IV Europejski Meeting Gospodarczy RAMY POLITYKI KLIMATYCZNO-ENERGETYCZNEJ UE NA LATA 2020 - 2030 NOWE PROPOZYCJE – STARE GRZECHY Warszawa, 15 października 2013 Gospodarka w Polsce – konkurencyjność i skutki społeczne propozycji ram polityki klimatyczno-energetycznej na lata 2020-2030 Bolesław Jankowski Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o bolesław.jankowski@energsys.com.pl www.energsys.com.pl

Plan prezentacji Nowe propozycje na lata 2020 - 2030 Skutki polityki klimatycznej na sytuacje społeczną i gospodarczą w Polsce, w tym wpływ na: rozwój gospodarczy budżety gospodarstw domowych koszty wytwarzania i rentowność w przemyśle Wybrane skutki dotychczasowej polityki klimatycznej w skali całej UE Podsumowanie

1. Główne cele w propozycji KE na lata 2020 – 2030, metodyka i założenia do obliczeń

Propozycje KE Wymierne cele wg propozycji KE 40% redukcja emisji GC w UE do 2030 (w stosunku do 1990 ) sektor EU ETS - redukcja o 43% do 2030 w porównaniu do 2005 r, współczynnik redukcji z 1,74% do 2,2% rocznie po roku 2020; Sektor Non ETS – redukcja o 30% do 2030 w porównaniu do 2005 r oraz rozdzielenie tego limitu na poszczególne kraje. Wszystkie cele dot. redukcji emisji GC - obligatoryjne. 27% udział OZE w zużyciu finalnym – cel obligatoryjny na poziomie UE brak obligatoryjnych celów na poziomie krajów, cele krajowe ustalane w ramach mechanizmu zarządczego opartego na krajowych planach uzgadnianych z KE Nowe mechanizmy Mechanizm Rezerwy Stabilizacyjnej pozwalający KE wpływać na dostępną dla uczestników ilość uprawnień emisyjnych, a w efekcie na ich cenę. Wprowadzenie mechanizmu zarządczego na poziomie UE – obowiązek sporządzania Krajowych planów na rzecz konkurencyjnej, bezpiecznej i zrównoważonej energii oraz uprawnienia KE do ich oceny i uruchamiania działań na rzecz ich wzmocnienia (możliwość wymuszenia zwiększenia zobowiązań krajowych).

Rozpatrywane scenariusze i warianty rozwojowe (2) Jeden scenariusz makroekonomiczny- Bazowy (wzrost PKB średnio 2,8% do 2050 r) Dwa scenariusze polityki popytowej: Referencyjny i Efektywny Warianty polityki klimatycznej: Liberalna – bez wymuszeń redukcji CO2 (zerowe ceny CO2) Kontynuacji – Pakiet klimatyczny i wzrost cen uprawnień do 50 EUR/r w 2050 r Kontynuacji (1) – wzmocniony Pakiet klimatyczny, ceny CO2 do 100 EUR/t w 2050 r Dekarbonizacji – 40% redukcji w 2030 i 80% w 2050 r., ceny uprawnień wg Impact Assesment do Framework 2030 – do ok. 150 EUR/t Oznaczenie wariantów obliczeniowych:

2. Wpływ polityki klimatycznej na emisje CO2 i ceny energii (wyniki analiz modelowych)

Emisje CO2 w Polsce do 2050 r. - w stosunku do emisji z roku 1990 i 1988, scenariusz Reference Wnioski: Polska jest w stanie osiągnąć 40% redukcji w stosunku do roku 1988 (rok bazowy protokołu z Kioto) bez zaostrzania polityki klimatycznej   2005 2010 2015 2020 2025 2030 2040 2050 A. Odniesione do emisji CO2 z roku 1990 (373,8 mln t) Ref_Lib 85% 88% 83% 87% 89% 91% Ref_Kont 84% 80% 75% 77% 78% 68% 63% Ref_Kont1 59% 42% Ref_Dek 74% 64% 43% 35% B. Odniesione do emisji CO2 z roku 1988 (468 mln t) 70% 67% 66% 69% 71% 72% 60% 61% 62% 54% 50% 47% 33% 51% 28%

