Neografia gotycka Zarys rozwoju pisma niemieckiego dr Henryk Niestrój www.neogotyk.arcaion.pl

Nazwa „neogotyk” Przyjęta w j. polskim na określenie fazy rozwojowej pisma niemieckiego (tzw. gotyku) w czasach nowożytnych i najnowszych. Nazwa umowna – neogotyk to w istocie wiele rodzajów pisma wywodzącego się bezpośrednio ze średniowiecznego „gotyku” Bardziej poprawna forma to pismo niemieckie lub kurrenta

Majuskuła - Minuskuła majuskuła - pierwotna forma pisma, wpisana w 2 linie minuskuła - forma pisma wpisana w 4 linie

Kapitała Typowa majuskuła

Minuskuła karolińska Przykład minuskuły

Minuskuła dyplomatyczna Bardzo charakterystyczny krój pisma dokumentów cesarskich i papieskich przełomu tysiącleci

Dokument pp. Honoriusza z 1127 r.

Antykwa Podobieństwo do minuskuły karolińskiej

Pismo niemieckie Fraktura Pismo kancelaryjne Kurrenta

Fraktura Krój w wersji początkowej, w następnych wiekach zniknęły ozdobne zawijasy

Dokument Wilhelma, landgrafa heskiego z 1655 r.

Kurrenta Klasyczny przykład z XVII w.

Dokument ces. Maksymiliana I z 1513 r.

Neogotyk na Śląsku W pełni wykształcone formy neogotyckie notujemy już w 1527 r. Pisma w języku polskim zapisywano kursywą humanistyczną, czasem silnie zgotycyzowaną

Landbuch – śląska specyfika

„eckige” i „runde Schrift”

Kurrenta przełomu XIX i XX w.

XX w.

Sütterlin prostopadłe, uproszczone często błędnie tak określane są wszelkie formy gotyckie

Alfabet wg Sütterlina

Koniec neogotyku 1941 – zakaz stosowania pisma o formie gotyckiej od tego czasu powszechnie króluje kursywa humanistyczna

Materiał pisarski Pióro z trzciny, metalu, ptasie ołówek – od XVI w., powszechnie w XIX w. maszynopis (l. 70-te XIX w.) długopis (po II wojnie światowej)

Bibliografia Bobowski K., Ewolucja pisma neogotyckiego na Śląsku od początku XVI do połowy XX wieku, Wrocław-Warszawa 1992 Górski T., Neografia gotycka, t. I-II, Toruń 1972

Bibliografia Dülfer K., Korn H.-E., Schrifttafeln zur deutschen Paläographie des 16.-20. Jahrhunderts, bearb. von K. Uhde, Marburg 1998 Grun P.A., Leseschlüssel zu unserer alten Schrift, Limburg/Lahn 1984 (reprint wydania z 1935 r.) Grun P.A., Schlüssel zu alten und neuen Abkürzungen, Limburg/Lahn 1966 (reprint)

Czyli – jak „to” przeczytać? Transkrypcja Czyli – jak „to” przeczytać?

Małe i duże litery Małe litery – zauważamy, że wiele jest podobnych do dziś stosowanych Duże litery – tu pojawią się problemy

Znajomość języka Podstawowy problem: znajomość języka Kontekst Język ulegał zmianom

Sposoby na problemy spróbować znaleźć wyraźniejsze miejsce, lub wyraz którego jest się pewien i porównać literki dobrą metoda jest przepisywanie fragmentu tekstu, a często próba odczytania wyrazu od końca

literka ‘u’ i ‘n’ łatwo pomylić z ‘n’ – odróżnia je charakterystyczny daszek – ŭ, (czasem go brak, wtedy zostaje tylko znajomość języka)

Inne możliwości pomyłek

Ligatury złożenia dwóch liter, częste w tekstach łacińskich, rzadziej stosowane w piśmie niemieckim

Skróty (abrewiacja) System skrótów inny dla łaciny i dla pisma niemieckiego (bardziej rozbudowany w łacinie) Dwa podstawowe rodzaje: suspensja kontrakcja rozwiązania uzależnione od czasu powstania pisma i miejsca w tekście

Podwojenie (m, n) kreska nad literką (uwaga, żeby nie pomylić podwójnego ‘n’ z ‘ŭ’)

Linia łukowana jako skrót Często stosowany skrót Zwykle końcówkę trzeba dopasować z kontekstu (wg reguł gramatyki)

Dzieje pisma niemieckiego

Więcej informacji na stronie: www.neogotyk.arcaion.pl