Jan Karski

Kim Był jan Karski? Jan Karski, właściwie Jan Romuald Kozielewski, urodził się 24 kwietnia 1914 w Łodzi, zmarł 13 lipca 2000 w Waszyngtonie. Był obywatelem Polski i Stanów Zjednoczonych, honorowym obywatelem Izraela, prawnikiem i dyplomatą, historykiem, od 1939 w konspiracji, kurierem i emisariuszem władz Polskiego Państwa Podziemnego, świadekiem Holokaustu. Za swoją działalność został odznaczony najwyższymi odznaczeniami państwowymi – polskim Orderem Orła Białego i amerykańskim Medalem Wolności.

Młodość jana Karskiego Wychował się w katolickiej rodzinie, w środowisku wielokulturowej Łodzi. Rodzina Kozielewskich mieszkała przy ulicy Kilińskiego 71, w kamienicy czynszowej, w której większość lokatorów była pochodzenia żydowskiego. Ukończył wydział prawa i dyplomację na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (1935).W styczniu 1939 roku został zatrudniony w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

Czas początku Ii wojny Swiatowej Po ataku ZSRR na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej, do łagru Kozielszczyna, jednak dzięki fortelowi objęty został wymianą jeńców pomiędzy Niemcami i ZSRR, która odbyła się w Przemyślu. W listopadzie 1939 roku uciekł z niemieckiego transportu, dotarł do Warszawy i podjął działalność konspiracyjną. Od stycznia 1940 roku działał z ramienia władz podziemnych w misjach kurierskich do rządu polskiego na uchodźstwie we Francji. W czerwcu tego roku wpadł w ręce gestapo na Słowacji.Został odbity ze szpitala w Nowym Sączu. Następnie działał w Biurze Propagandy i Informacji Komendy Głównej AK. Działacz Frontu Odrodzenia Polski

,,W Getcie Zydowskim” Jan Karski w podziemiu znany był pod pseudonimem „Witold”. Dwukrotnie, w tajemnicy przed administracją niemiecką, udawał się do getta warszawskiego. Aby zebrać dalsze materiały, w przebraniu niemieckiego żołnierza wszedł do obozu zagłady, który później zidentyfikował jako Bełżec. Po wojnie przyznał, że był to obóz przejściowy dla Żydów w Izbicy.

,,Każdy ma równe prawa” Latem 1942 Karski uznał, że żydowscy socjaliści i syjoniści mają równe prawa, gdyż – jak wskazywał – byli to tacy sami obywatele Polski, a ich partie były tak samo reprezentowane przed wybuchem wojny w Sejmie RP. Jesienią 1942 roku wyprawił się do Wielkiej Brytanii z najważniejszą misją swojego życia, podczas której jako naoczny świadek zdał relację o eksterminacji Żydów. Przekazał także informacje o strukturze, organizacji i funkcjonowaniu Państwa Podziemnego w okupowanej Polsce. Rząd generała Sikorskiego postanowił „Raport Karskiego” przekazać z prośbą o pomoc rządom Anglii i USA. Na podstawie dokumentów przywiezionych przez Karskiego w postaci mikrofilmów i potwierdzonych jego świadectwem, ówczesny minister spraw zagranicznych w rządzie RP w Londynie, Edward Raczyński, przygotował i 10 grudnia 1942 przedstawił aliantom szczegółowy raport o holokauście[

Nota Raczyńskiego Nota została napisana przez polskiego dyplomatę, ministra spraw zagranicznych emigracyjnego rządu w Londynie Edwarda Raczyńskiego na podstawie raportów Jana Karskiego zawierających dokumenty przywiezione z okupowanej Polski w postaci mikrofilmów oraz osobistych relacji. Została ona rozesłana dnia 10 grudnia 1942 roku do rządów krajów będących sygnatariuszami Deklaracji Narodów Zjednoczonych. Informowała w imieniu polskiego rządu rządy państw sprzymierzonych o ciężkiej sytuacji Żydów w okupowanej przez Niemców Polsce oraz zbrodniach dokonywanych na nich apelując o podjęcie pomocy.

Odpowiedź na notę Nota Raczyńskiego spotkała się z oficjalną reakcją sygnatariuszy Deklaracji Narodów Zjednoczonych. W odpowiedzi na notę polskiego rządu dnia 17 grudnia 1942 roku państwa sprzymierzone ogłosiły jednocześnie wspólną deklarację następującej treści:. „Uwagę rządów Belgii, Czechosłowacji, Grecji, Luksemburga, Holandii, Norwegii, Polski, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Jugosławii i francuskiego Komitetu Narodowego zwróciły liczne doniesienia z Europy, że władze niemieckie, nie zadowoliwszy się odmówieniem osobom pochodzenia żydowskiego na wszystkich terenach, które zostało rozciągnięte ich barbarzyńskie prawo, najbardziej podstawowych praw ludzkich, przystąpiły one obecnie do realizacji wielokrotnie zapowiadanej przez Hitlera zagłady narodu żydowskiego w Europie.”

Karski w Ameryce W lipcu 1943 roku Karski został przyjęty przez Franklina Delano Roosevelta, prezydenta USA. Polski wysłannik apelował do przedstawicieli najwyższych władz alianckich o ratunek dla Żydów. Proponował wystosowanie ultimatum wielkich mocarstw wobec Niemiec, że jeżeli nie zaprzestaną mordu na Żydach, zbombardowane zostaną ich miasta. Innym rozwiązaniem byłoby bombardowanie linii kolejowych do obozów zagłady lub dostarczanie broni dla oddziałów partyzanckich. Najłatwiejszym rozwiązaniem byłoby otwarcie granic i ułatwienie wystawiania paszportów dla uciekających przed zagładą Żydów.