Koszty wytwarzania energii elektrycznej, scenariusz Referencyjny Koszty marginalne Koszty średnie Polityka dekarbonizacji w długim okresie prowadzi do prawie 2-krotnego wzrostu hurtowych cen energii elektrycznej w stosunku do polityki bez ograniczeń CO2 Ceny te przy polityce Dekarbonizacji po roku 2040 będą 3 - krotnie wyższe niż w 2010 r. Ceny do roku 2020 mogą być niższe od kosztów marginalnych ze względu na niższe o ok. 20 – 25% koszty średnie wytwarzania energii elektrycznej.

Wpływ polityki klimatycznej na koszty wytwarzania ciepła w kogeneracyjnych źródłach scentralizowanych Polityka dekarbonizacji prowadzi do ponad 2-krotnego wzrostu hurtowych cen ciepła w stosunku do polityki bez ograniczeń CO2 Ceny te przy polityce Dekarbonizacji w roku 2050 będą 3-4 krotnie wyższe niż w 2010

3. Wpływ na budżety gospodarstw domowych

Polska już obecnie należy do krajów o najwyższym udziale kosztów energii w budżetach gospodarstw domowych , ok. dwukrotnie wyższym niż średnio w UE Oznacza to znacznie większą wrażliwość społeczną na wzrost cen energii. Źródło: Eurostat, dane dla roku 2012 Uwaga: Brak danych dla Chorwacji,Bułgarii,Grecji,Litwy, Rumunii

Kierunki oddziaływania polityki klimatycznej na gospodarstwa domowe Wzrost cen energii elektrycznej i ciepła (EU ETS) Wzrost cen pozostałych paliw – podatek węglowy (Non ETS) Spadek PKB -> spadek dochodów rozporządzalnych Spadek popytu na energię (na skutek rosnących cen) Trzy pierwsze czynniki prowadzą do wzrostu udziału kosztów energii w budżetach domowych

Wpływ polityki klimatycznej na tempo rozwoju gospodarczego (2)   2010 2020 2030 2040 2050 A. Dynamiki PKB Polityka liberalna 1,000 1,315 1,801 2,370 3,007 Polityka kontynuacji 1,281 1,689 2,217 2,847 Polityka dekarbonizacji 1,267 1,658 2,152 2,703 B. Różnice w poziomie PKB Polityka kontynuacji/ liberalna - -2,6% -6,2% -6,5% -5,3% Polityka dekarbonizacji/ kontynuacji -1,1% -1,8% -2,9% -5,1% Polityka dekarbonizacji/ liberalna -3,7% -7,9% -9,2% -10,1% Komentarz: W analizach KE podawane są na ogół skutki pojedynczej zmiany, bez pokazywania skutków całej polityki klimatycznej Analizy KE pokazują, że skutki dla Polski mierzone spadkiem PKB są 3-4 krotnie wyższe od średniej UE

Zmiany kosztów energii zużywanej w gospodarstwach domowych 14

Udział kosztów energii w budżetach gospodarstw domowych, Scenariusz Referencyjny Udział w stosunku do średniej dochodu w [%] Udział w stosunku do mediany dochodu w [%] Mediana dochodu: przedstawia poziom dochodu dostępny dla połowy gospodarstw domowych Wnioski: Jedynie polityka bez redukcji CO2 daje szanse na stopniowe zmniejszenie presji kosztów energii na budżety gospodarstw domowych Obecne propozycje, oprócz wzrostu cen energii elektrycznej i ciepła wymuszają także wzrost cen pozostałych paliw, na skutek zrównania obciążeń sektorów ETS i Non ETS 15

