lekarz polskiego Odrodzenia Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia

Wczesna młodość Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą 23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Wczesna młodość Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego. Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole parafialnej.

Okres studiów krakowskich Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni młodzieniec. Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu. Okres krakowski rozpoczyna Solfa studiami na wydziale sztuk wyzwolonych Akademii. Jego nazwisko zostało wymienione w metrykach po raz pierwszy, pod datą 23 lutego 1505r.  Kraków - Collegium Maius

Okres studiów krakowskich Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich przygotowanie. Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała Faulknera z Wrocławia. W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie – tytuł bakałarza nauk filozoficznych (wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje w początkach 1512r. tytuł magistra atrium. Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do Włoch. Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt i studia we Włoszech Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii. Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech w regionie Wenecja Eugenejska Bolonia – miasto  w północnych Włoszech

Pobyt i studia we Włoszech Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony. Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie. Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym doświadczenia przyrodnicze. Śledził także z wielkim zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał podmiejskie groty. Bona Sforza d’Aragona  od 1518 królowa Polski i wielka księżna litewska, księżna Rusi, Prus i Mazowsza

Pobyt i studia we Włoszech Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w 1519 r. wraca do kraju. Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Powrót do Krakowa Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje, przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego mianowany przybocznym lekarzem. Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi, którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych. Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Droga J.B. Solfy jako duchownego Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie . Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r. uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w 1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej. Następnie obejmuje stanowisko scholastyka przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie 8 lat później (1546) zostaje dziekanem. kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Solfa lekarzem królewskim Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta I Starego zapewniła Solfie pozostanie na stanowisku lekarza królewskiego także za rządów jego syna Zygmunta II Augusta. Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski, od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Jan Benedykt Solfa - szlachcic Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i intratnych prebend, lecz także wysokich honorów. W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do stanu szlacheckiego i obdarza herbem ”Solfa”. Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską potwierdza król Zygmunt I Stary. Herb Jana Benedykta Solfy Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek Przyjaciele Solfy Biskup chełmiński Jan Dantyszek Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta, dyplomata oraz biskup chełmiński, który na cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy. Jan Dantyszek właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Przyjaciele Solfy Biskup chełmiński Jan Dantyszek Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu przez Dantyszka wysokich godności kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza Karola V nobilitowany, Dantyszek był pierwszym, który dał wyraz swej radości - w czterowierszowym epigramacie opiewał herb przyjaciela.

Przyjaciele Solfy Astronom i matematyk Mikołaj Kopernik Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską. Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r. Solfa, zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi. Mikołaj Kopernik

Humanista i poeta Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość, o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w cenionej sztuce pisania wierszy. Jego utwory niejednokrotnie były publikowane i świadczą o niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza. Powiązania Solfy ze światem humanistów nie kończą się na jego polskich przedstawicielach. Pierwszy lekarz królewski utrzymuje także korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem humanizmu europejskiego – Erazmem z Rotterdamu. Erazm z Rotterdamu na obrazie  Hansa Holbeina młodszego

Przyjaciele Solfy Niderlandzki filolog, filozof, pedagog Erazm z Rotterdamu Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie. Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Działalność naukowa Rozprawa J.B. Solfy, De morbo gallico libellus Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował – częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką. Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów: I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa II. O przyczynach choroby gallickiej III. Objawy choroby IV. Leczenie Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Działalność naukowa Rozprawa J.B. Solfy, De morbo gallico libellus Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie. Solfa opierając się w swej działalności nie tylko na lekturze, ale i na bogatym doświadczeniu zdobytym w czasie długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył oryginalny zarys patologii kiły i zapoczątkował polską literaturę na temat chorób wenerycznych. Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Działalność naukowa Rozprawa Solfy o dżumie Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój traktat od określenia powietrza morowego. Całość została podzielona na następujące rozdziały: O przyczynach zarazy O skłonności ciała do tej choroby O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru O objawach gorączki zakaźnej O objawach dobrych i złych O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym O zarządzeniu leczącym O bubonie albo o guzie pachwinowym

Działalność naukowa Rozprawa Solfy o dżumie Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach zakaźnych, głównie o morze. Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy, gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie. Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Ostatnie lata Ostatnie lata Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty. W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma: Historica narratio… (Kraków 1562) oraz krótko przed śmiercią De humatione corporum… (Kraków 1564). To ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej. Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ostatnie lata Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat. Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany został w podziemiach katedry wawelskiej. katedra wawelska w Krakowie

Gimnazjum w Trzebielu Nadanie Gimnazjum w Trzebielu imienia Jana Benedykta Solfy We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy: „Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną bazę w pracy z uczniami.”

Gimnazjum w Trzebielu Nadanie Gimnazjum w Trzebielu imienia Jana Benedykta Solfy Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy. W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w Trzebielu dostąpiło zaszczytu oficjalnego nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz przekazania sztandaru.

Bibliografia Bibliografia http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1 W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966 H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955 H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II, Wrocław 1948 http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1 http://www.bursa.krakow.pl http://www.edulandia.pl http://kopernik.webd.pl http://histmag.org http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html