INTERNA 2014 Zatrucia alkoholami lek. med. Tomasz Kłopotowski

Toksykologia alkoholi Alkohole związki organiczne zawierające jedną lub więcej grup hydroksylowych – OH połączonych z atomem węgla w hybrydyzacji sp3

Toksykologia alkoholi C1 - C3 ciecze rozpuszczalne w wodzie C4 – C11 ciecze oleiste powyżej C11 ciała stałe

Toksykologia alkoholi Alkohol Toksyczność metylowy CH3–OH 0,8x etylowy C2H5–OH 1,0x izopropylowy (CH3)2–CH-OH 2,0x n-propylowy CH3-(CH2)2-OH 2,5x izobutylowy (CH3)2-CH-CH2-OH 5,5x n-butylowy CH3-(CH2)3-OH 16,5x izoamylowy (CH3)2-CH-(CH2)3-OH 19,2x n-amylowy CH3-(CH2)4-OH 33,2x

Alkohol etylowy – etanol – C2H5- OH

Alkohol etylowy - etanol Etanol jest bezbarwną, wodnista cieczą o charakterystycznym zapachu i ostrym, palącym smaku

Alkohol etylowy - etanol Zastosowanie napój spożywczy – używka – za napój alkoholowy uznaje się napój przygotowany do spożycia zawierający powyżej 1,5% etanolu - wyroby spirytusowe – powyżej 35%, - wina – około 11 – 12% - piwa – około 5%; w syntezie związków chemicznych; jako rozpuszczalnik farb i lakierów; jako środek odkażający; jako odczynnik chemiczny; w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, farmaceutycznym.

Alkohol etylowy - etanol Kinetyka: bardzo szybko wchłania się z przewodu pokarmowego – poprzez błonę śluzową jamy ustnej, żołądka i górnego odcinka przewodu pokarmowego – 50% wchłania się w ciągu 15 minut – większość w ciągu 60 minut od spożycia; wchłania się poprzez skórę, drogi oddechowe; szczytowe stężenie we krwi po 1 – 3 godzinach od spożycia

Alkohol etylowy - etanol Metabolizm: 80 – 90% metalizowanego jest w wątrobie z szybkością 100-125mg/kg m.c./godz W przemianach biorą udział: 1a.dehydrogenazy alkoholowe (ADH); 1b. MEOS – mikrosomalny układ utleniania alkoholu etylowego; 1c. katalaza

Alkohol etylowy - etanol etanol aldehyd octowy kwas octowy 2. dehydrogenaza aldehydowa aldehyd octowy kwas octowy 3.utlenianie pozawątrobowe kwas octowy H2O i CO2

Alkohol etylowy - etanol Metabolizm: 2 – 10 % wydalane jest w postaci niezmienionej kilka procent wydalane jest z powietrzem wydechowym Toksyczność: W stężonym roztworze działanie miejscowo drażniące OUN – działanie depresyjne prawdopodobnie przez układ GABA-ergiczny Hipoglikemia wskutek hamowania glukoneogenezy w wątrobie

Alkohol etylowy - etanol Dawka toksyczna: 70 – 100 ml (1-1,5ml/kg m.c.) czystego alkoholu Dawka śmiertelna: 5 – 8g / kg m.c. dla dzieci – 3g / kg m.c.

Alkohol etylowy - etanol Okresy zatrucia w przebiegu zatrucia etanolem: okres pobudzenia okres senności okres śpiączki

Alkohol etylowy - etanol 0,1‰-0,5‰ – pierwsze zaburzenia zachowania, objawy niespecyficzne; 0,5‰-1,0‰ – osłabienie ostrości wzroku i adaptacji do ciemności; polepszenie samopoczucia z osłabieniem krytycyzmu; 1,0‰-1,5‰ – euforia, wydłużenie czasu reakcji – częste wypadki komunikacyjne; zniesienie czynności hamujących kory mózgu; nadmierna pewność siebie; skłonność do awantur i kłótni