Zmiany kosztów energii zużywanej w gospodarstwach domowych Wnioski: W przypadku wdrożenia obecnych propozycji KE gospodarstwa domowe do roku 2050 zapłacą za energie ponad 900 mld zł więcej w porównaniu do sytuacji bez polityki klimatycznej i ponad 700 mld zł więcej niż przy zachowaniu obecnej polityki 16

4. Skutki dla przemysłu – wpływ na koszty produkcji i rentowność sprzedaży

Zróżnicowana sytuacja krajów w UE Udział przemysłu w tworzeniu PKB w 2013 r. w [%] Polska należy do krajów o wyższym od średniej unijnej udziale przemysłu w PKB, co oznacza poważne skutki osłabienia konkurencyjności przemysłu Źródło: Eurostat

Kierunki oddziaływania polityki klimatycznej na koszty produkcji Polityka klimatyczna powoduje wzrost kosztów produkcji przemysłowej poprzez następujące mechanizmy: przyrost bezpośredni z tytułu kosztów emisji CO2 ponoszonych przez przedsiębiorstwa (na produkcję ciepła i produktów objętych systemem EU ETS); przyrost pośredni poprzez wzrost cen energii elektrycznej (na wskutek obciążenia producentów energii elektrycznej kosztami emisji CO2); przyrost bezpośredni kosztu z tytułu podatku od emisji CO2 (dotyczy rodzajów produkcji, które nie są objęte systemem EU ETS).

Przyrost kosztów produkcji wg działów PKD w zależności od wariantu polityki klimatycznej (w porównaniu do kosztów z roku 2012)

Przyrost kosztów produkcji na skutek polityki klimatycznej w porównaniu z wynikiem finansowym brutto z 2012 roku w całym przemyśle

Spadek rentowności sprzedaży na skutek polityki klimatycznej wg działów PKD Najbardziej zagrożone działy: Trzy działy przemysłu o ujemnej rentowności (przemysł koksowniczy, chemiczny, metalowy) Cztery działy o rentowności obniżonej o połowę lub więcej (cementowy, rafineryjny, węglowy, drzewny, znaczny spadek rentowności w przemyśle papierniczym Zmiany rentowności wyliczone przy założeniu brak zmian cen zbytu i pozostałych kosztów

Zatrudnienie i wartość dodana działów zagrożonych ujemną rentownością na skutek polityki klimatycznej Wyszczególnienie Zatrudnienie Wartość dodana brutto tys. os. % w przemyśle mln zł Rok 2015   - Scen. Liberalny 190,4 7,9 25 372 10,1 - Scen. Kontynuacji - Scen. Dekarbonizacji 308,7 12,7 34 299 13,7 Rok 2030 568,5 23,5 68 764 27,4 589,3 24,3 94 514 37,7 Uwaga: Uwzględniono także przewidywany wzrost cen energii powodowanych przez czynniki nie związane z polityka klimatyczną (scenariusz Liberalny)

Możliwości ochrony konkurencyjności przemysłu energochłonnego w Polsce (carbon leakage) Ochrona konkurencyjności przemysłu polskiego w propozycjach KE jest niewystarczająca z nast. powodów: Benchmarki gazowe Stopniowa redukcja darmowych przydziałów uprawnień Brak rekompensat za wzrost kosztów pośrednich (energia elektryczna) Podatek węglowy lub inna forma obciążenia kosztami CO2 źródeł Non ETS

