżonego o popełnienie przestępstwa na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że sprawca ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził stosowanie środka do 3- miesięcy z możliwością jego przedłużenia przez sąd

25 Uprawnienia stron postępowania przygotowawczego
prawo do informacji: o faktach – dostęp do akt sprawy (art k.p.k., art. 306), prawo do zapoznania się z opinią biegłego (art. 318), końcowe zapoznanie się (art. 321) o prawie – obowiązek pouczenia (art. 16, art. 300) o rozstrzygnięciach – art. 100 prawo do składania wniosków o przeprowadzenie czynności (art. 167 § 2, 315) prawo wzięcia udziału w czynnościach (art ) prawo zaskarżenia decyzji procesowych oraz działań lub zaniechań 25

26 Prawa pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym
prawo złożenia zażalenia w przypadku odmowy wszczęcia postępowania bądź jego umorzenia prawo złożenia zażalenia w przypadku braku informacji o postępowaniu w terminie 6 tyg. od złożenia zawiadomienia prawo do otrzymania informacji o uprawnieniach i obowiązkach prawo do odmowy składania zeznań oraz uchylenia się od odpowiedzi na pytanie prawo do składania wniosków dowodowych prawo uczestniczenia w niektórych czynnościach dowodowych przeglądanie akt sprawy sporządzanie kserokopii dokumentów prawo zaskarżania decyzji organu prowadzącego postępowanie

27 Prawa pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym
Aby stać się stroną postępowania sądowego, pokrzywdzony musi złożyć oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego w formie pisemnej lub ustnej. Bardzo istotny jest termin do złożenia tego oświadczenia: do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego, czyli odczytania aktu oskarżenia na rozprawie.

28 Prawa pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym
prawo do uzyskania informacji prawo złożenia wniosku o pełnomocnika z urzędu prawo odmowy składania zeznań oraz prawo uchylenia się od odpowiedzi na pytanie w przypadku śmieci pokrzywdzonego, jego prawa mogą wykonywać osoby najbliższe W przypadku, gdy pokrzywdzony wszedł w rolę oskarżyciela posiłkowego: prawo przeglądania akt sprawy, sporządzania kopii prawo składania wniosków dowodowych prawo zadawania pytań przesłuchiwanym świadkom, biegłym, oskarżonemu prawo zaskarżania decyzji procesowych prawo złożenia wniosku o zastosowanie środków karnych/obowiązków probacyjnych prawo do wygłoszenia mowy końcowej

29 Obowiązki pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym i sądowym
obowiązek stawienia się na każde wezwanie organu prowadzącego postępowanie pod rygorem nałożenia kary pieniężnej bądź przymusowego doprowadzenia obowiązek zawiadomienia organu procesowego o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu pod rygorem uznania pism za doręczone obowiązek poddania się oględzinom lub badaniom, jeśli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego obowiązek poddania się przesłuchaniu w obecności biegłego lekarza lub psychologa, jeśli zachodzą wątpliwości co do stanu psychicznego, jego stanu rozwoju umysłu lub zdolności postrzegania, czy odtwarzania spostrzeżeń

30 Wybrane środki karne oraz obowiązki probacyjne ŚRODKI KARNE
obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach zakaz kontaktowania się z określonymi osobami zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym

31 Dziękuje za uwagę adw. Iwona Przewor Centrum Pomocy Interdyscyplinarnej Caritas Diecezji Siedleckiej