Interakcja człowiek – komputer UCD (user centred design) mgr inż. Marek Malinowski Zakład Matematyki i Fizyki Wydz. BMiP PW Płock

UCD (user centred design) Charakterystyki użytkownika Charakterystyki użytkownika - zagadnienia wybrane modele zachowań użytkownika przetwarzanie informacji przez człowieka podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów i uczenie się ruch i manipulacja błędy ludzkie emocje i odczucia zalecenia do projektowania interakcji

UCD (user centred design) Charakterystyki użytkownika – modele zachowań Modele zachowań użytkownika Interakcja człowiek-komputer jest funkcją ograniczeń psychologicznych i fizjologicznych związanych z możliwościami przetwarzania informacji Opracowane modele w różnym stopniu obejmują aspekty psychologiczne, informacyjne i społeczne i różna ich praktyczna przydatność do projektowania interfejsu użytkownika

Model Normana – podstawowy model HCI UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań Model opisuje ogólny mechanizm zachowań użytkownika Każde działanie można rozpatrywać w aspekcie wykonania (oddziaływania na otoczenie) ewaluacji (testowania czy działanie jest zgodne z oczekiwaniem) Model Normana – podstawowy model HCI

UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań – model Normana Dwa konieczne warunki projektowe wg Normana odpowiednio zaprojektowana przestrzeń wykonania ułatwienia w formułowaniu celu ułatwienia w postrzeganiu stanu obecnego wsparcie dla określenia właściwej sekwencji działań prowadzenie w zakresie manualnego wykonywania działań odpowiednio zaprojektowana przestrzeń ewaulacji natychmiastowe potwierdzenie wyniku wykonanych działań łatwa w odbiorze forma sygnału potwierdzenia wykonania działań ułatwienia w interpretacji stanu po wykonaniu działań i określeniu „jak daleko” do stanu docelowego

UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań – model Rasmussena

Model Rasmussena – model zachowań sterujących UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań – model Rasmussena Model Rasmussena – model zachowań sterujących, opisuje ogólne zjawiska w procesie sterowania obiektem technicznym: (1) dynamikę zmian w interakcji z systemem (2) model uczenia się (adaptacji do otoczenia) przez nabywanie nowych zachowań Model Rasmussena – model zachowań sterujących

UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań – model Rasmussena Zachowania sterujące, aby zachować system pod kontrolą, opierają się na trzech rodzajach aktywności: na odruchach na regułach na wiedzy Wszystkie trzy mogą być realizowane równolegle Dominujący rodzaj aktywności determinuje: charakter obciążenia psychicznego użytkownika oraz rodzaj, częstość i skutki popełnianych błędów.

UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań – model Rasmussena

UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań – model Rasmussena Zachowania sterujące, aby zachować system pod kontrolą, opierają się na trzech rodzajach aktywności: na odruchach na regułach na wiedzy mają także miejsce podczas pracy z komputerem, np. odruchy wciskanie przycisków myszy, klawiszy, przemieszczenie kursora reguły celowe wybory opcji menu, świadome ustalenie parametrów funkcji (drukowania) wiedza opracowanie nowej metody postępowania w nietypowej sytuacji, gdy występuje konieczność wnioskowania, kojarzenia faktów itp.

UCD – charakterystyki użytkownika Modele zachowań – model Rasmussena Wskazówki projektowe wg Rasmussena – wnioski z tabeli Głównie zadania oparte na odruchach (bo przy małym prawdopodobieństwie błędów zwiększamy niezawodność), mało zadań opartych na regułach, unikać zadań opartych na wiedzy Zadania oparte na regułach przenieść na poziom odruchów, wykorzystać automatyzację powtarzalnych czynności (np. makra, kreatory itp.), tworzyć systemy pomocy adekwatne do kontekstu sytuacyjnego Zadania oparte na wiedzy przenieść na poziom reguł poprzez wsparcie dla wizualizacji danych, interpretowania, wnioskowania i komunikowania się

UCD – charakterystyki użytkownika Przetwarzanie informacji przez człowieka Zapewnienie wysokiej użyteczności wymaga poznania ograniczeń psychologicznych, warunkujących łatwą i efektywną pracę użytkownika Dla wybranych charakterystyk psychologicznych wykorzystywane są klasyczne modele: Model Human Information Processor KLM GOMS Prawo Fitsa Percepcja, zmysły i pamięć modele opisujące reakcje motoryczne użytkownika

UCD – charakterystyki użytkownika Przetwarzanie informacji przez człowieka Model Human Information Processor – opisuje człowieka jako sekwencyjno-równoległy system przetwarzania informacji. Pozwala wskazać, na co trzeba zwracać uwagę w projekcie HCI, np. czas reakcji na sygnał, czas wysterowania czynności roboczych.