Ceny energii elektrycznej dla przemysłu Bogatsze kraje UE chronią konkurencyjność przemysłu przerzucając część kosztów na odbiorców bytowych Grupy krajów UE   Poziom PKB per capita 2011 Udział przemy słu w PKB 2011 Cena energii elektr. w 2012 r. Dynamika cen energii elektr. 2008-2012 Relacja ceny en. elektr. dla gosp. dom. do cen dla przemysłu 2012 dla przemysłu dla gosp. dom dla przemysłu EUR/os. % EUR/MWh 2008=1,00 cena dla prz.=100% Stare państwa członk. (UE-15) 27 731 17,6 99,3 204,5 1,11 1,16 206 Nowe państwa członk. (NMS- 12) 9 425 23,5 108,8 156,0 1,24 1,28 143 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat Komentarz: Bogatsze kraje UE mają większe możliwości przerzucenia kosztów wytwarzania energii na odbiorców bytowych, co daje możliwość zaoferowania niższych cen dla przemysłu. Biedniejsze kraje UE musza chronić odbiorców bytowych ,czego efektem są wyższe ceny dla przemysłu w relacji do cen dla gospodarstw domowych. W efekcie ceny dla przemysłu są w tych krajach wyższe niż w krajach bogatszych.

Inne skutki polityki klimatycznej oddziałujące na konkurencyjność przemysłu w Polsce Wątpliwa stabilność regulacji brak spójności z polityką globalną brak efektywnych ekonomicznie technologii do realizacji celów redukcyjnych Zagrożone bezpieczeństwo dostaw energii wzrost ryzyka inwestycyjnego ograniczenie zakresu możliwych do wykorzystania opcji technologicznych Spadek wartości przedsiębiorstw energetycznych i energochłonnych Gwałtowne osłabienie dobrze rozwiniętych łańcuchów wartości dodanej i sieci kooperacyjnych w Polsce Spadek atrakcyjności inwestycyjnej nieprzewidywalność warunków działania osłabienie sektorów z własnym know – how Ogromne dylematy strategiczne Skomplikowane, niejasne i mało stabilne regulacje prawne

5. Wpływ dotychczasowej polityki klimatycznej na rozwój gospodarczy i efektywność energetyczną w skali całej UE

Ramy polityki do 2030 roku Sukcesy dotychczasowej polityki klimatycznej wg KE COM (2014) 15 1. WPROWADZENIE Od przyjęcia pierwszego pakietu klimatyczno-energetycznego w 2008 r. osiągnięto już wiele. Unia Europejska jest obecnie na dobrej drodze do zrealizowania celów wytyczonych na 2020 r. w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych i stosowania energii odnawialnej. Znacząco wzrosła też efektywność wykorzystania energii dzięki bardziej energooszczędnym budynkom, wyrobom, procesom przemysłowym i pojazdom. Znaczenie tych osiągnięć jest tym większe, że faktyczny wzrost gospodarki europejskiej w okresie od 1990 r. wyniósł ok. 45 %. Ramka 1: Zasadnicze osiągnięcia na gruncie aktualnych ram polityki energetycznej i klimatycznej … Energochłonność gospodarki UE w latach 1995–2011 spadła o 24 %, natomiast w przemyśle wskaźnik ten wyniósł ok. 30 %.

Przykład „osiągnięć” polityki klimatycznej wg KE PKB UE-28 wg cen rynkowych (wg Eurostat) << wprowadzenie Pakietu klimatycznego Komentarz: Trudno dopatrzyć się pozytywnych skutków polityki klimatycznej na PKB. Od roku 2007 ten wzrost się praktycznie zatrzymał Wniosek: Do rozwoju gospodarczego nie jest potrzebna polityka klimatyczna

Przykład „osiągnięć” polityki klimatycznej wg KE Energochłonność przemysłu wg Eurostat w [GJ/tys Euro] Energy intensity of industry in EU-28 (at purchasing power parities) << wprowadzenie Pakietu klimatycznego Komentarz: Trudno dopatrzyć się pozytywnych skutków polityki klimatycznej Największy spadek energochłonności nastąpił przed polityka klimatyczną w latach 2003 – 2007 Wniosek: Do poprawy efektywności energetycznej nie jest potrzebna polityka klimatyczna

