Zasady i przesłanki ograniczeń wolności i praw jednostki

ZASADY OGRANICZENIA WOLNOŚCI I PRAW JEDNOSTKI W praktyce funkcjonowania państwa zachodzi konieczność ustalenia sfery dopuszczalnych zachowań jednostki. Jednostka nie może być w pełni poddana nieskrępowanym działaniom państwa i jego organów, muszą istnieć wyraźne granice dopuszczalnej ingerencji władz publicznych. Każdy musi mieć zagwarantowaną możliwość wyegzekwowania nakazu przestrzegania swoich praw przez inne jednostki. Wszystko to, jest możliwe w drodze stosowania ograniczeń, które z jednej strony blokują sferę dopuszczalnego działania jednostki a z drugiej, ustalają czytelne zasady działania organów dysponujących możliwością stanowienia prawa i stosowania środków przymusu.

Ogólne przesłanki uzasadniające ograniczenie poszczególnych wolności i praw Bezpieczeństwo państwa, Bezpieczeństwo publiczne, Ochrona dobrobytu gospodarczego kraju, Ochrona porządku i zapobieganie przestępstwom (porządek publiczny), Ochrona zdrowia i moralności, Ochrona wolności i praw osób trzecich.

Wymogi umożliwiające wprowadzenie organiczeń Nakaz przestrzegania zasady ścisłej interpretacji klauzul Nakaz wprowadzenia ograniczeń wyłącznie w drodze demokratycznych procedur tworzenia prawa powszechnie obowiązującego Nakaz podania treści ograniczeń do wiadomości publicznej Nakaz niezbędności Nakaz przestrzegania przez państwo zasady proporcjonalności

Ograniczenia praw jednostki immanentne systemowe osobiste

Immanentne ograniczenia praw i wolności jednostki Są to samoistne, wynikające z istoty użytych do skonkretyzowania wolności i praw jednostki pojęć i zwrotów. Są to granice wyznaczające zakres możliwych do realizacji zachowań jednostki w ramach treści, każdej z gwarantowanej wartości. Ich ustalenie pozwala na stwierdzenie czy określone działanie można zakwalifikować jako realizacje przyznanych uprawnień oraz czy w danym zakresie jednostka może się powoływać na nie i żądać stosownej ochrony przed ewentualnymi naruszeniami. Zdefiniowanie charakteru zgodnej z prawem sfery zachowań jednostki musi nastąpić przez ustalenie jej podstawowych cech oraz stwierdzenie czy zakres podjętych przez nią działań mieścił się w przyjętym standardzie.

Systemowe ograniczenia praw i wolności jednotki Istotnym elementem wpływającym na rangę określonego prawa jednostki jest rodzaj aktu prawnego, w którym następuje potwierdzenie tego uprawnienia. Najważniejszym aktem prawnym jest konstytucja. Brak właściwej regulacji konstytucyjnej może powodować węższy zakres ochrony przyznanej jednostce, np.: nie będzie można mogła skutecznie wskazać za podstawę skargi konstytucyjnej uprawnienia, które nie zostało ujęte w treści konstytucji. Istnieje rozróżnienie na prawa podstawowe, które mają szczególne znaczenie i pełną ochronę, a także prawa, które mogą być chronione w węższym zakresie. Dodatkowo, istnieją również prawa i wolności jednostek, które ulegają systemowym ograniczeniom w szczególnych sytuacjach wyjątkowych, takich jak stany wyższej konieczności państwowej. Stany nadzwyczajne- instytucje prawa wewnętrznego, których stosowanie uzasadnione musi być rzeczywistym zaistnieniem sytuacji szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i obywateli oraz porządku publicznego, w którym zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające.

Skutkami, wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jest zwiększenie prerogatyw władzy wykonawczej, a przede wszystkim ograniczenie wolności i praw obywatelskich przy jednoczesnym zwiększeniu zakresu obowiązków. Zasadniczą cechą charakteryzującą działania organów publicznych w okresie stanów nadzwyczajnych jest zasada proporcjonalności. Konieczne jest także, wykazanie przez państwo, że wprowadzenie stanu nadzwyczajnego było niezbędne a zagrożenia nie można było uniknąć zwykłymi środkami właściwymi dla funkcjonowania państwa demokratycznego. Bezwzględnym wymogiem legalności wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jest publiczne jego ogłoszenie.

Osobiste przesłanki różnicowania zakresu realizacji gwarantowanych wolności i praw. Są związane z określeniem zakresu podmiotowego praw i wolności, a więc sprecyzowania jakim kategoriom osób przysługują. Przesłanką pozwalającą na odmienne ukształtowanie zakresu i charakteru uprawnień jest pewna cecha wspólna dla danej kategorii osób, pozwalająca na wyodrębnienie jej z ogółu jednostek. W każdym państwie występują przesłanki skutkujące różnicowaniem zakresu realizacji poszczególnych uprawnień. Większość z nich znajduje uzasadnienie w treści zasady równości, która nie oznacza jednakowego traktowania wszystkich ludzi, ale tylko podmiotów prawa w obrębie określonej kategorii, wyznaczonej przez konkretną cechę istotną. Każdy system prawny posiada zróżnicowany zakres realizacji przyznanych jednostce praw na podstawiewielu kryteriów. Najczęstszym kryterium jest obywatelstwo, nieodłącznie związane z istotą suwerenności charakteryzującej istnienie odrębnych porządków prawnych

Obywatelstwo a zakres realizacji praw i wolności przez jednostkę Pojęcie obywatelstwa ma podkreślać istnienie szczególnej więzi prawnej łączącej jednostkę z konkretnym państwem, wyrażającej się przyznaniem jej zdolności do realizacji na jego terytorium pełni praw publicznych Zwierzchnictwo personalne – obywatel danego kraju, niezależnie od miejsca, w którym się znajduje, ma obowiązek przestrzegać prawa ojczystego oraz dochować mu wierności Zwierzchnictwo terytorialne – uznanie w stosunku do wszystkich osób i podmiotów znajdujących się na terytorium danego państwa jego jurysdykcji, a więc władztwa w zakresie decydowania o ich sytuacji prawnej.

Obywatele danego państwa Kategorie osób ze względu na charakter więzi prawnej jednostki i państwa Obywatele danego państwa Cudzoziemcy przebywający na jego terytorium

Bezpaństwowcy (apatrydzi) Cudzoziemcy Bezpaństwowcy (apatrydzi) uchodźców