UCD – charakterystyki użytkownika Przetwarzanie informacji przez człowieka Percepcja i zmysły: wzrok, słuch, dotyk wzrok główny narząd zmysłu (odbiera ~80% informacji z otoczenia): wysoka czułość, wąski kąt widzenia, zdolność postrzegania ruchu, zdolność widzenia barw Słuch informacje uzupełniające o otoczeniu - odległość, kierunek, ruch; cechy dźwięku - głośność, częstotliwość, barwa dźwięku; parametry determinujące wykorzystanie kanału – pasmo 16Hz do `20 kHz (najlepsze 2,5 kHz), rozróżnianie pasma łatwiejsze dla niskich częstotliwości, szybki odbiór bodźca akustycznego (~0,2 s) dotyk polepsza kontakt z systemem, daje poczucie kontroli sterowania, bodźce odbierane są przez receptory temperatury, bólu, ciśnienia

UCD – charakterystyki użytkownika Przetwarzanie informacji przez człowieka

UCD – charakterystyki użytkownika Przetwarzanie informacji przez człowieka Mechanizm uwagi– dwa główne typy uwagi uwaga selektywna (wzrokowa i słuchowa) wydziela z otoczenia jeden z dostępnych sygnałów uwaga podzielona umożliwia wykonywanie naraz więcej niż jednego zadania albo jednocześnie (równolegle) albo poprzez częste przełączanie się między zadaniami, ale wykonując w danej chwili tylko jedną operację może przyczynić się do pogorszenia uzyskiwanych wyników, jeśli złożoność wykonywanych zadań przekracza możliwości człowieka

UCD – charakterystyki użytkownika Podejmowanie decyzji Czynniki wpływające na przebieg i wynik decyzji poziom wprawy i umiejętności doświadczenie motywacje aktualny stan psychofizyczny poziom zmęczenia Adekwatna ocena sytuacji wyjściowej warunkuje wysterowanie prawidłowej decyzji

UCD – charakterystyki użytkownika Uczenie się Aktywność poznawcza– dwa rodzaje uczenia się proceduralne nabywanie umiejętności, jak coś robić - praktyka deklaratywne nabywanie wiedzy o czymś (np. fakty, dane, modele) – teoria Ważne elementy procesu uczenia sie Rozumienie pojęć i reguł działania Zapamiętywanie danych, obiektów i relacji Nabywanie umięjetności motorycznych oraz automatyzacja zachowań

UCD – charakterystyki użytkownika Zalecenia do projektowania interakcji Strategia projektowania– pięć głównych zaleceń Odpowiednie wsparcie zadań roboczych zapewnij wsparcie zgodne z oczekiwaniami użytkownika Wykorzystanie silnych stron człowieka rozdziel zadania stosownie do znanych mocnych stron człowieka Uwzględnienie ograniczeń człowieka uwzględnij psychofizyczne ograniczenia użytkownika Zapewnienie przyjemności obsługi uwzględnij rolę czynników emocjonalnych, estetycznych Szerokie i wieloaspektowe spojrzenie na zachowania człowieka zachowania użytkownika ujmuj z różnych perspektyw

UCD – charakterystyki użytkownika Zalecenia do projektowania interakcji Odpowiednie wsparcie zadań roboczych – uwzględnij opis procesów pracy z podziałem na etapy opis potrzeb zadaniowych wynikających z organizacyjnych warunków realizacji zadania opis umiejętności i kwalifikacji użytkownika opis funkcji i rozwiązań stosowanych obecnie, które można przenieść do nowego systemu analizę zadaniową obejmującą zadania realizowane w sposób tradycyjny (poza systemem)

UCD – charakterystyki użytkownika Zalecenia do projektowania interakcji Wykorzystanie silnych stron człowieka

UCD – charakterystyki użytkownika Zalecenia do projektowania interakcji Uwzględnianie organiczeń człowieka

UCD – charakterystyki użytkownika Zalecenia do projektowania interakcji Zapewnienie przyjemności obsługi

UCD – charakterystyki użytkownika Zalecenia do projektowania interakcji Wieloaspektowe spojrzenie na zachowania człowieka