Inne efekty polityki klimatycznej z perspektywy przemysłu w całej UE EUROCHAMBRES Position Paper 31/07/2014 on carbon leakage Globally, the gap between the EU and growth front runner countries is still widening. Against the background of an increasingly tense international business environment, differing degrees of climate protection efforts result in competitive disadvantages for EU businesses. Many CO2- and energy-intensive businesses are facing difficult times on the global market. In comparison to the US, average EU electricity prices for industry are more than 50% higher. For natural gas EU industries have to pay more than three times as much. In both cases, the gap is widening. The IEA anticipates that by 2035 the EU’s share of global exports of energy-intensive goods could decrease by 10 %-points. Scientific studies show that domestic emissions in the EU decrease, while emissions linked to consumption in EU increase.

Podsumowanie (1) Aktualne analizy potwierdziły bardzo wysokie koszty wdrożenia polityki dekarbonizacji w Polsce wg propozycji KE dla okresu po roku 2020. Negatywne skutki polityki unijnej dotkną najbardziej przemysł energochłonny, energetykę, przemysł i usługi z ich otoczenia, a także gospodarstwa domowe, czyli wszystkich Polaków. Wskaźniki obciążenia budżetów gospodarstw domowych w scenariuszach polityki klimatycznych (12 – 14,5% dla połowy gospodarstw) oznaczają utrwalenie na dziesięciolecia ubóstwa energetycznego na ogromną skalę. Rosnące obciążenia energetyczne dla przemysłu zagrażają rentowności działów odpowiedzialnych za prawie 40% wartości dodanej całego przemysłu i prawie 600 tys. miejsc pracy. Skutki dla Polski będą szczególnie wysokie ze względu na wyższy od średniej udział przemysłu w PKB, a także ograniczone możliwości ochrony przemysłu przed rosnącymi kosztami energii (m.in. aspekty społeczne) Polityka klimatyczna nie poprawi znacząco innowacyjności polskiej gospodarki, gdyż wymagać będzie stosowania technologii i urządzeń w dużej mierze z importu, przy malejącym udziale firm polskich w projektowaniu i rozbudowie energetyki, podczas gdy warunkiem rozwoju innowacyjności jest wypracowywanie i stosowanie własnych technologii i know-how.

Podsumowanie (2) Technologia CCS promowana przez politykę unijną jako środek dekarbonizacji energetyki węglowej i gazowej jest sprzeczny z ideą zrównoważonego rozwoju i ma małe szanse na zastosowanie w skali wielkoprzemysłowej. Obecnie jest jedynie pustym hasłem ułatwiającym wdrażanie polityki klimatycznej. Analizy krajowe oraz opinie europejskich środowisk gospodarczych wskazują, że obecne instrumenty ochrony konkurencyjności przemysłu w UE są niewystarczające Rozwój OZE i poprawa efektywności energetycznej były już w przeszłości i mogą być realizowane bez polityki redukcji CO2. System EU ETS nie wspiera innowacji, zachęca głównie do zamiany jednych technologii innymi, stymulując głównie rozwój energetyki gazowej i jądrowej. Jest też kluczowym czynnikiem wymuszającym wzrost cen energii, nie tylko elektrycznej. Rozważane mechanizmy kompensacyjne nie są w stanie znacząco ograniczyć negatywnych skutków dla Polski, gdyż łagodzą jedynie niektóre skutki bezpośrednie i to przez krótki okres czasu. W szczególności nie chronią przed wzrostem cen energii i ich destrukcyjnym wpływem na gospodarkę i poziom życia. Uniknięcie poważnych negatywnych skutków wymaga zmiany podejścia oraz stworzenie rzeczywiście elastycznych ram polityki UE dających szanse na dostosowanie celów i środków realizacji do warunków poszczególnych krajów. W szczególności konieczne jest odejście od traktowania systemu EU ETS jako obowiązkowego dla każdego kraju UE.