Karski w Ameryce cd. Jan Karski w Ameryce spotkał się z wieloma wybitnymi osobistościami, takimi, jak Felix Frankfurter, Cordell Hull, William Joseph Donovan, Samuel Stritch czy Stephen Wise. Przedstawiał swój „raport” wszędzie, gdzie udało mu się dotrzeć – politykom, biskupom, przedstawicielom mediów i przemysłu filmowego z Hollywood oraz artystom. Jednak nigdzie nie znalazł zainteresowania tragedią narodu żydowskiego. Wiele osób, z którymi rozmawiał, nie wierzyło w jego relacje i uznawało je za propagandę polskiego rządu na wychodźstwie. To, co opowiadał Karski, niektórzy jego rozmówcy określali jako niewiarygodne i być może byli szczerzy. Ale polski emisariusz nie był jedyny. Napływały inne relacje, w tym od samych Żydów. Możliwości weryfikacyjne rosły w szybkim tempie. W 1944 roku Jan Karski napisał bestseller ,,Tajne państwo”. Nakład książki osiągnął wielkość 360 tysięcy egzemplarzy. Po wyzwoleniu obozów koncentracyjnych dominującą reakcją był szok.

Okres powojenny w USA Jan Karski po wojnie związał się z jezuickim Uniwersytetem Georgetown w Waszyngtonie, gdzie przez 40 lat wykładał na Wydziale Służby Zagranicznej stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. W 1970 roku napisał fundamentalną monografię Great Powers and Poland (1919–1945), a w lipcu tego roku został odznaczony Krzyżem Armii Krajowej. Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. W 1965 roku poślubił 54-letnią tancerkę i choreografkę Polę Nireńską. Nie mieli dzieci.

Śmierć Jan Karski zmarł 13 lipca 2000 roku w Waszyngtonie i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Góry Oliwnej. Podczas uroczystości żałobnych hołd oddali mu prezydenci USA i Polski: Bill Clinton oraz Aleksander Kwaśniewski.

Odznaczenia Za swoją działalność został dwukrotnie odznaczony Orderem Virtuti Militari w latach 1941 i 1943 Rok 2014 w Polsce, uchwałą Sejmu RP VII kadencji z 6 grudnia 2013, ogłoszony został Rokiem Jana Karskiego. Na początku lutego 2014 roku Towarzystwo Jana Karskiego i Rodzina Bohatera wystąpiły do Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego o pośmiertne awansowanie Jana Karskiego do stopnia generała brygady w uznaniu zarówno jego własnych zasług wojennych, jak też zasług wszystkich kurierów i emisariuszy Polski Podziemnej. Amerykański tygodnik „Newsweek” uznał Karskiego za jedną z najwybitniejszych postaci XX wieku, jego wojenną misję określił zaś mianem jednego z moralnych kamieni milowych cywilizacji upływającego stulecia.

pOmniki ,ławeczki W Nowym Jorku 12 listopada 2007 odbyło się uroczyste odsłonięcie pomnika Jana Karskiego Pomnik stanął u zbiegu 37. ulicy i Madison Avenue, naprzeciwko konsulatu generalnego RP na Manhattanie. Róg 37. ulicy i Alei Madison nazwano Jan Karski Corner Taki sam pomnik, zwany „Ławką Karskiego”, stoi już na campusie Uniwersytetu Georgetown w Waszyngtonie, gdzie legendarny kurier, który pozostał na emigracji w USA, wykładał nauki polityczne. Taki sam pomnik stoi przy ulicy Sienkiewicza w Kielcach. Przedstawia on postać Jana Karskiego, który pochyla się nad szachownicą. „Ławka Karskiego”, również autorstwa Karola Badyny, od 2009 roku znajduje się w Łodzi, w Parku Ocalałych. Ustawiona jest na Kopcu Pamięci. W kwietniu 2009 tabliczka z nazwiskiem Karskiego zawisła na rogu Madison Avenue i 37. Ulicy w Nowym Jorku, w pobliżu konsulatu generalnego RP na Manhattanie. O odsłonięciu tablicy Jana Karskiego 17 kwietnia 2009 informowało wiele mediów w Stanach Zjednoczonych, jak również Haaretz – jeden z najważniejszych dzienników w Izraelu. W grudniu 2009 marszałek Sejmu RP Bronisław Komorowski i rektor Uniwersytetu w Tel Awiwie odsłonili w kampusie uniwersyteckim pomnik-ławkę przedstawiający Jana Karskiego.

Publikacje jana karskiego Courier from Poland: The Story of a Secret State, Boston 1944 (wyd. pol. Tajne państwo: opowieść o polskim Podziemiu, Warszawa 1999, Kraków 2014 Wielkie mocarstwa wobec Polski: 1919-1945 od Wersalu do Jałty. wyd. I krajowe Warszawa 1992,wyd. ang. The Great Powers and Poland, 1919-1945: From Versailles to Yalta, 1985 Tajna dyplomacja Churchilla i Roosevelta w sprawie Polski: 1940-1945, wyd. krajowe Lublin, 1995 Polska powinna stać się pomostem między narodami Europy Zachodniej i jej wschodnimi sąsiadami, Łódź 1997.

Dziekuję za poświęcony czas Krzysztof Kowalewski