Alkohol etylowy - etanol 1,5 ‰-2,0 ‰ – brak krytycyzmu, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej; 2,0 ‰-2,5 ‰ – stan upojenia ze znacznymi zaburzeniami równowagi; 2,5 ‰-3,0 ‰ – silne zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej, zamroczenie alkoholowe; 3,0 ‰-3,5 ‰ – ciężkie zatrucie ze śpiączką, zaburzeniami krążeniowo – oddechowymi, drgawkami; stężenia powyżej 3,5 ‰ uznawane są za śmiertelne

Alkohol etylowy - etanol Badania dodatkowe: etanol we krwi, gazometria (niewydolność oddechowa ?), glikemia, diastazy, próby wątrobowe i nerkowe, morfologia.

Alkohol etylowy - etanol etanol endogenny – do 0,05‰ we krwi stan po użyciu alkoholu – 0,2 ‰ do 0,5 ‰ we krwi - 0,1 do 0,25g/dm3 w powietrzu stan nietrzeźwości – powyżej 0,5 ‰ - powyżej 0,25g/dm3 w powietrzu

Alkohol etylowy - etanol Leczenie: zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych; płukanie żołądka do 1 godziny od zatrucia (przy spożyciu dawki niebezpiecznej); postępowanie zgodnie z zasadami intensywnej terapii; diureza osmotyczna w oparciu o hipertoniczne roztwory glukozy; wyrównywanie zaburzeń gospodarki kwasowo – zasadowej;

Alkohol etylowy - etanol Leczenie: Nalokson – Narcan; HD – przy stężeniach powyżej 5‰ + stan chorego; W okresie pobudzenia psychoruchowego – leki sedatywne; W razie wystąpienia objawów abstynenckich z majaczeniem drżennym – Heminevrin, witaminy z grupy B1, B2, B6, PP.

Alkohol metylowy – metanol spirytus drzewny – karbinol – CH3-OH

Alkohol metylowy Postać: bezbarwna, łatwopalna ciecz o zapachu etanolu Zastosowanie: środek zapobiegający zamarzaniu; rozpuszczalnik farb, lakierów, politury; donor grup metylowych – CH3; środek w płynach do szyb; dodatek do benzyny

Alkohol metylowy Kinetyka: bardzo szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, oraz przez skórę i drogi oddechowe. szczytowe stężenie we krwi osiąga po 30 – 60 minutach

Alkohol metylowy Metabolizm: metabolizuje się kilkukrotnie wolniej od etanolu w wątrobie metanol aldehyd mrówkowy 1a. dehydrogenazy alkoholowe – ADH, 1b. układ MEOS – Microsomal Alcohol Oxidizing System 1c. katalaza

Alkohol metylowy aldehyd mrówkowy kwas mrówkowy 2a. dehydrogenazy alkoholowe – ADH, 2b. oksydaza aldehydowa, 2c. katalaza, 2d. peroksydaza 2e. dehydrogenaza mrówczanowa

Alkohol metylowy CO2 + H2O kwas mrówkowy mrówczany Głównym czynnikiem toksycznym są: kwas mrówkowy i mrówczany

Alkohol metylowy Metabolizm: 3 – 5 % wydalany jest w postaci niezmienionej; 12% - wydalane jest z powietrzem wydechowym T1/2 – 14 – 20 godzin – w ciężkim zatruciu do 30 godzin Podawanie alkoholu wydłuża T1/2 do 36 godzin, HD skraca T1/2 do kilku godzin

Alkohol metylowy Toksyczność: działanie miejscowo drażniące, OUN – działanie depresyjne, możliwość OZT, nieodwracalne uszkodzenie nerwów wzrokowych – aldehyd mrówkowy, ciężka kwasica metaboliczna – kwas mrówkowy, mleczany powstałe w wyniku beztlenowej glikolizy.

Alkohol metylowy Dawka śmiertelna: 30 – 150ml Trwała ślepota: 10ml Objawy zatrucia pojawiają się w czasie od kilkudziesięciu minut do kilkudziesięciu godzin Jednoczesne spożycie etanolu zmniejsza toksyczność metanolu

Alkohol metylowy Fazy zatrucia metanolem: faza narkotyczna faza kwasicza faza uszkodzeń narządowych

Alkohol metylowy Objawy zatrucia metanolem: początkowo podobne do objawów upojenia alkoholowego, dodatkowo – nudności, wymioty, bóle brzucha; bóle głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia mowy, śpiączka; kwasica metaboliczna; objawy pozapiramidowe; drgawki, zaburzenia oddychania, hipotonia, tachykardia; cechy uszkodzenia wątroby i nerek, mioglobinuria, oliguria, anuria, ślepota – uszkodzenie nerwów wzrokowych, może pozostać jedynie poczucie światła.

ciężkość stanu klinicznego zależy od stopnia kwasicy metabolicznej Alkohol metylowy ciężkość stanu klinicznego zależy od stopnia kwasicy metabolicznej

Alkohol metylowy Badania: Stężenie metanolu we krwi: dopuszczalne – do 20mg/dl (0,2‰); toksyczne – powyżej 50mg/dl (0,5‰) śmiertelne - powyżej 150mg/dl (1,5‰)

Alkohol metylowy W przebiegu zatrucia metanolem konieczne monitorowanie: stężenia metanolu, gospodarki kwasowo-zasadowej, gospodarki wodno-elektrolitowej – diureza, EKG, poziomu diastaz, prób wątrobowo – nerkowych, morfologii i układu krzepnięcia, badania dna oczu (!)

Alkohol metylowy Głównym celem leczenia jest: usunięcie alkoholu metylowego i jego metabolitów, zapobiegnięcie zwiększania i zwalczania powstałej kwasicy metabolicznej

Alkohol metylowy Leczenie: płukanie żołądka – wartość ograniczona – do 30 minut postępowanie objawowe zgodnie z zasadami intensywnej terapii: - tlenoterapia, intubacja, oddech zastępczy, - nawadnianie dożylne – glukoza, elektrolity, płyny osmotycznie czynne, aminy presyjne, - zapobieganie i wyrównywanie kwasicy metabolicznej - leczenie drgawek - podawanie etanolu - HD

Alkohol metylowy Wyrównywanie kwasicy metabolicznej wzór Astrupa: ilość 8,4% NaHCO3 – BE x ciężar ciała x 1/3

Alkohol metylowy Odtrutki w zatruciu metanolem: etanol podawany dożylnie lub doustnie, 4 – metylpirazol (4-MP) – Fomepizol – blokuje ADH 15mg/kg m.c we wlewie i.v., a następnie 10mg/kg m.c. czterokrotnie co 12 godzin

Podawanie etanolu – stężenie etanolu powinno wynosić: Alkohol metylowy Podawanie etanolu – stężenie etanolu powinno wynosić: 1,0‰ – 1,5 ‰ - dożylnie (10% roztwór): 7,6 – 10 ml/kg m.c. w ciągu 30 minut a następnie; u alkoholika – 1,95 ml/kg m.c./godzinę, u niepijącego – 0,83 ml/kg m.c./godzinę - doustnie (40% roztwór): 1,5 – 2,0 ml/kg m.c. w ciągu 30 minut a następnie u alkoholika 0,41 ml/kg m.c./godzinę, U niepijącego – 0,29 mg/kg m.c./godzinę

Alkohol metylowy Wskazania do HD: stężenie metanolu we krwi powyżej 50mg/dl tj. >0,5‰, kwasica metaboliczna ze stężeniem wodorowęglanów poniżej 12 mmol/l, trudna do wyrównania kwasica metaboliczna, uszkodzenie nerwów wzrokowych

Rokowanie w zatruciu metanolem zależy od: Alkohol metylowy Rokowanie w zatruciu metanolem zależy od: ilości wypitego metanolu, czasu od chwili zatrucia do rozpoczęcia leczenia, stopnia kwasicy metabolicznej i czasu jej trwania, intensywności i możliwości terapeutycznych

Glikol etylenowy C2H4 – (OH)2

Glikol etylenowy najprostszy alkohol polihydroksylowy – diol najbardziej toksyczny z alkoholi dwuwodorotlenowych Postać: bezbarwna ciecz, przypominająca syrop, o zapachu alkoholu i słodkawym smaku

Glikol etylenowy Zastosowanie: rozpuszczalnik, składnik płynów do chłodnic i systemów chłodniczych, składnik płynów hydraulicznych (m.in. płynów hamulcowych), dostępny w roztworach 95%

Glikol etylenowy Kinetyka: bardzo szybko wchłania się z przewodu pokarmowego Metabolizm: metabolizowany w wątrobie z udziałem dehydrogenazy alkoholowej glikol etylenowy aldehyd glikolowy

aldehyd glikolowy kwas glikolowy kwas glioksalowy kwas szczawiowy Glikol etylenowy aldehyd glikolowy kwas glikolowy kwas glioksalowy kwas szczawiowy

Glikol etylenowy Głównymi czynnikami toksycznymi są: kwas glikolowy kwas glioksalowy kwas szczawiowy 22% wydalane jest z moczem w postaci niezmienionej T1/2 – 3 godziny - podanie etanolu wydłuża T1/2 do 17 godzin - podanie 4-metylpyrazolu wydłuża T1/2 do 14 godzin

Glikol etylenowy Toksyczność: bezpośredni efekt cytotoksyczny OUN – działanie depresyjne ciężka kwasica metaboliczna bezpośredni efekt cytotoksyczny uszkodzenie nerek wytrącanie się kryształów szczawianu wapnia w kanalikach nerkowych hipokalcemia

Glikol etylenowy dawka toksyczna: 30 – 50 ml dawka śmiertelna: około 100 ml – 1,4 ml/kg m.c.

Glikol etylenowy Fazy zatrucia glikolem etylenowym: 1. 30 min – 12 godz. od zatrucia narkotyczne działanie na OUN, rozpoczyna się i szybko narasta kwasica metaboliczna 2. - objawy niewydolności układu oddechowego i krążenia - narastanie objawów ze strony OUN – obrzęk mózgu, obrzęk siatkówki, napady padaczkowe, 3. – narastanie niewydolności nerek, - toksyczne uszkodzenie wątroby, - hemoliza wewnątrznaczyniowa, - zaburzenia hematologiczne + zespół DIC

stężenie bardzo toksyczne we krwi - powyżej 50mg/dl Glikol etylenowy Badania: - stężenie glikolu etylenowego we krwi i w moczu stężenie bardzo toksyczne we krwi - powyżej 50mg/dl gazometria (!!!), elektrolity – Na+, Cl-, Ca++, glikemia, kreatynina, mocznik, próby wątrobowe, morfologia, stopień hemolizy, układ krzepnięcia BOM

Glikol etylenowy Leczenie: płukanie żołądka, zapewnienie pełnej wydolności układu oddechowego i krążenia, zwalczanie kwasicy metabolicznej poprzez: - intensywną diurezę osmotyczną z alkalizacją – 2,8% NaHCO3, - pulsy 8,4% NaHCO3 po wyliczeniu zapotrzebowania wg wzoru Astrupa,

Glikol etylenowy wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno- elektrolitowej, podawanie etanolu lub 4MP, HD - glikol etylenowy - we krwi powyżej 50mg/dl, - w moczu powyżej 100mg/dl głęboka, trudna do wyrównania kwasica metaboliczna

Glikol etylenowy Rokowanie jest uzależnione od: ilości wypitego glikolu etylenowego, czasu jaki upłynął od zatrucia do rozpoczęcia leczenia, stopnia kwasicy metabolicznej, stopnia uszkodzenia nerek, intensywności leczenia.